Şerif Egemen Ahmet/Gazeteci
Suriye, Ortadoğu'daki en karmaşık çatışma bölgelerinden biri. Neredeyse her gün dengelerin değiştiği bir coğrafyadan bahsediyoruz. Kısa süre öncesine kadar İdlib ve Kuzey Suriye'deki gelişmelere odaklanılan ülkede korona salgını günlerine diplomatik çabalar damga vurmuş durumda.
Esed ailesi ve etrafındakilerin güç mücadelesi, çoğunluğunu terör örgütü YPG'nin oluşturduğu SDG ile Barzani destekli Suriye Kürt Ulusal Konseyi'nin (ENKS) müzakereleri, Rusya'nın Suriye'nin kuzeyinde Arap aşiretlerinden paralı asker kurma girişimi, İdlib'de Türkiye destekli muhalefet ile El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir'uş Şam (HTŞ) arasındaki çatışmalar, vs. Tüm bunlar bilinen, gözler önünde yapılan hamleler.
Fakat bir de kısık sesle dillendirilenler var. Son dönemde kamuoyunu alıştırmak istercesine Rusya ile ABD'nin “Esed'siz Suriye” konusunda anlaşmaya vardığı sık sık yazılıp çiziliyor.
Her ne kadar bir iddia olarak ortaya konsa da vaziyetin ciddiyetini kavramak adına tarafların söylemleri kilit önemde. Şüphesiz Moskova-Washington hattında diyalog kanalları açık. İki ülke, İsrail'in Tel Aviv kentinde 25 Haziran 2019'da yapılan toplantının ardından Suriye'nin geleceğine ilişkin uzlaşıya yaklaştı.
Kimilerine göre Tel Aviv'de yapılan anlaşmanın maddeleri bugün hayata geçiriliyor. Bu bir noktada doğru. Zira söz konusu Suriye zirvesinden itibaren Rusya, İsrail'in Suriye'de İranlı milislere yönelik saldırılarına ses çıkarmaz hale geldi. ABD ve İsrail'in en büyük rahatsızlığı İran'ın Suriye'deki nüfuzuna yönelikti.
Tel Aviv ve Washington yönetimlerinin endişesinin farkında olan Moskova da “Tahran'ın Şam üzerindeki etkisini kısıtlayacak” bir strateji belirledi. Nitekim bugün Beşar Esed'in kuzeni Rami Mahluf ile First Lady'si Esma Esed arasındaki güç mücadelesinin derinliklerinde yine İran etkisinin kırılması yatıyor.
Uzlaşının ikinci noktasıysa Esed'in koltuğundan indirilmesi. Bu iddianın son günlerde iyiden iyiye dillendirilmesinde Rus medyasındaki Beşar Esed eleştirisi furyasının rolü büyük. Kremlin'in Libya'dan Ukrayna'ya kadar dünyanın belirli çatışma alanlarındaki paralı askerlerini yöneten Wagner Grubu Kurucusu Yevgeniy Prigozhin'in Rus Federal Haber Ajansı'nda yayımlanan yazılarıyla başlayan analizler, Esed'in beceriksizliği ve yolsuzluklara odaklanmış durumda.
Makalelerde “Esed'in süreci önümüzdeki dönemlerde yönetemeyeceği” vurgusu açık ve net. Beşar Esed'in 2021'deki başkanlık seçimlerinde aday olduğu takdirde anketlerde yüzde 32'de kaldığı, yolsuzluğun terörden bile kötü olduğu ve rejimin yolsuzlukla mücadelede sınıfta kaldığı yazılanlar arasında.
Meseleyi ABD-Rusya anlaşmasına bağlayansa Beyaz Saray'ın Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey'nin “Moskova artık Esed'den bıktı. Her senaryoya hazırlar” demeci. Kremlin'in Tahran ile Suriye'nin yeniden inşasına ilişkin rekabette Esed'i gözden çıkardığı ve Şam'daki iktidarı Baas partisiyle sınırlı tutmak istediği konuşulanlar arasında.
Buna göre Esed 2021 seçimlerinde aday olmayacak, yerine Baas içerisinden “yeni bir kurtarıcı” sahneye çıkacak. Bu kurtarıcı muhalefetin sıcak bakacağı bir isim olacak. Nihayetinde “Esed'siz Baas” formülü sayesinde Suriye'nin yeniden inşasına, yani Rus şirketlerinin karını artıracak evreye geçiş yapılabilecek.
Moskova-Washington anlaşmasının son etabıysa Türkiye'yi ilgilendiriyor. ABD ve NATO'nun Türkiye'nin Suriye'deki askeri varlığını muhafazasına destek verdiği, Rusya'nın da itiraz etmediği öne sürülüyor.
İdlib kentinin Ankara ve desteklediği muhaliflerin denetiminde kalacağı, karşılığında HTŞ'nin bölgeden tamamen temizleneceği ifade ediliyor. Gözden çıkarılan HTŞ ile Esed'in İdlib'in Sermin ve Serakib bölgelerinde iki yeni gümrük kapısı açarak ticarete başlaması, iddiaları kuvvetlendiriyor.
Türkiye HTŞ'yi bölgeden temizlemek adına sivil halkın isyanlarını teşvik eden bir strateji geliştirdi. Bu plan, Esed'in HTŞ ile ortak hareket etmesiyle Suriye muhalefetinin Ankara'nın kanatları altında toplanmasına daha da kolaylaştırdı. Halkın baskısı ve rejim karşıtı grupların izolasyonu sonucu, HTŞ'li teröristler de Halep'i Lazikiye'ye bağlayan M4 karayolunda Rus-Türk ortak askeri devriyelerine sorun çıkartmaktan vazgeçti.
Tüm bu gelişmeler uzun vadede Türkiye'nin İdlib'deki hakimiyetini güçlendirir vaziyette. Sonuç olarak, Rusya-ABD anlaşmasının öngördüklerinin bir günde gerçekleşmesi beklenemez. Hatta taraflardan veya kontrolündeki güçlerden birinin yapacağı bir yanlış tüm dengeleri değiştirebilir. Ancak Moskova-Washington mutabakatı Esed'in sonunu hazırlarken Türkiye'nin rolünü kalıcı hale getireceğe benziyor.
Kaynak: timeturk.com
