İstanbul Sanayi Odası (İSO), mayıs ayında açıkladığı 'İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020' araştırmasının ardından, daha çok KOBİ niteliğindeki kuruluşları kapsayan 'İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020' araştırmasının sonuçlarını da bugün duyurdu. İSO İkinci 500’ün 2020 yılındaki üretimden net satışları yüzde 21,7 oranında artarak 157 milyar TL’den 191,1 milyar TL’ye yükseldi.
Rapora göre ikinci 500'ün üretimden net satışları, 2018 yılındaki yüzde 27,8’lik artışın ardından 2019 yılında yüzde 14,2 ile nispi bir yavaşlama eğilimi göstermişti. Üretimden net satışlardaki değişimler, enflasyondan arındırılarak incelendiğinde reel olarak yüzde 6,2 oranında arttığı görüldü.
Sanayi kuruluşlarının kârındaki artışta ise kısa çalışma ödeneği, pandemi dolayısıyla geçen yıl sağlanan uygun koşullu krediler ve faiz oranları da etkili oldu.
İKİNCİ 500'ÜN EN BÜYÜK ÜÇ ŞİRKETİ
Üretimden net satışlar baz alınarak yapılan İSO İkinci 500’ün 2020 yılı sıralamasına bakıldığında; Murat Ticaret Kablo 578,9 milyon TL ile ilk sırayı aldı. Onu çok küçük bir farkla ve yine 578,9 milyon TL ile Metal Matris takip ederken, RTM Tarım Kimya 571,5 milyon TL ile üçüncü oldu.
Listeye 119 yeni sanayi kuruluşu girdi. Bunlardan 30 tanesi İSO 500’den İSO İkinci 500’e düşen şirketlerden oluştu. Listeye geçen seneki İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı 89 olurken 2019 yılının İSO İkinci 500 listesinden İSO 500’e çıkan firma sayısı ise 39 olarak gerçekleşti.
İSO İkinci 500’ün teknoloji yoğunluklarına göre yarattıkları katma değer dağılımına bakıldığında; en yüksek payı yüzde 46,4 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler alsa da özellikle orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payının arttığı görülüyor. Bu pay 2019 yılında yüzde 24,2 iken 2020 yılında 2,7 puan artışla yüzde 26,9’a yükseldi.
2020 genelinde Türkiye’nin toplam ihracatı yüzde 6,2 oranında gerilerken sanayi ihracatındaki düşüş yüzde 6,6 ile biraz daha hızlı gerçekleşti. İSO 500’deki ihracat kaybı ise yüzde 12,8 ile Türkiye ve sanayi sektörü geneline göre daha yüksek oldu.
KÂR ORANLARINDA BÜYÜK ARTIŞ
Rapara göre 2020 yılında İSO İkinci 500’ün özellikle kârlılık açısından yüksek bir performans sergilediği görülüyor. 2019 yılında 16,8 milyar TL olan faaliyet kârı, 2020 yılında yüzde 71,1’lik artışla 28,8 milyar TL’ye yükseldi. Buna paralel olarak faaliyet kârı oranı da 2019’da yüzde 9,4 iken, 2020’de 3,7 puanlık artışla yüzde 13,1’e çıktı.
Bir diğer önemli kârlılık göstergesi olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr), 2019 yılındaki düşüşün ardından 2020’de güçlü bir artış gösterdi. İSO İkinci 500’de 2019 yılında 21,9 milyar TL olan FAVÖK, 2020’de yüzde 55,9 oranında artarak 34,2 milyar TL’ye yükseldi. Bu da 2020 yılında firmaların ana faaliyet konularına ve FAVÖK karlarına daha çok odaklandığını ortaya koydu.
Faaliyet karı ve FAVÖK’teki artış eğilimi, vergi öncesi kâr ve zarar toplamı için de geçerli. İSO İkinci 500’de 2019 yılında 10,6 milyar TL olan vergi öncesi kâr ve zarar toplamı, 2020 yılında yüzde 90,2 oranında artarak 20,1 milyar TL’ye yükseldi.
2020 yılında İSO İkinci 500’de diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar 40,4 milyar TL iken, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar 39,4 milyar TL oldu. Bu iki kalem arasındaki fark alındığında, İSO İkinci 500’ün 1 milyar TL’lik üretim faaliyeti dışı gelir elde ettiği ortaya çıkıyor. Söz konusu büyüklüğün içerisinde yer alan kambiyo işlemleri, 2019’da olduğu gibi 2020’de de kârlılığı düşürücü etki yapmış görünüyor.
2020’de finansman giderleri mutlak büyüklük olarak yüzde 17,3 oranında artışla 9,4 milyar TL’ye yükselirken faaliyet kârları ise yüzde 71,1 ile çok yüksek bir büyüme sergiledi ve 28,8 milyar TL’ye çıktı. Böylece 2019’da yüzde 47,5 olan finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı, takip eden yılda yüzde 32,5’e inerek son yılların en düşük seviyesinde gerçekleşti. Kısacası İSO İkinci 500 şirketleri, 2020 yılında elde ettikleri faaliyet kârının daha düşük bir bölümünü finansman giderlerine ayırdı. Böylece karlarını ve özkaynaklarını artırmak için daha uygun koşullar elde etti.
İSO İkinci 500’de özkaynakların payı 2019 yılında yüzde 41,3 iken, 2020 yılında yüzde 39,2’ye geriledi. 2019’da yüzde 58,7 olan toplam borçların payı ise 2020 yılında yüzde 60,8’e yükseldi. Söz konusu tablo, borç-özkaynak dengesindeki bozulmanın sanayiciler için mutlaka çözülmesi gereken kronik bir sorun olmaya devam ettiğini ortaya koyuyor.
KAR EDİLEN KURULUŞ SAYISI ZİRVE YAPTI
2020 yılında İSO İkinci 500 içerisinde kar eden kuruluş sayısı 430’dan 443’e yükselirken zarar eden kuruluş sayısı 70’ten 57’ye geriledi.
Böylece kar eden kuruluş sayısı 1998-2020 döneminin en yüksek rakamına ulaştı.
ÇALIŞANLARIN ÜCRET ARTIŞI ENFLASYONUN ALTINDA KALDI
Rapora göre 2020 yılında İSO İkinci 500’ün istihdamı yüzde 4,6 arttı. 2019'da 237 bin 586 olan çalışan sayısı, 2020'de 248 bin 435'e yükseldi. Yüksek kârlılığa rağmen çalışanların ücret artışı enflasyonun altında kaldı. Ödenen ücret ve maaşlar 2019'da toplamda 16 milyon milyon 998 bin lira iken, 2020'de 18 bin 806 liraya oldu. Artı oranı ise yüzde 10,6 ile enflasyonun altında kaldı.
KÂRLILIĞI ARTIRAN UNSURLAR
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, veriler üzerinden şu değerlendirmeyi yaptı:
"Pandeminin yaşandığı 2020 gibi zorlu bir yılda, İSO İkinci 500’ün özellikle üretimden net satışlarını reel olarak yüzde 6 oranında arttırmış olmasından başlayarak, ihracat, istihdam, karlılık, finansman giderleri, teknolojik yapı, Ar-Ge harcamaları gibi birçok parametrede beklenenden parlak sonuçlar verdiğine tanıklık ediyoruz.
Bu noktada satış karlılığından aktif karlılığına, faaliyet karlarından FAVÖK performansına kadar birçok karlılık göstergesinde gerçekleşen iyileşmeye de dikkat çekmek istiyorum. İSO İkinci 500 açısından en parlak verileri karlılık tarafında görmemizin nedenlerini sıralayacak olursak; yıl genelinde emtia fiyatlarının düşük seyretmesi, elverişli kredi koşulları ve özellikle yılın ikinci yarısındaki düşük faiz oranları gibi destekleyici uygulamalar, firmaların operasyonel maliyetlerini sınırlayarak kar marjlarını yüksek tuttu. Bu gelişmelerin, özellikle İSO İkinci 500 şirketlerinin özkaynaklarında yüzde 22 gibi güçlü bir artışı ortaya çıkarmasını umut verici olarak değerlendiriyoruz.
Elbette İSO İkinci 500’de özellikle finansal açıdan daha fazla iyileşmeye ihtiyacı olan birçok gösterge var. Örneğin dönen ve duran varlıkların dağılımı, kaynak yapısı, net döviz pozisyonu, halka açılma eğilimleri, Ar-Ge yapabilme istek ve kabiliyetleri gibi…"
