Libya'nın doğusundaki Halife Hafter'e bağlı milislerin Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından incelenecek suçları arasında toplu öldürmeler, adam kaçırma olayları, işkence, cesetlerin tahrifi gibi eylemler yer alıyor.
Libya Dışişleri Bakanlığı 7 Temmuz'da UCM'nin Hafter milislerinin Trablus'un güneyindeki ve Terhune'deki savaş suçlarını incelemek üzere ülkeye araştırma heyeti göndermeyi kabul ettiğini açıkladı.
Heyet, Hafter milislerinin başkent Trablus'a yönelik 14 ay süren saldırıları kapsamında işlediği suçları bu ayın ikinci yarısında incelemeye başlayacak.
Hafter milislerine yönelik suçlamalar arasında toplu öldürme, adam kaçırma, işkence, cesetlerin tahrifi gibi insanlık suçları ile sivillerin bombalanması, hastanelerin ve sağlık ekiplerinin hedef alınması gibi savaş suçları yer alıyor.
Libya makamların belgelediği bu suçlar, UCM'nin yetkisi sahası içinde yer alıyor.
Uzmanlara göre UCM heyeti sadece Terhune ve Trablus'un güneyindeki toplu mezarları incelemekle yetinebilir veya yetki alanına giren tüm soykırım, insanlık ve savaş suçlarını da bu incelemeye dahil edebilir.
Hafter milislerinin 4 Nisan 2019 - 5 Haziran 2020 bu yana işlediği ve UCM'nin yetki alanına giren suçlar arasında şunlar yer alıyor:
- TERHUNE'DEKİ KATLİAMLAR
Libya hükümeti, Hafter'e bağlı milisleri, Terhune vilayetinde eylemleri nedeniyle "soykırımla" suçluyor.
Libya Adalet Bakanı Muhammed Lemlum, Hafter'e bağlı Kani ailesinin liderliğindeki Terhune Kaniyat Birlikleri isimli silahlı grubun bölgede kadın, çocuk ve yaşlı ayrımı yapmadan insanları katlettiğini duyurmuştu.
Bu kapsamda Et-Teaci ve Herude gibi bazı ailelerin hedef alındığı belirtilmişti.
Ancak soykırım suçunun ulusal, etnik, ırksal veya dini grupların yanı sıra aileleri de kapsayıp kapsamadığı bilinmiyor.
UCM Başsavcısı Fatou Bensouda, insanlık karşıtı ve savaş suçları hakkında beyanat vermesine karşın soykırım hakkında henüz konuşmadı.
- TOPLU MEZARLAR
Toplu mezarlar, hem insanlık hem de savaş suçu kapsamına giriyor.
Terhune'nin Kani kabilesine bağlı çetelerden 5 Haziran'da kurtarılmasından sonra en az 12 toplu mezar bulundu. Bunların yanı sıra elleri kolları bağlanarak canlı gömüldüğünden şüphelenilen kişilere ait bazı mezarlar da tespit edildi.
- KATLİAMLAR
Terhune'nin Kaniyat milislerinin kontrolü altında olduğu dönemde, sivillere yönelik çeşitli katliamlar gerçekleştirildiği bildirildi. Terhune Hastanesi'nde onlarca ceset bulundu.
Hafter milisleri Trablus'taki düzensiz göçmenlere yönelik de çeşitli katliamlar yaptı. Başkentte bazı mahalleler de sivil - asker ayrımı gözetilmeksizin hava saldırılarında ya da topçu atışlarıyla vuruldu.
Furnac, Ebu Selim, Suk el-Cuma mahalleleri ile kentteki askeri okulu hedef alan kanlı saldırılarda aralarında çocukların da olduğu onlarca sivil yaşamını yitirdi. Ülkenin güneyindeki Murzuk kentinde de benzer olaylar bildirildi.
- İŞKENCE
Libya basınında yer alan haberlerde, Hafter milisleri tarafından alıkonulan askerlerin ve sivillerin işkenceye maruz kaldığı iddia edildi. Bulunan cesetlerde de işkence izlerine rastlanıldı.
- "İNSAN FIRINLARI"
Trablus merkezli "February" televizyonu, Terhune'de Hafter milisleri tarafından kullanılan, muhaliflerin hapsedildiği, bir insanın sadece oturabileceği yükseklikte ve demir kapılarla tahkim edilmiş zindanların görüntülerini yayınladı.
Zindanların "insan fırınları" olarak isimlendirildiği haberde, bu hücrelerin üst taraflarında ateş yakılmak suretiyle içerideki tutsakların ısıya maruz bırakıldığı, bunun bir işkence yöntemi olarak kullanıldığı aktarıldı.
Zindanların Hafter milislerine bağlı Kaniyat Birliklerine ait olduğuna işaret edilen haberde, Libya halkının görüntüleri "dehşetle izlediği ve tepki gösterdiği" ifade edildi.
Hafter'in zindanları Hitler'in Yahudiler için oluşturduğu "toplama kamplarına" benzetildi.
- CESETLERİN YAKILMASI
Trablus'un 27 kilometre güneyindeki Kasr Bin Gaşir kenti Hafter milislerinden kurtarıldıktan sonra bölgede bir konteynerin içinde yanmış halde çok sayıda ceset bulundu.
- ESİRLERİN KATLEDİLMESİ
Birleşmiş Milletler raporlarına ve medyada yer alan haberelere göre çatışmalar sırasında milisler tarafından esir alınan Libya ordusuna bağlı askerlerden onlarcası, özellikle Kaniyat milislerinin liderlerinden Muhsin el-Kani'nin Eylül 2019'da öldürülmesinden sonra öldürüldü.
Esir askerlerin 1949 Cenevre Sözleşme gereğince korunması gerekiyordu.
- TRABLUS'UN GÜNEYİNDEKİ MAHALLELERİN MAYINLANMASI
Hafter milislerinin ve yabancı paralı askerlerin işlediği savaş suçları arasında mayınlama da yer aldı.
"Ertelenmiş silahlar" olarak bilinen mayınlar ve patlayıcılar, halen ölümlere yol açıyor. Patlayıcılar yüzünden yaşamını kaybedenler arasında çatışma sırasında terk ettikleri evlerine dönen siviller de yer alıyor.
- HASTANELERİN VE SAĞLIK PERSONELİNİN HEDEF ALINMASI
Hafter milislerinin düzenlediği saldırılarda, doktorlar başta olmak üzere çok sayıda sağlık personeli yaşamını yitirdi ya da yaralandı.
Ambulanslar, sahra hastaneleri ve hatta yeni tip koronavirüs (Kovid-19) hastalarının tedavi edildiği tesisler de saldırılardan kurtulamadı.
Bu durum, onlarca Libyalının ölümüne neden olan küresel salgının ciddiyetini kavrayamamak ve insanların hayatını hafife almak olarak nitelendiriliyor.
- Yol kesme ve adam kaçırma
Trablus ve Misrata arasındaki yolu kullanan yolcular, Trablus'un 50 kilometre doğusundaki Karabuli yakınlarında kurulan sahte güvenlik noktalarına takıldı.
Aileler ya da şahıslar, sadece Misrata'dan geldikleri için öldürüldü, kaçırıldı yahut soyuldu.
Misrata Havaalanı'ndan Libya'nın batı şehirlerine gelen yolcuların yoğun olarak kullandığı sahil yoluna yakınlığı nedeniyle bu olaylardan Kaniyat milisleri sorumlu tutuluyor.
Hafter milislerinin sık sık Trablus'taki Mitiga Havalimanı'nı vurması nedeniyle uçuşlar Misrata Havaalanı'ndan yapılıyordu.
- DİĞER SUÇLAMALAR
UCM'nin kadın milletvekili Siham Sergiva'nın kaçırılması ve zorla alıkonulması, 2 milyondan fazla kişinin su ve elektriğinin kesilmesi, Trablus halkından binlerce kişinin zorla evlerinden çıkarılması gibi olayları da inceleyebileceği belirtiliyor.
Ancak Bingazi'de 2014-2017'de, 2018'de Derna'da ve 2019'da Fizan bölgesindeki işlenen suçlar ise listede yer almıyor.
Libya'daki savaş suçlarını araştırmak için geçen yıl da Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyine bağlı Libya Uluslararası Araştırma Komisyonu kurulmuştu.
