- Kur’ân’da Yahudilerin tarihi, inançları, gelenekleri ve din anlayışları, başlarından geçen serüvenler, peygamberleriyle ilişkileri ve daha birçok mesele ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır. Kur’ân’ın onlara dair öne çıkardığı hususların daha iyi anlaşılması, ancak Yahudiliğin ve Yahudi mantalitesinin derinlemesine bilinmesiyle mümkündür.
- Kur’ân’ın Yahudiliğe dair tasvirlerinde, bir ırkın veya milletin kötülenmesinden ziyade, belli davranış kalıplarının ve karakter özelliklerinin eleştirisi görülür. Vahyi çarpıtma, peygamberlere düşmanlık, din adamlarının hakikati gizlemesi, kendilerini seçilmiş ve imtiyazlı görme gibi hususlar, bu meyanda zikredilebilir. Kur’ân bunları sadece Yahudi mantığının tenkidi mahiyetinde aktarmaz, aynı zamanda Müslümanlara da “Siz sakın bunlara benzemeyin ve aynı yanlışlara düşmeyin!” uyarısında bulunur.
- Müslümanlar, ilk dönemden sonra İslâm kaynaklarına sızmış bulunan Yahudilik kaynaklı rivayetlere (“İsrâiliyyât”) karşı uyanık olmak durumundadır. Eski devirlerde sıklıkla müracaat edilen bu türden rivayetlerin fark edilmesi ve ayıklanması, Kur’ân ve Sünnet’in duru bir biçimde anlaşılmasına yardımcı olacaktır.
- Tarih boyunca Müslümanlarla farklı boyutlarda münasebet içinde bulunan Yahudiler, günümüzde Müslümanların ilk kıblesi Mescid-i Aksâ’ya ev sahipliği yapan Kudüs’ü işgal altında tutmaktadır. Filistin meselesinin kavranması, ancak Yahudiliğin anlaşılmasıyla mümkün olacaktır. Bu noktada Yahudiliği iyi tanıyan uzmanların sağlıklı değerlendirmeleri, bilgi kirliliğinin de önüne geçecektir.
- Günümüzde Yahudilere hayatın her alanında ve dünyanın her yerinde rastlamaktayız. Muhatapların iyi tanınması ve onların düşünce dünyalarına nüfuz edilmesi, Müslümanlara özgüven kazandıracak ve onları iletişimde daha başarılı kılacaktır.
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Yasin Meral, “Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik” (Milel Nihal Yayınları, İstanbul, 2021) adlı kitabının girişinde, “Yahudiliği öğrenmenin bir Müslümana ne faydası olur?” sorusunu, yukarıda özetlediğim beş esas çerçevesinde izah etmiş. 456 sayfalık kitabın tamamı da, söz konusu noktaların ikna edici bir biçimde detaylandırılmasından oluşuyor.
Rahat okunur bir üslupla, akıcı bir dille ve okuru dipnotlara boğmadan kaleme alınan “Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik”, beş bölüme ayrılmış:
“Tarihsel Gelişim” başlıklı ilk bölümde, tarihin en eski çağlarından günümüze, Yahudiliğin serüveni aşamalar halinde anlatılmış. Bölüm, konuyla ilmî veya aktüel hiçbir bağlantısı olmayan sıradan bir okurun bile anlayabileceği bir yalınlık taşıyor.
İkinci bölüm “Temel İnanç Esasları”na tahsis edilmiş. Burada Yahudilerin tanrı inancı, kutsal toprak ve ırk tasavvurları, peygamberlik ve meleklere bakışları ile haşre dair telakkileri gözler önüne serilmiş. Yahudilerin tam olarak neye inandıkları veya inanmadıkları, kendi referansları çerçevesinde ortaya konmuş.
“Yahudi Dinî Literatürü”, sonraki bölümü oluşturuyor. Burada Tevrat’ın yazılı ve sözlü versiyonlarıyla Yahudi metinlerinin tarihî süreç içindeki gelişiminin yanı sıra, Yahudilikteki fetva literatürü bütün ayrıntılarıyla izah edilmiş. Böylece Yahudilerin dinî metinleri nasıl anlayıp algıladığı ve bunlardan hangi esaslara binaen hüküm çıkardıkları konusu aydınlığa kavuşturulmuş.
Dördüncü bölüm “Beşikten Mezara Yahudi Yaşamı”nı konu ediniyor. İbadetler, mabedin fonksiyonu, bayramlar, doğum ve ölüm merasimlerine dair uygulamalar, yiyecek ve içecek fıkhı, evlilik ve boşanma hükümleri, ayrıca halk inanışları ve hurafeler gibi çok dikkat çekici ve pratik detaylar, bu bölümde yer alıyor.
“Yahudi Mezhep ve Grupları” beşinci bölümde ele alınmış. Bu bölüm, Yahudilik içindeki ayrışma ve çatışmaların tarihi olarak da okunabilir. İlk dönemki Yahudi gruplar, ortaçağ Yahudi mezhepleri, modern dönem Yahudi akımları gibi kısımların okurun ilgisini çekeceğine şüphe yok.
Ve nihayet altıncı ve son bölümde “Yahudilikte Diğer Dinlere Bakış” incelenmiş. Dünyanın en büyük dinleri olarak İslâm, Hristiyanlık ve Hinduizm’e Yahudilerin nasıl yaklaştığı, yine kendi kaynakları bağlamında incelenerek okura takdim edilmiş.
Özetle, Doç. Dr. Yasin Meral’in çalışması, Yahudiliği ve Yahudileri yakından tanımak isteyenlere sitayişle tavsiye edilebilecek bir eser. Bilhassa Ortadoğu çalışanlar için, ellerinin altında artık çok önemli bir başvuru kaynağı var.
Doç. Dr. Yasin Meral, “Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik” (Milel Nihal Yayınları, İstanbul, 2021)
