11. 09. 2018 Salı
er ekonomik kriz yeni bir fırsatı ortaya çıkarır. Türkiye´nin ekonomisinde son günlerde ABD´nin başlattığı saldırganlık ters tepmeye başladı bile. Bir süre sonra Türkiye´yi ekonomide yeni fırsatlar bekliyor. Eğer bu fırsatları değerlendirebilecek Türkiye ekonomide daha güçlü bir konuma gelebilecek.
Güney Afrika, Brezilya, Hindistan ve Nijerya gibi ülkeler Türkiye´ye yapılan saldırıları yakından izliyor ve bir süre sonra da benzer saldırıların kendilerine de gelebileceği endişesini taşıyorlar. Özellikle Güney Afrika ve Arjantin ABD´ye karşı yeni bir duruştan söz etmeye başladılar. Bölgesel ekonomik iş birliklerinin bu krizleri önleyebileceğini düşünüyorlar.
Türkiye´nin önünde iki seçenek bulunuyor daha güçlü bir ekonomi için; bölge ülkeleri ile daha sıkı ticari ilişkiler ve kıtasal ekonomik açılımlar. Akdeniz, Karadeniz ve Türk dünyası ile başlatılan yeni açılımlar kısa vadede olmasa da uzun vade de önemli fırsatlar getirebilecek gibi.
Fakat bölgesel iş birlikleri ile güçlü bir ekonomik yapılanma inşa etmenin de içinde bulunduğumuz coğrafyamızdaki gerginlikten dolayı riskleri de var. Kıtasal iş birliklerine açılmak meşakkatli de olsa getirisi daha büyük olacak gibi görünüyor. Türkiye´nin Afrika açılımı bu uzun ve meşakkatli yürüyüşün en önemli örneklerinden biri. Afrika açılımımız 2005´de başlasa bile özellikle Kuzey Afrika ülkeleri ile geçmişe uzanan siyasi ve ekonomik ilişkilerimiz bulunmakta. Fakat Sahra Altı Afrika´da henüz ekonomik ve siyasi olarak yeniyiz. İngiltere, Fransa, ABD hatta Çin çok önce bu kıtadaki ekonomik potansiyelin farkına vardılar ve sömürge sonrası için hazırlık yaptılar.
Artık Afrika´da bir başlangıç dönemini yani çıraklık dönemini geçtik, şimdi kalfalık dönemindeyiz. Kalfalık dönemi daha zor geçecek ama kazanımları da daha yüksek olacak hem Türkiye hem Afrika için. Afrika´da bu dönemde ikili ilişkilerden çok birkaç ülke ile ortak oluşturacağımız ekonomik iş birliklerine girmemiz gerekiyor. Eğer Etiyopya´da tren yolu yapıyorsak bu yolun ticaretimize de katkı sağlaması gerektiğini düşünmeliyiz. Daha sonra çevre ülkelerle de ulaşımı sağlayacak bir minvalde hareket etmeliyiz.
Etiyopya-Türkiye ilişkilerinin bu bağlamda yeniden gözden geçirilmesi gerekiyor. Son yıllarda Abiy Ahmed´in yönetime gelmesi ile siyasi alanda radikal değişiklikler yaşandı ve Etiyopya hem siyasi hem ekonomik olarak bölgenin en önemli ülkesi haline geldi. Etiyopya´yı, Eritre limanına bağlayacak demiryolunu Çinliler değil biz inşa etmeliyiz.
Kenya ve Tanzanya´da yeni limanların açılması gündemde. Türk şirketleri liman açma ve işletmede Afrika´da hem deneyim kazandılar hem de başarılar elde ettiler. Kenya´da Lamu´da kurulacak liman Doğu Afrika´nın zamanla en önemli limanı olacaktır, bu yarıştan geri durmamak gerekiyor.
Türkiye Etiyopya, Kenya, Tanzanya ekseninde çok taraflı ekonomik iş birliğini geliştirmeye çalışmalı. Orta Afrika´da varlık göstermenin yolu da bu ülkelerden geçmekte. Diğer bir hat ise Güney Afrika, Zambiya, Mozambik ve Zimbabwe. Güney Afrika dediğimiz bu hatta Türkiye´nin yatırım ve ticari ilişkilerinde tek bir ülke yerine bu devletleri kapsamı içerine alan bir ekonomik ilişkiye girmesi gerekmekte.
Özellikle ticaret ve yatırım olanakları bakımından Latin Amerika ülkelerinde de potansiyel var. Latin Amerika ile kuracağımız ağı Venezuela üzerinden değil, Brezilya ya da Arjantin üzerinden kurmalıyız. Brezilya ve Arjantin Latin Amerika´nın en stabil ülkeleri ve ortak iş birliğine açıklar.
Türkiye, ekonomisindeki rahatlamayı BRİCS tarzı ekonomik yapılanmalara girerek sağlayabilir. Kısa dönemde BRİCS içerisinde yer alması zor görünüyor. Çünkü BRİCS yeni bir partner konusunda isteksiz. Güney Afrika´nın BRİCS´e dahil edilmesi Çin´in Afrika açılımından kaynaklanıyor. Fakat BRİCS´teki bazı ülkelerle yeni bir iş birliği örgütü kurabilir. Özellikle Güney Afrika ve Brezilya daha güçlü bir ekonomik iş birliğinden yanalar. Yeni bir ekonomik birlik Türkiye´yi de kapsayan bu ülkeler arasında kurulabilir.
Yunanistan´daki ekonomik krizin aşılmasında PIIGS ülkeleri olarak bilinen Portekiz, İrlanda, İtalya, Yunanistan ve İspanya arasında iş birliği ve ortaklık işe yaradı. Aynı durum MIND ülkeleri olarak bilinen Meksika, Endonezya, Nijerya ve Türkiye arasındaki ortaklıkta da işe yaradı. Türkiye MİND´den istifade edemedi ama Meksika ve Nijerya ülkelerine hafifçe uğrayan krizden MİND sayesinde kurtuldular.
Özellikle Güney Afrikalı yazarlar yeni bir ekonomik birlik kurulmasından bahsetmeye başladılar. Brezilya, Rusya, Arjantin, Türkiye ve Güney Afrika´yı kapsayacak birlikten. Bu ülkelere Nijerya´yı da eklemeliyiz. Türkiye ve Rusya Avrupa ve Asya ayağı, Güney Afrika ve Nijerya Afrika kolu, Arjantin ve Brezilya, Latin Amerika dalı olabilir. Bu ülkelerin ortak özelliği son yıllarda bir ekonomik dalgalanma ile karşı karşıya kalmaları. Örneğin dolar karşısında en çok değer kaybedenlerden biri Türk Lirası ve diğeri Güney Afrika Randı. Her iki paranın değer kaybetmesi de tesadüfi değil.
Türkiye ve Rusya arasında ekonomik iş birliği giderek artıyor. İran´ın bu iş birliği içerisinde beraber hareket etmesinin Türkiye´ye pek bir şey kazandırmayacağı da açık. Çünkü İran´la ilişkiler çoklu ilişkilerden çok karşılıklı ilişkilerde daha fayda sağlandığı görüldü. Türkiye, Rusya ile yakınlaşmasının getirdiği verimliliği Arjantin ve Brezilya ile paylaşabilir. Nijerya ve Güney Afrika ise zaten Afrika´nın en büyük ekonomileri. Bizden çok onların Türkiye ve Rusya´ya ihtiyaçlarının var olduğu görülüyor.
Madem ABD tarafından başlatılan bir savaş var, bu savaşta ABD´nin saldırılarına maruz kalmış ülkelerin bir araya gelip dayanışması ve ekonomik yeni bir birliği kurmaları ile sağlanabilir. Güney Afrika ve Türkiye bu birliğin kurulmasında öncülük edebilir.
Küresel bir savaş varsa zafer kazanmanın yolu tek başına değil aynı mağduriyeti yaşayanların ortak bir dayanışması ve birliğinden geçer. Bizden söylemesi?
