Son iki haftadır Türkiye, İslam´ın, dinin, şeriatın ya da din kültürünün güncellenip güncellenemeyeceği, güncellenebilecekse hangisinin kim tarafından ve ne şekilde güncellenebileceği konularında siyasetçilerden akademisyenlere, ilahiyat hocalarından köşe yazarlarına kadar binlerce insan tartışmaya katılmakta, usul, adap ve erkân gözetmeyen sosyal medya kavgaları gereksiz dargınlıklarla yol açmaktadır. Bu hengâmede, Özcan HıdırHoca´nın biri 5. Baskısıyla, diğeri ise ilk baskısıyla okuyucuya sunulan iki eserine dikkat çekmek istiyorum.
Çalışmalarını Yahudi ve Hristiyan kültürünün İslam, Kur´an ve hadislere etkisine ilişkin tartışmalar, dinler ve kültürlerarası etkileşim, İslamofobi-İslam karşıtlığı, kültürel ırkçılık, ?Protestanlık-Martin Luther ve İslâm?, ?Avrupa ve Batı´da İslam?, ?Kur´an ve Hz. Peygamber imajı?, ?Batı´da Kur´an ve Sünnet´e yaklaşımlar?, ?hadis oryantalizmi ve oksidentalizmi? ve ?Avrupa´daki Türkler ve Müslümanların dinî-manevi, sosyo-kültürel, eğitim ve aile ile ilgili problemleri? gibi konulara yoğunlaştıran Özcan Hıdır, 2017 sonunda yayımlanan ?Hıristiyan Kültürü ve Hadisler? isimli eserini, 10-18 Mart 2018 tarihleri arasında Pozitif Fuarcılık ve Basın Yayın Birliği´nce İstanbul´da düzenlenen CNR 5. Uluslararası Kitap Fuarı´nda satın alarak inceleme imkânı buldum. ?Zühd Hadisleri ve Literatürü Özelinde? oldukça detaylı iktibaslarla telif edilen ve İnsan Yayınları´nın 690. yayını olarak ilim adamlarının, araştırmacı ve okurların ilgisine sunulan eser, 2016 yılında İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi´ne intisap eden Özcan Hıdır Hoca´nın profesörlük çalışmasıdır.
Prof. Dr. Özcan Hıdır Hoca´yı yakından tanımak
1967 Giresun doğumlu, İmam-Hatip Lisesi ve İlahiyat Fakültesi (Medine, 1992) mezunu olup Marmara Üniversitesi´nde Hadis Bilim Dalı´nda Prof.Dr. Raşit Küçük Hocamızın danışmanlığında yüksek lisans çalışmasını (1995), Prof.Dr. İsmail Lütfi Çakan Hocamızın danışmanlığında doktora çalışmasını tamamladı (2000). Manchester John Rylands ve Londra´daki SOAS kütüphanelerinde araştırmalar yaptı. 1992-94 yıllarında İSAV´da editör, 1994-2002 yılları arasında İLAM´da araştırmacı olarak çalıştı. 2010 yılında doçent, 2016 yılında profesör oldu. 2003-2014 yılları arasında Rotterdam İslâm Üniversitesi İlahiyat Fakültesi´nde hocalık ve yöneticilik yaptı. Halen İUR´deki derslerinin yanı sıra esas itibariyle İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi´nde öğretim ve araştırma görevini yürütmektedir. Çok iyi derecede Arapça, iyi derecede İngilizce ve Hollandaca (Flamanca) bilen Özcan Hıdır evli ve iki çocuk babasıdır.
Allâme Prof. Dr. Yusuf el-Kardavî´nin ?es-Sünnetü Masdaran li´l-ma´rifeti ve´l-hadâra? isimli eserini ?Bilgi ve Medeniyet Kaynağı Sünnet? adıyla Türkçeye çeviren, (Nida Yayınları, İstanbul 2012, 494 s.), kendisi gibi Hollanda´dan dönüş yaparak İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi´nde Mart 2018 itibarıyla göreve başlayan Dr. Fatih Okumuş ile birlikte ?De Levende Koran?ı (Açıklamalı Hollandaca Kur´an Meali, Rotterdam 2013) hazırlayan Özcan Hıdır´ın bunlardan başka yayımlanmış on kitabı bulunmaktadır. Çok sayıda akademik dergide onlarca makalesi yayımlan Özcan Hıdır´ın Anadolu Ajansı Analiz Haber, Star ve Yeni Şafak gibi gazetelerde alanıyla ilgili ve güncel konularda analitik yazıları da yayımlanmaktadır.
?İslâm´ın, Kur´an´ın ve hadislerin Yahudi-Hıristiyan Kökeni Teorisi?ni bilimsel yöntemle reddetmek
Hocanın ?İsrailiyyat ile Hadis İlişkisi?ni inceleyen doktora çalışması da 2006 yılında yine İnsan Yayınları tarafından ?Yahudi Kültürü ve Hadisler? başlığıyla yayımlamıştı. 2018 başında beşinci baskısını yapan bu eserin devamı ve mütemmimi mahiyetindeki yeni eserinde Özcan Hoca, hadisleri, İnciller ile karşılaştırıyor. Farklı kesimlerce sıkça gündeme getirilip tartışılmakla beraber hadislerin, İnciller (kanonik-apokrif) ile karşılaştırılması, Türkiye´de olduğu gibi diğer İslam ülkelerinde de çoğunlukla bilimsel yöntemleri dikkate almadan ve tarafgirlikle yürütülen netameli bir konudur.
Özellikle tefsir ve tarih kitaplarında yer alan ve ?isrâiliyyât-mesîhiyyât? olarak adlandırılan rivayetlerin tedkîkine dair İslâm dünyasında genel anlamda çok sayıda çalışma yapılmıştır. Mesela Necmüddîn et-Tûfî ve Seyyid Ahmed Han gibi âlim ve yazarların İncillere yaptığı tefsirler bu konuda örnek verilebilir. Ayrıca Mukâtil b. Süleyman ve Bikâi gibi müfessirlerin tefsirlerinde de Kitab-ı Mukaddes´e ait bilgiler yoğun şekilde kullanılmıştır. Ne var ki, meseleyi hadisler özelinde arka plan bilgileriyle birlikte inceleyen ilmî çalışmalar yok denecek kadar azdır. Buna karşılık oryantalistler, özellikle de ?revizyonist-indirgemeci? ekole sahip oryantalistler ise konuyu sürekli ?İslâm´ın, Kur´an´ın ve hadislerin Yahudi-Hıristiyan kökeni teorisi? çerçevesinde ele alıp ortaya ziyadesiyle iddia atmışlardır.
Yahudi Kültürü ve Hadisler isimli eseriyle Türk dilinde üretilen literatürde önemli bir boşluğu dolduran Özcan Hıdır, Hıristiyan Kültürü ve Hadisler isimli yeni eseriyle meselenin ikinci yarısını da tamamlamış oldu. Hocanın her iki eserinde derinlemesine incelediği ve Yahudi ya da Hıristiyan kültürünün etkisine maruz kaldığı iddia edilen 100 kadar hadisi tek tek ele alarak, bu bağlamda ortaya çıkan bazı teorik ve metodolojik problemleri inceleyerek genel bir değerlendirmeye ulaşacağı üçüncü eserinin de 2018 yılı içinde yayımlanacağı müjdesi memnuniyet vericidir.
Hıristiyan kültürünün hadislere etkisi iddialarını bilimsel yöntemle incelemek
Kitap, kavramsal çerçeve, metot ve kaynaklara dair bilgi ve değerlendirmelerin yer aldığı giriş bölümünün ardından; ana hatlarıyla Hıristiyanlığın tarihi ve kutsal kitapları, tarihte Müslümanlarca yapılan İncil tefsirleri/yorumları, İbn Asâkir´e ait ?Müslüman İncil? diye nitelenen eser, Barnaba İncili tartışmaları, Arap Yarımadası´ndaki Hıristiyanların kutsal kitap ve mabed/manastır açısından durumu, İncillerin Arapçaya tercümesine dair tartışmalar, ebedi hikmet ve dinler-kültürler arasındaki geçişkenlik, Rasulullah (sas) ile ilk Müslüman nesillerin (sahâbe ve tâbiûnun) Varaka b. Nevfel, Bahira, Addas, Süheyb b. Samit, Ebu Amir ve Mekke´deki Habeşli bazı köleler -ki bu isimlerin önemli bir kısmı teslisi/üçlemeyi kabul etmeyen monofizit geleneğe mensuptur- gibi Hıristiyan din adamları başta olmak üzere Hıristiyanlarla ilişkileri, Hıristiyan kültürünün hadislere etkisi iddialarına ilişkin farklı perspektifler, problemler, sebepler, alanlar (zühd, kudsi hadisler, uydurma hadisler, apokaliptik, kısasu´l-enbiya) ve iddialar bağlamında inceleyen hacimli bir çalışmadır.
Eserin son bölümünde zühd ile alakalı 15 hadis/rivayet karşılaştırmalı olarak tek tek değerlendirilmiştir. Bu meyanda en dikkat çekici olan hadisler/rivayetler, Hıristiyanların, özellikle de ?Katoliklerin Fatihası? konumundaki ?Pater Noster (Babamız)? duasının oldukça benzer versiyonunun hadislerde yer almasıdır. Özellikle zühd konulu hadis kaynaklarında birebir tercüme edilen ve Matta İncili´nde Hz. İsa´nın Dağ Vaazı´nda yer alan oldukça çarpıcı ?tuz? ve ?ışık? metaforu ve Havarilere hitaben; ?Siz dünyanın tuzu ve ışığısınız...? sözü de örnek verilebilir. Zira benzer bir söz Allah Rasulü´nün (s) hadisi olarak da nakledilmiştir. Keza rivayet geleneğimizdeki ?dünyanın aşırı yerilmesi?ne dair çoğu uydurma olan rivayetlerin Hıristiyan kültürü ve gnostik kültür kaynaklı olduğu görülmektedir.
Çalışmada ayrıca dünyanın sonuna dair ?apokaliptik, fiten ve melâhim? rivayetleri ve ?armegedon? inancı ve literatürü de İnciller (kanonik ve apokrif) ve hadislerle mukayeseli olarak ele alınması, özellikle gücü kutsayıp hakkı tahkir eden küresel sömürü düzeninin üretmiş olduğu terör örgütleri marifetiyle Müslümanların insafsızca dövüldüğü bir dönemde bu maşa örgütlerin önemli bir dayanağı olan fiten ve melahim rivayetlerinin etraflıca incelenmesi büyük önem arz etmektedir.
İncillerin Kur´an ve hadislere değil İslam literatüründeki sîret kaynaklarına denk düştüğünü ortaya koyabilmek
Uzun yıllar Avrupa´da araştırma ve eğitim faaliyetlerini yürüten ve konusunun uzmanı olarak alanında kalem oynatan Özcan Hıdır´ın Hıristiyan Kültürü ve Hadisler isimli eseri, çok detaylı problemlere dalmakla beraber, netice olarak Kur´an ve hadislerle mukayese edildiğinde İncillerin esasen İslam literatüründeki sîret kaynaklarına denk düştüğünü tespit etmesi büyük önem taşımaktadır. Zira hadisler senetlere sahiptir ve ayrıca ciddi bir tenkitsüzgecinden geçerek bize kadar ulaşmıştır. İnciller içinse böyle bir sağlam rivayet metodundan söz etmek oldukça zordur.
Sekiz yüz kadar temel kaynak incelenerek hazırlanan eser; hadis başta olmak üzere, dinler tarihi, şarkiyatçılık/oryantalizm, tasavvuf/zühd ve tarih alanlarını yakından ilgilendiren ve bu alanlara dair Doğu´dan ve özellikle Batı´dan ciddi bir de literatür sunmaktadır. Kurgusu, deseni, yöntemi, yaklaşım tarzı ve zengin içeriğiyle eser, bu alanda yapılacak bundan sonraki çalışmalara anaçlık etmeye aday bir mahiyet arz etmektedir.
Yahudi Kültürü ve Hadisler isimli doktora çalışmasında, literatürde ?israiliyyat? adıyla bilinen Yahudi kültürünün hadislere etkisi tartışmalarını; daha doğru bir ifadeyle Batılı araştırmacıların ve özellikle indirgemeci revizyonist oryantalistlerin 200 yıllık bir süreçte geliştirdikleri ?İslam´ın, Kur´an´ın ve Hadislerin Yahudi kökeni teorisi?ni İslam kaynakları ve İslami perspektiften inceleyen Özcan Hıdır, yeni yayımlanan Hıristiyan Kültürü ve Hadisler isimli profesörlük çalışmasında, literatürde ?mesîhiyyât? diye isimlendirilen Hıristiyan kaynakları ve kültürünün hadislere etkisine dair Batı´dan ve Doğu´dan yükselen tartışma ve iddiaları Hıristiyanlığın en önemli yönelimi olan ?ascetism/zühd? düşüncesi ve literatürü bağlamında ele almaktadır.
Özcan Hıdır Hoca´nın, yoğun emek mahsulü bu kıymetli eserlerini, geniş birer özet mahiyetindeki iki ayrı makaleyle daha geniş bir okuyucu kitlesinin dikkatine sunması, öncelikle bu iki makaleyi en azından Arapça ve İngilizce´ye çevirerek yayınlaması, eserlerin mevcut zihin karışıklığının bertaraf edilmesinde görev üstlenebilmesi için elzemdir. Daha sonra bir araştırma merkezi bu eserlerin başka dillere tam çevirilerini yaptırarak yayımlarsa hem eserlere hak ettiği değer verilmiş hem de etkileri daha geniş alanlara yayılmış olacaktır. Bu vesileyle müellifi yürekten tebrik eder, çalışmalarının bereketlenerek devamını dilerim.
Önemli not: 26 Mart?01 Nisan 2018 tarihleri arasında "Yeni Nesil Çocuklar?Yeni Nesil Kütüphaneler" temasıyla kutlanacak olan 54. Kütüphane Haftası kapsamında Ankara ve İstanbul başta olmak üzere hemen tüm il ve ilçelerde düzenlenecek etkinliklerden (4) en azından bazılarına katılabilmek temennisiyle?
Kaynaklar:
- Özcan Hıdır; Hıristiyan Kültürü ve Hadisler (Zühd Hadisleri-Literatürü Özelinde), İnsan Yayınları, Ekim 2017, 784 s.
https://www.insankitap.com/kitap/hiristiyan-kulturu-ve-hadisler-ozcan-hidir/1109255, 26.03.2018.
- Özcan Hıdır; Yahudi Kültürü ve Hadisler (İsrâiliyyât-Hadis İlişkisi), İnsan Yayınları, 5. Baskı, Ocak 2018, 696 s.
https://www.insankitap.com/kitap/yahudi-kulturu-ve-hadisler-ozcan-hidir/887082,
- Özcan Hıdır; Akademik Özgeçmiş, http://akademik.yok.gov.tr/AkademikArama/view/viewAuthor.jsp, 26.03.2018.
- http://www.kygm.gov.tr/TR,205829/54-kutuphane-haftasi-yeni-nesil-cocuklar--yeni-nesil-ku-.html, 26.03.2018.
