Türkiye’nin büyük bir sığınmacı/göçmen/mülteci sorunu olduğu açıktır ama bunun ne kadar ciddi olduğu son günlerde yapılan tartışmaların çaresizliğinden daha net görülüyor. Öfkeden başlayıp şefkate kadar giden uzun hatta, esasen ne yapmayı planladığımız belli olmayan bir problemi tartışıyoruz. Göçmenlerin tamamını hiçbir kurala bağlı olmadan geri göndermek gibi imkansız bir hedefi savunanların sesi yüksek çıktığı için, makulü ve olabilecek olanı dile getirenler ancak fısıltıyla konuşabiliyor. Bu gidişle; Suriyelilere, Afganlılara ve diğerlerine insani sempati gösterenlerin ihanetle yaftalanması da yakındır.
Gürültü artıyor ama neyi konuştuğumuzu anlamak için önce somut olanlara bakalım. Zira, tartışmanın harareti arttıkça rakamlar da başını alıp gidiyor. Türkiye’de ne kadar Suriyeli, Afganistanlı, Iraklı ve başka ülke uyruklu göçmen bulunuyor? Pek kimse merak etmese de Göç İdaresi Genel Müdürlüğü titiz bir çalışmayla bu rakamları hızla güncelliyor ve sitesinde yayınlıyor. Rakamlar oradan…
1-) Dün itibariyle Türkiye’de 3 milyon 696 bin 919 Suriyeli bulunuyor.
Kamuoyunda “Suriyeli” veya “Suriyeli sığınmacı” olarak bilinen bu büyük grup devlet kayıtlarında Geçiçi Koruma Kapsamındaki Suriyeliler olarak tanımlanıyor. En büyük sığınmacı grubu hiç şüphesiz Suriyeliler… İddiaların aksine Suriyelilere maaş verilmiyor. Sadece ailesinde çalışan olmayan veya hiç ailesi olmayan 1,5 milyon kişiye Avrupa Birliği’den gelen fon üzerinden kişi başına 150 TL civarında ödeme yapılıyor. Suriyeli gençler de Türkiye’deki üniversitelere sadece yabancı kontenjanı kadar olan miktarda girebiliyor. Sınavsız giriş diye bir uygulama bulunmuyor.
2-) İkinci büyük grupta ise, Ağustos başı itibariyle 1 milyon 179 bin 119 kişi bulunuyor. Bu gruptakiler, başta Irak, Türkmenistan, Suriye, İran, Özbekistan gibi ülkeler olmak üzere 170 ayrı uyruktan yabancılardır. Bunlar Türkiye’de yasal olarak düzenli göçmen olarak bulunan ve büyük oranda çalışma iznine sahip yabancılardır. Devlete vergi ödüyorlar ve ekonomiye doğrudan katkı sağlıyorlar. Ev alarak ya da sermaye getirip iş kurarak ikamet hakkı kazananlar da bu gruptadır.
3-) Gelelim son tartışmaları başlatan Afganlı sığınmacılara… Rakamlar sanılanın aksine bir seyir izliyor. Asıl giriş bu yıl değil 2019’da gerçekleşti. 2019’da Türkiye’ye 200 binin biraz üzerinde Afganlı girerken, 2020’de 50 bin (ki burada salgın etkisi var), bu yıl ise şu ana kadar 32 bin Afganlı giriş yapmış bulunuyor. Ancak, bu rakamlar, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün sitesinde “yakalanan düzensiz göçmen” başlığı altında veriliyor. Yakalanamayan var mı, ne kadar bilemiyoruz ama sivil toplum kuruluşlarının tahminine göre kayda girmeyen Afganlı sayısının kayda girenlere yakındır. Yani, 200 ile 250 bin arasında tamamen kayıtsız giriş tahmin ediliyor. Türkiye’de en az 500 bin civarında Afganlı bulunduğu düşünülebilir.
Bu arada, çeşitli gerekçelerle geri gönderilen Afgan, Suriyeli, Pakistanlı, Irak ve İranlı sığınmacıların olduğunu da ekleyelim. Ama geri gönderilenlerin rakamları açıklanmıyor.
4-) Yukarıdaki üç grubun dışında bir grup daha var. Türkiye’ye çeşitli yollardan gelen, büyük çoğunluğu Iraklı olan ve “uluslararası koruma talep edenler” statüsünde yer alan 300 bin kişi daha bulunuyor.
Toplamda, Türkiye’de bulunan dört gruptaki göçmen/sığınmacı sayısının resmi rakamlara göre 5,2 milyonun üzerindedir. Kayıtsızlarla bu sayı 5,5 ile 6 milyon arasındadır. Bilhassa Suriye’den ve Afganistan’dan sığınmacıların gelmeye devam ettiğini de düşünürsek sayı önceki yıllardaki kadar hızlı olmasa da artmaya devam ediyor.
Rakamlar başlı başına bir analiz aslında… Büyük bir göçmen/sığınmacı problemimiz var ve toplumda yükselen memnuniyetsizlik eşliğinde, bunun üzerine bir de yönetme problemimiz gelişiyor. Ne yapılmalı sorusu önemli ancak bundan daha önemli olan sürecin dayattığı gerçeklerdir. Öfkeyle kalkmak gibi bir seçeneğimiz yoktur. Eğer, sığınmacı sorununun yanında bir de sığınmacı kaynaklı toplumsal gerilim problemi yaşamayı düşünmüyorsak…
Çözüm tartışması sonraki yazıya…