Bir akarsu cenneti olan Türkiye; Roma, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinden kalan muhteşem köprülerle bezenmiş. Geçmişte günlük ulaşım ihtiyacını karşılayan ve sefer dönemlerinde ordunun savaş alanına intikalini sağlayan köprüler stratejik bir öneme sahipti. Zira köprübaşını tutan üstünlüğü de elde etmiş oluyordu. Bu sebeple atalarımız Anadolu, Balkanlar ve Ortadoğu´daki nehirlerin iki yakasını bir araya getiren onlarca köprü yaptırmışlar.
Türkiye´de ne kadar tarihi köprü var dersiniz? Ya da Osmanlı Devleti, hükmettiği coğrafyada kaç köprü yaptırmış olabilir? Kütüphane kütüphane dolaştığımı söyleyemem ama birkaç tanesinin kataloğunda ve internette yaptığım arama sonucunda tarihi köprülerle ilgili kuşatıcı bir çalışmanın yapıldığını göremedim. Elbette bazı köprüler münferit olarak önemli çalışmalara konu olmuş, ancak Türkiye´deki tarihi köprülerin genel bir taraması yapılmamış gördüğüm kadarıyla.
Kıymetine binaen Türkiye´deki tarihi köprülerden 10 tanesini kısaca tanıyalım istedik:
1. Çifte Köprü
Artvin´in Arhavi ilçesindeki bu iki köprünün 1850´lerde yapıldığı tahmin ediliyor. Kamilet ve Soğucak derelerinin üzerine inşa edilen köprülerin ikisi de 35,5 metre uzunlukta ve 2,8 metre genişliğinde. İkisi de geleneksel Karadeniz mimarisiyle uyumlu bir görünüme sahip. Sivri kemerli ve tek gözlü olan köprüler, kesme taştan yapılmış. Çifte Köprü 2003 yılında restore edilmiş.
2. Uzunköprü:
Edirne´nin Uzunköprü ilçesinden geçen Ergene nehri üzerine inşa edilen Uzunköprü Osmanlı ordusunun Avrupa güzergâhındaki stratejik noktalardan biriydi. 174 kemeri bulunan köprü, Sultan II. Murad döneminde mimar Muslihiddin´e yaptırılmış ve 1443 yılında hizmete girmiş. Köprünün uzunluğu 1392 metre, genişliği ise 5,5 metre. Bugün dünyada üzerinden taşıt geçebilen en büyük taş köprülerden biri olma özelliğine sahip.
3. Büyükçekmece Köprüsü
Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü ya da diğer adıyla Büyükçekmece Köprüsü, Mimar Sinan´ın imzasını taşıyor. 1567 yılında biten köprü Mimar Sinan´ın, Kanuni döneminde yaptığı son eser olarak bilinmekte. Zira Zigetvar seferi öncesinde yapımına başlanmış ancak Kanuni´nin sefer sırasında vefat etmesiyle II. Selim Han döneminde tamamlanmış. 4 ayrı köprünün birleşmesinden oluşan köprü, yaklaşık 635 metre uzunluğunda ve 7 metre genişliğinde.
4. Malabadi Köprüsü
Diyarbakır-Silvan yolu üzerinde bulunan Malabadi Köprüsü, Ayasofya´nın kubbesinin içine sığabileceği bir kemer açıklığıyla benzerleri arasında dünyadaki ilklere giren devasa bir eser. Artuklu hükümdarı tarafından Batman çayı üzerine 1147 yılında yaptırılan köprünün uzunluğu 160 metre, genişliği ise 7 metre. Köprünün su yüzeyinden kilit taşına kadar olan yüksekliği de 19 metre olduğu biliniyor.
5. Köprüçay Köprüsü
Antalya´da halk arasında ?Köprüpazar? olarak adlandırılan Köprüçay Köprüsü´nün diğer bir adı da Belkıs Köprüsü. Bir Roma eseri olan eser, Miladi 4. asra tarihleniyor. Genişlikleri birbirinden farklı 7 kemere sahip olan köprüsünün uzunluğu 220 metre. Genişliği ise farklı noktalarında 3,5 ile 6,5 metre arasında değişiyor. Yakın zamanda restore edilen köprüyü sadece yayalar kullanabiliyor.
6. Çobandede Köprüsü
Erzurum´un Köprüköy ilçesinde yer aşan Çobandede Köprüsü, İlhanlı hükümdarlarından Gazan Han´ın veziri Emir Çoban Salduz tarafından yaptırılmış. 1298 yılına tarihlenen eserin 3 kitabesi de okunamaz durumda. 130 metre uzunluğundaki köprü, yedi kemere sahip olsa da bunlardan biri günümüze ulaşamamış. İlhanlı mimarisinin özelliklerini yansıtan köprü, 2010 yılında restore edilmiş.
7. Taşköprü
Taşköprü, Adana şehir merkezini ikiye ayıran Seyhan nehri üzerine yapılmış bir Roma eseridir. İmparator Hadrianus döneminde mimar Auxentus´a yaptırıldığı biliniyor. 310 metre uzunluğunda ve 11,5 metre genişliğindeki köprünün Latince kitabesi Adana Arkeoloji Müzesi´nde sergileniyor. 21 kemerli inşa edilen köprünün bugüne ulaşan kemer sayısı 14. Halk arasında ?Seyhan Köprüsü? olarak da bilinmekte.
8. Sokullu Mehmed Paşa Köprüsü
Lüleburgaz´daki Sokullu Mehmed Paşa Köprüsü Lüleburgaz çayı üzerine inşa edilmiş. Edirne-Lüleburgaz yolu üzerinde bulunan köprü Osmanlı tarihine damgasını vuran Sokullu ailesinin ismini ölümsüzleştiren eserlerden biri. Köprünün kitabesi ve bu kitabenin bulunduğu köşk günümüze ulaşmamış. 16 yüzyıl eseri olduğu bilinse de kitabesi olmadığı için tam olarak hangi yılda yapıldığı tespit edilemiyor. 84 metre uzunluğunda, 6 metre genişliğindeki köprünün 4 kemeri mevcut.
9. Yalnızgöz Köprüsü
Edirne´de, Tunca nehri üzerindeki köprü Mimar Sinan´ın imzasını taşıyan eserlerden biri. II. Bayezid Köprüsü´ne doğru uzanan köprü Sultan II. Selim döneminde yaptırılmış. Tek kemerli olduğu için Yalnızgöz olarak isimlendirilen köprünün kemer açıklığı 6,60 metredir.
10. Kesik Köprü
Sivas-Kayseri arasındaki eski karayolu üzerindeki köprü, Kızılırmak üzerinde yer alıyor. ?Kızılırmak Köprüsü? olarak da anılan eser, Selçuklular tarafından 1292 yılında yaptırılmış. Uzunluğu yaklaşık 327 metre, eni de 5 metre. 19 kemerden oluşan köprünün en büyük kemer açıklığı 7,90 metreye kadar ulaşır. Tamamı kesme taştan yapılan eser, iki bölümden meydana gelmiş. 17 kemeri kapsayan bir bölümü Kayseri tarafında, 2 kemerli bölümü de Sivas tarafında yer almakta.
DÜNYA BİZİM
Hazırlayan: Munise Şimşek