ABD Başkanı Donald Trump´ın Kudüs´ü İsrail´in başkenti ilan etmesi ve ülkesinin büyükelçiliğini de Tel Aviv´den Kudüs´e taşıyacağını açıklaması zaten zor bir süreçten geçen dünyada yeni bir krizin kapısını araladı. Trump´ın bu adıman karşın geçtiğimiz hafta Mısır´ın çağırsı ile Olağanüstü toplanan BM Güvenlik Konseyi 14 üye ülkenin kararına karşın ABD´ni vetosu nedeni ile sonuçsuz dağılmıştı. Trump´ın kararının hemen ardından önce İstanbul´da dönem başkanı olarak İslam İşbirliği Toplantısı düzenleyerek başkenti Kudüs olan bağımsız Filistin kararını bildiri ile dünyaya duyuran Türkiye ikinci adım alarak da Arap Birliği dönem başkanı Yemen ile birlikte BM Genel Kurulu´nu olağanüstü toplantıya çağırdı. Toplantı öncesi ABD´nin BM Daimi Sözcüsü Niki Halley´in üye ülkeleri tehdit eden mailleri ve Trump´ın ?mali yardımı keseriz´ açıklamalarına rağmen katılıcımcı ülkelerden 128´i tasarıya destek vererek ABD´yi uluslararası alanda yalnızlaştırdı. Bu yalnızlık Fransa Cumhurbaşkanı Macron tarafından ?ABD marjinalleşti´ sözleriyle özetlendi. Kararın ardından Filistin Devlet Başkanı Abbas ile görüşen Macron, Filistin´i devlet olarak tanımak için uygun şartları gözettiğini söyledi. 1967´de üç gün süren Arap İsrail savaşı sonrası BM´nin aldığı kararı hatırlatan uzmanlar ise Filistin´de kalıcı çözüm için uygun ortamın da oluştuğuna işaret ediyor. Uluslararası pozisyonların çözüm için müsait olduğunu vurgulayan akademisyenler eğer doğru bir strateji izlenirse bağımsız Filistin için yolun yakın olduğuna işaret ediyor. Akademisyenler atılabilecek muhtemel adımları şöyle sıralıyor:
Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Elemanı Prof.Dr.Ramazan Gözen:?BM Genel Kurul kararı ile iki devletli çözüme gidilmeli deniliyor. Bu noktada ilk olarak İsrail´in iki devletli çözümü kabul edip işgal ettiği topraklardan çekilmesi gerekiyor. İlk adım bu olmalı. Bunun yolu da uluslarası ilişkilerde önce diplomatik, olmadı ekonomik veya olmadı askeri yöntemler şeklinde sıralanabilir. İkinci olarak da Filistin devletinin olgunlaşması için destek verilmeli. Yani İsrail işgal ettiği topraklardan çekilecek ve Filistin devleti kurulacak. Bunun için de önce Filistinlilerin kendi aralarında bütünleşmesi gerek. Ayrıca bu kararı alan ülkeler Doğu Kudüs´ü Filistinin başkenti ilan edip elçilik atamalı. Örneğin Türkiye dışında Rusya´nın da elçilik açması çok farklı bir etki doğurur.?
İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Devletler Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hasan Köni:?Ben İsrail´in işgal ettiği topraklardan geri çekilmeyeceğini düşünüyorum. Ama barış görüşmelerinin başlaması için ambargo uygulanmalı. Bu durumda batılı ülkelerin kimin yanında duracağı önemli. BM kararının vicdani yanı var ama korkutucu değil. Hakim karar veriyor, bir ay da hapis cezası veriyor ama polis yoksa nasıl olacak? Bu açıdan barış görüşmeleri başlayıncaya kadar oy veren ülkeler Rusya da dahil bir araya gelip İsrail ile ekonomik ilişkilerini kesmeli.?
TRUMP DIŞİŞLERİ´NİN RAPORUNU OKUSAYDI TEHDİDİN İŞE YARAMAYACAĞINI GÖRÜRDÜ
Washington yönetimi, Kudüs oylaması öncesi yalnız kalacağını anlayınca para ile tehdit kartını masaya koymuştu. Bu tehditler, beklendiği üzere işe yaramadı. Ancak bu yeni bir durum değil. Zira ABD, Filistin ve Küba konuları başta olmak üzere birçok konudaki BM Genel Kurul oylamalarında yalnız kalıyor. 1991-2013 yılları arasında üst üste 22 yıl boyunca, BM Genel Kurulu Küba´ya uygulanan ambargo konusunda ABD´yi kınayan tasarıları onaylamıştı. Bunun ardından Washington, maddi yardımlara rağmen diğer ülkeleri kendi tarafına çekememesinin nedenlerini araştırmaya başlamıştı. ABD Dışişleri´nin 2013 yılında yayımladığı bir rapor, Washington´un en çok maddi yardım yaptığı 30 ülkenin, genellikle Genel Kurul´da ABD ile farklı oylar verdiğini ortaya koyuyor. Rapora göre bu ülkelerin oylamalarda ABD ile aynı tavrı benimseme oranları yüzde 20´lerde. Bunun istisnası ise yüzde 90 oranında ABD ile aynı oyu kullanan İsrail.
BOSNA´NIN OYUNU SIRP VE HIRVATLAR BELİRLEDİ
BM Genel Kurulunda´ki oylamada en çok tartışılan konulardan biri de Bosna Hersek´in kullandığı ?çekimser´ oy oldu. Sosyal medyada çok tartışılan bu oyun gerekçesi ülkedeki yönetim modeli. Üç etnik yapı ?Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar´dan bir başkanın bulunduğu Başkanlık Konseyi ile yönetilen ülkede bu konseyin uluslararası her türlü anlaşma ve oylamada ?oy birliği´ ile karar alması anayasal zorunluluk. Bosna Hersek´in Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak üyesi Bakir İzzetbegovic´in, ?evet? oyu kullanmayı önerdiği ancak Konsey Başkanı Dragan Covic ile Sırp üye Mladen İvanic´in öneriyi reddederek oylamada çekimser kalma kararı aldıkları kaydedildi. Öte yandan, Bosna Hersek´in çekimser oy kullanmasına ülkedeki iki ?entite?den biri olan Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanı Milorad Dodik´in, konseyin Sırp üyesi Ivanic´e gönderdiği ?İsrail? konulu talep mektubunun da etkili olduğu belirtildi. Dodik´in, Ivanic´e gönderdiği mektupta ?İsrail ve Sırp Cumhuriyeti arasında dostluk ilişkileri var. Bosna Hersek de bu diplomatik ilişkileri bozacak her türlü gelişmeye engel olmalı.? ifadelerini kullandığı, İsrail ve Filistin arasındaki gerginliğin sakin bir ortamda çözülmesi gerektiğini anlattığı bildirildi.
HAYIR VERENLER
ABD ve İsrail´in yanı sıra Guatemala, Honduras, Marshall Adaları, Mikronezya, Nauru, Togo ve Palau tasarıya karşı oy kullanmıştı.
ÇEKİMSERLER
Avustralya, Antigua-Barbuda, Arjantin, Bahama Adaları, Benin, Butan, Bosna Hersek, Kanada, Hırvatistan, Çekya, Dominikler, Ekvator Ginesi, Fiji, Haiti, Jamaika, Letonya, Lesoto, Kamerun, Kolombiya, Kiribati, Malavi, Macaristan, Meksika, Panama, Paraguay, Filipinler, Polonya, Romanya, Ruanda, Solomon Adaları, Güney Sudan, Trinidad Tobago, Tuvalu, Uganda ve Vanuatu ise oylamada çekimser kalmıştı.
İİT´DE 7 FİRE
BM Genel Kurulu´ndaki Kudüs oylamasında, İslam İşbirliği Teşkilatı´na (İİT) üye 57 ülkeden ?evet´ oyu kullanmayanların sayısı yedi oldu. Bu ülkelerden Kamerun, Bosna Hersek, Özbekistan, Sierra Leona, Benin, Uganda çekimser oy kullanırken, Gine Bissau ve Türkmenistan ise oylamaya hiç katılmadı.
DÜNYA TRUMP´A ?TOKAT ATTI´
ABD´nin Kudüs kararını eleştiren karar tasarısının BM Genel Kurulunda ezici bir çoğunlukla kabul edilmesi dünya gündemine de oturdu. ABD basınında BM´nin Trump´ı sert bir şekilde payladığı yorumları yapıldı.
ABD
CNN: Haley´in tehdidine rağmen BM, Trump´ın Kudüs kararını kınadı.
Reuters: 120´den fazla ülke Trump´ı meydan okudu.
New York Times: Dünya devletlerinin çoğu, ABD´yi sert bir şekilde payladı.
WashIngton Post: ABD´nin pervasız uyarılarına rağmen dünya ABD´nin Kudüs kararını reddetti. Oylama yalnızca Trump´a değil aynı zamanda ABD´nin tehdit ederek oylar üzerinde hakimiyet kurmak için yürüttüğü baskı kampanyasına da sert bir azar oldu.
İSRAİL
Haaretz: BM, Trump ve Netanyahu´ya darbe indirdi. Oylama İsrail´e atılan yumuşak bir azardı ancak Trump´ın yüzüne indirilen şiddetli bir tokattı.
Yediot Aharonot: Trump´ın adımı İslam dünyasında bir isyanı tetikledi.
Jerusalem Post: 128 ülke Trump´ın Kudüs politikasını yere vurdu.
İNGİLTERE
BBC: BM kararı, Trump´ın beyanını reddetti.
Guardian: Kudüs meselesinde ABD uluslararası camiada bir kez daha izole edildi.
İSVİÇRE
Blick: ABD Kudüs kararını geri çekmeli.
MACARİSTAN
Magyar Nemzet: Dünya, Trump´ın şantaj yapmasına izin vermedi.
FRANSA
AFP: BM Trump´ı ve ABD yönetimini tehditlere rağmen kınadı.
Le Figaro: ABD uluslararası arenada yalnızlaştı.
İTALYA
La Repubblica: BM Genel Kurulundan Trump´a tokat.
Corriere della Sera: BM, Kudüs´ün başkent olmasına hayır oyu kullandı.
ALMANYA
Frankfurter Allgemeine Zeitung: Şantaj denemesi başarısız oldu. Nikki Haley´in fotoğrafının altına da ?Mafya metotlarıyla? ibaresi eklendi.
Süddeutsche Zeitung: Kudüs kararı ?yok? hükmünde.
HOLLANDA
Telegraaf: BM, ABD´nin Kudüs kararını masadan sildi.
NOS: Yüzün üzerinde ülke Trump´a meydan okudu.
İSPANYA
El Pais: 128 ülke,Trump´ın açıklamasına karşı.
El Mundo: BM ABD´den kararını değiştirmesini istedi.
AVUSTURYA
Der Standard: BM ABD´ye geri adım attıracak.
BELÇİKA
La Libre: Washington tehditlerini yeniliyor.
De Standaard: Filistin için zafer.
JAPONYA
Kyodo : BM, tehdide rağmen Washington´u eleştirdi.
NHK TV: BM Kudüs´ün statüsünün değişmesini yok saydı.
ÇİN
Şinhua: Uluslararası toplumun kolektif iradesi.
ENDONEZYA
Rebuplika: Trump´ın tehdidinden kimse etkilenmedi.
RUSYA
RBK: ABD´nin hedef alabileceği ülkeler Mısır ve Ürdün.
