Kitap Haber'den Ferhat Özbadem, Mevdudi’nin, “Tefhimu’l-Kur’an” adlı eserini değerlendirdi.
Dünya müslümanlarının düşünce ve kültür birikimlerine yazmış olduğu onlarca eseri ile katkıda bulunan Pakistanlı âlim Ebul Ala Mevdudi, ilmi çalışmalarını yazmış olduğu tefsiri ile taçlandırmıştır. Adını Tefhimul Kur'an olarak belirlediği bu tefsir çalışması yaklaşık otuz yıl dört ay kadar bir sürede tamamlanmıştır. 1942 yılında başladığı bu tefsir çalışmasını 1972 yılında tamamlamıştır.
Tefsir çalışmaları dirayet ve rivayet tefsiri olmak üzere iki kategoride ele alınır. Tefhimul Kur'an tefsiri dirayet tefsiri kategorisinde bir tefsirdir. İçinde yaşadığı dönemin sosyal, ekonomik, siyasal ve kültürel sorunlarına çözüm arayan, ayetlerin günümüze yansımalarını önceleyen, güncel yorum ve örnekler ile okuyucuya bilgiyi daha anlaşılır şekilde takdim eden bir tefsir çalışmasıdır Tefhimul Kur'an.
Mevdudi tefsirinin yazıldığı ilk dönemlerde ayetlerin izahları kısa kısa ele alınmıştır. Bunun sebebi ilk dönemlerde bazı ayetlerin açıklamalarını kaleme alıp neşreden Mevdudi müstakil bir tefsir çalışması düşünmüyordu. Sonraki süreçte tefsir yazma kararı aldığında ise daha önce yazmış olduğu bölümlerin açıklamalarına da ekler yaptı. Tefhimul Kur'an tefsiri Mevdudi'nin ana dili olan Urduca yazılmıştır. Orijinal Urduca şekli 6 cilttir. Son şeklini 1972 yılında almıştır. Daha sonraki tarihlerde İngilizceye, Türkçeye, Arapçaya, Bengalceye, Peştucaya tercüme edilmiştir.
Tefhimul Kur'an tefsirinde, islam hukuku, islam tarihi, dinler tarihi, akaid, siyer, sosyoloji ve siyaset bilgilerinin harmanlandığını görürsünüz. Çok yönlü ve güncel bir tefsir çalışmasını neden yaptığını Mevdudi şu cümleler ile ifade eder:. "Ben bu çalışmayı, Kur'an'ın anlaşılması yolunda daha önceden yapılmış olan tercüme ve tefsirlerde bazı yönlerin eksik kaldığını müşahede ettiğimden dolayı yaptım. Bir süredir aydınlarımıza Kur'an'ın ruhunu nasıl aktarabileceğimi ve onlara Kur'an'ın saf ve gerçek mesajını nasıl ulaştırabileceğimi düşünüyordum."
Tefsirde verilen mealler mana meal diyebileceğimiz bir yöntem ile verilmiştir. Bu yönü ile de etkili bir dil ortaya çıkmıştır. Mealler verilirken tefsir edilecek kısımlar rakamlar ile belirtilip alt kısımda rakamlar verilip tefsir edilmiştir.
Tefhimul Kur'an tefsiri ilk bölümde tefsir bilinci veya Kur'an okuma bilinci diyebileceğimiz bilgiler ile giriş yapar. Kur'an'ın bütün zamanlara hitap eden, günümüzün sorunlarına çözüm olan bir hayat kitabı olduğuna vurgu yapılır. Tefsir usul kaidelerinden Mekki ve Medeni konusu anlatılır. Ayetlerin inzal olması ve derlenmesi kısaca Kur'an tarihi bilgileri verilir.
Ön bilgiler verildikten sonra surelerin tefsirine geçirilir. Ayetlerin tefsirinden önce surenin nüzul sebebi ve indiği süreçteki tarihsel arka plana yer verilir. Surenin özeti denebilecek bir makalenin ardından ayet ayet siyak ve sibak ilişkisine dikkat edilerek tefsir edilmeye başlanır.
Tefsirde dikkat çeken bir başka husus ise özellik ile eski kavimler ile ilgili konular ele alınırken harita ve krokiler ile konunun daha iyi anlaşılması sağlanmaya çalışılmıştır. Tefsirde 32 harita ve 12 kroki bulunmaktadır. Peygamber efendimiz dönemi ile ilgili haritalar ve krokiler ile de o dönemin sosyal ve kültürel yönleri derin tarihsel bilgiler ile taçlandırılarak okuyucunun istifadesine sunuluyor. Mevdudi, tefsirini kaleme alırken eski kavimlerin yaşadığı yerleri gidip bizzat yerinde müşahede etmiştir. Peygamber efendimizin yaşadığı toprakları ziyaret edip harita ve krokileri kendisi hazırlatmış ve tefsirine almıştır.
Tefhimul Kur'an'ın Genel Özellikleri
Kur'an hükümleri umumidir ve bütün zamanlara hitap eder usul kaidesine göre ayetler tefsir edilmiştir. Muhammed Abduh'un Menar tefsirine kadar olan süreçte daha çok rivayet tefsirleri ağırlıkta idi. Dirayet tefsiri olarak değerlendirilebilecek bir kısım tefsirler ise dönemin sosyal, ekonomik, siyasal ve kültürel sorunlarına eğilmeden, güncel örnekler vermeden yapılan yorumlamalar şeklinde kendisini göstermektedir. Menar tefsiri ile birlikte dirayet tefsirleri yeni bir boyut kazanmıştır. Tefhimul Kur'an tefsiri, ayetlerin günümüze yansılamalarını ve günümüz sorunlarına getirdiği çözümleri açık bir dil ile izah etmiştir.
Kur'an'daki surelerde konu bütünlüğüne ve ayetler arası siyak sibak ilişkisine özellikle dikkat çekilmiştir. Tefsir usul kaidelerinden olan ayetler arası siyak sibak ilişkisi, sureler içi siyak sibak ilişkisi ve Kur'an'ın bütünü içinde siyak sibak ilişkisi tefsirde oldukça belirgin bir şekilde fark edilmektedir.
Kur'an, İslami hükümlerin temel kaynağıdır usul kaidesi ön planda tutularak bir kısım fetvaların delilleri ve fıkhi konular ele alınmıştır. Hangi ayetlerin hangi konuda delil olabileceği ile ilgili görüşlere yer verilip sonrasında merhum Mevdudi kendi görüşünü ortaya koymuştur. Genel olarak olmasa da bu yönü ile ahkâm tefsiri tefsir çalışmalarının izlerini taşımaktadır.
Kur'an, insanları tefekküre teşvik eder. Eski kavimleri taklit etmeyi tenkit eder. Düşünmek eyleminin sürekli vurgulanması son dönem tefsir çalışmalarında göze çarpan bir husustur. Düşünmek/akletmek ile ilgili ayetlerin derinlemesine ele alınması Tefhimul Kur'an'ın dikkat çeken özelliklerindendir. Bu konuda şöyle bir itiraz gelebilir; bütün tefsirlerde düşünmeye özellik ile vurgu yapılıyor neden bu tefsirde olduğu özellikle belirtiliyor? Son dönem yazılan dirayet tefsirlerinde düşünmeye vurgu yapıldığı doğrudur. Fakat eski dönem yazılan tefsirlerde düşünme ile ilgili ayetlerin tefsirlerine pek değinilmemiştir. Bu tefsirde ise özellik ile değinilmiştir. Göze çarpacak şekilde değinilmiştir.
Kur'an'ın müphematından olan kısımları ile ilgili pek yorum yapılmamış, olduğu şekli ile iman ederiz denilmiştir. Müphem dediğimiz kısımlar, tam olarak/net olarak beyan edilmeyen kısımlardır. Ashabı Kehf'in sayıları, Musa'nın (as) asasının tam olarak şekli, eski kavimlerin hangileri olduğu (bir kısmı için isim verilmişse de bir kısmı için de isim verilmemiştir) Ayetlerde esas olanın verilmek istenen mesaj olduğu, sayılara veya ayrıntı bilgilere dalarak mesajı ıskalamanın yanlış bir anlayış olduğuna vurgu yapılmaktadır. Bu özellik Seyyid Kutub'un Fizilali Kur'an adlı tefsirinde de göze çarpar. Tefsir okuyucularının ayetlerde verilen mesaja dikkat kesilmeleri gerektiğini de buradan öğreniyoruz.
Uydurma rivayetlerden, sahih olmayan bilgilerden sakınılması. Tefsire baktığımızda genel hatları uydurma denebilecek hadis yoktur. Tevrat ve İncil'den yapılan alıntılar dikkat çekiyor. Bu alıntılara dikkat edildiğinde Kur'an ile uyum halinde olan veya sahih hadisler ile örtüşen alıntılardır. Eserde geçen hadislerin sıhhati ile ilgili olarak bugüne kadar ilmi bir reddiye ya da farklı bir çalışma yapılmamıştır. Genel olarak bakıldığında sahih hadisler ve görüşler tefsirde yer almaktadır.
Tefhimul Kur'an tefsiri sosyal hayatın içindeki meselelere eğilen ve toplumun yönetimi ile ilgili olarak Kur'ani bir anlayışın hâkim olması gerektiğine vurgu yapar. Öncelikle içinde yaşadığı coğrafya olmak üzere diğer coğrafyaları da göz ardı etmeden toplum içindeki sorunlara değinen ve bu sorunların Kur'an'daki çözümlerini ortaya koyan bir tefsir çalışmasıdır Tefhimul Kur'an. Kur'an'ın anayasa olması gerektiğine vurgular ise tefsire ayrı bir derinlik katmaktadır. Kur'an'ın sosyal ve siyasal yansımalarını harmanlayarak okuyucuya sunan bir tefsir çalışmasıdır.
Hazır sırası gelmişken ayrıntı bir bilgiyi de okuyucularımız ile paylaşalım. Tefhimul Kur'an tefsirinin Türkçe tercümesinde kullanılan meal Mevdudi'nin meali değil Ali Bulaç'ın mealidir. Mevdudi'nin müstakil bir meal çalışması vardır ve Türkçeye tercüme edilmiştir. Yediveren Yayınları ve İnkılab Yayınları tarafından neşredilen açıklamalı Kur'an'ı kerim meali ve Tercümanul Kur'an adlı meal çalışmasıdır. Bu meal çalışmasında Kur'an'ın hitabet sanatı meale yansıtılmaya çalışılmıştır. Hitabet şeklinde olan mealde ayetler tek değil iki üç ayet birden konu bütünlüğüne dikkat edilerek derlenmiştir. Mealdeki dipnotlar gerekçeli meal çalışmalarının ilk örneği olma özelliği de taşımaktadır.
Tefhimul Kur'an tefsiri Türkçe baskısı hem İnsan Yayınları tarafından hem de Bengisu yayınları tarafından neşredilmiştir.