Birleşmiş Milletler (BM), Yemen’de Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin savaş suçu işlediğine dair makul deliller olduğunu açıkladı.
Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde kurulan Uluslararası Yemen Heyeti, iç savaşın hüküm sürdüğü ülkede başta Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere tüm tarafların uluslararası insan haklarını ihlal ettiğini ve tarafların savaş suçu işlediğine dair makul delilleri olduğunu bildirdi.
BM İnsan Hakları Konseyi tarafından 2017 sonunda Yemen’deki insan hakları ihlallerinin izlenmesi için kurulan 3 kişilik heyetin üçüncü raporu açıklandı. Temmuz 2019-Haziran 2020 arasında Yemen’de yaşanan olayları içeren 55 sayfalık rapor, 29 Eylül’de BM İnsan Hakları Konseyinin 45’inci oturumuna sunulacak.
Raporda, özellikle Yemen iç savaşına katılan uluslararası koalisyonun ana gövdesini oluşturan Suudi Arabistan ve BAE içindeki bireylerin (subay-asker) pek çok savaş suçu işlemiş olabileceğinin altı çizildi.
Raporda, Yemen iç savaşında şimdiye kadar 112 bin kişinin öldüğü, bunların yaklaşık 12 binini sivillerin oluşturduğu bilgisi paylaşıldı. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) Ofisinin ise Mart 2015-Haziran 2020 arasında 2 bin 138’i çocuk, 933’ü kadın toplam 7 bin 825 sivilin çatışmaların sonucu öldürülmesini ve 12 bin 416 sivilin de yaralanmasını belgelediği aktarıldı.
Raporda, BM Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffiths’in tüm çabalarına rağmen, ülkede siyasi çözüm için çok az ilerleme kaydedildiğinin, Stockholm Anlaşması’na da artık uyulmadığının altı çizildi.
Askeri eylemler tek tek anlatıldı
BAE’nin Yemen’de askeri varlığının devam ettiği belirtilen raporda, bu ülkenin hava kuvvetlerinin saldırılarının da sürdüğü vurgulandı. Sudan’ın birkaç koalisyondan birkaç 1000 askerini çekmesine rağmen, Yemen’de BAE’nin kendi askeri varlığı dışında 90 bin Yemenli savaşçıyı da desteklediğine dikkati çekildi.
Raporda, BAE Kara Kuvvetleri, Başkanlık Muhafız Komutanlığı ve Özel Kuvvetlerinin, Yemen’deki çeşitli şehir ve valiliklerde 15 binden fazla askerle 15 görev gücüne katıldığı, Hava Kuvvetlerinin 130 binden fazla hava sortisi ve 500 binden fazla uçuş saati gerçekleştirdiği kaydedildi. Deniz Kuvvetlerinin ise 50’den fazla savaş gemisi, 3 binden fazla personel ve 1000’den fazla deniz misyonunu içeren 3 deniz görev gücüne katıldığı ifade edildi.
BM uzmanları raporda, Yemen hükümeti, Suudi Arabistan, BAE, Husiler ve BAE destekli Güney Geçiş Konseyinin (GGK) yaşamdan mahrum bırakma, keyfi tutuklama, cinsel şiddet ve işkence gibi suçlara bulaşarak başlıca insan hakları ihlallerinden sorumlu olduğunun altı çizildi.
Raporda, Yemen hükümeti, Suudi Arabistan ve GGK’deki bireylerin 15 yaş altındaki çocukları temel hak ve özgürlüklerinden mahrum ederek aktif savaşçı olarak kullandığı ve bunun savaş suçu teşkil edebileceği kaydedilerek özellikle Suudi Arabistan ve BAE olmak üzere koalisyon güçlerine ait bazı subayların hava saldırılarında “fark gözetme, orantılılık ve tedbir” prensiplerini ihlal ederek savaş suçu işlemiş olabileceği vurgulandı.
İç savaşın hüküm sürdüğü ülkede başta Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere tüm tarafların uluslararası insan haklarını ihlal ettiği belirtilen raporda, tarafların savaş suçu işlediğine dair makul deliller olduğu bildirildi.
Raporda özellikle, Yemen hükümeti, Suudi Arabistan, BAE ve GGK’deki unsurların sivillerin öldürülmesi, işkence, zalimane veya insanlık dışı muamele, tecavüz ve diğer cinsel şiddet biçimleri, insanların haysiyetine hakaret ve adil yargılamanın engellenmesi gibi eylemleri gerçekleştirerek savaş suçuna imza atmış olabilecekleri belirtildi.
“Hiç bir tarafın eli temiz değil”
Ülkede çatışan tüm tarafların uluslararası hukuku ihlal ettiği ve “hiçbir tarafın elinin temiz olmadığı” ifade edilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Tespit edilen bilgiler ışığında ihlallerin (savaş suçları ve insan hakları ihlalleri) Yemen hükümeti, Husiler, GGK, Suudi Arabistan ve BAE liderliğindeki Koalisyon üyeleri tarafından işlendiği sonucuna varılmıştır. Koalisyon tarafından yürütülen hava saldırılarının bazılarının sivilleri ve sivil nesneleri korumak için ayrım, orantılılık ve önlem ilkelerine uygun şekilde dikkate alınmadan gerçekleştirildiği sonucuna varmıştır. Ayrıca hem Koalisyon hem de Husiler tarafından sivillere ve sivil nesnelere zarar veren gelişigüzel saldırıların gerçekleştirildiği sonucuna varıldı. Orantısız ve ayrım gözetmeyen saldırıların uluslararası teamül hukukuna göre savaş suçları teşkil ettiğine dikkat çekildi.”
Suudi Arabistan ve BAE, BM Yemen Heyeti’nin yayımladığı son iki rapora büyük tepki göstermişti. Heyet ise her iki ülkeden savaş suçu işleyen bireylerin Uluslararası Ceza Mahkemesinde yargılanması için BM Güvenlik Konseyine çağrılarda bulunuyor.
Uzun süredir siyasi istikrarsızlığın hüküm sürdüğü Yemen’de, İran destekli Husiler, Eylül 2014’ten bu yana Sana ve bazı bölgelerin kontrolünü elinde bulunduruyor. Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015’ten bu yana Husilere karşı Yemen hükümetine destek veriyor.
