Milat Gazetesi ekonomi yazarı Gözde Antıntaş'ın "konuya dair" analizi...
2019 Eylül ayından 2020 Şubat ayına kadar geçen süreçte sanayi üretiminde ciddi bir iyileşme gözlemlemiştik. Her ay istikrarlı bir şekilde yükselen sanayi üretim endeksi Şubat ayında yıllık yüzde 8,5'lik bir artış kaydetmişti.
Ancak koronavirüs salgını nedeniyle ne yazık ki son üç aya ait ekonomik veriler olumsuz bir tablo çiziyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre sanayi üretimi Mart ayında yıllık yüzde 2,0 düştü.
2020 yılı Mart ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5,6, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 1,9 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 0,9 azaldı.
Sanayi üretimi aylık ise yüzde 7,1 azaldı. 2020 yılı Mart ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre yüzde 2,2, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 7,5 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 5,7 azaldı.
Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2020 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4,4 arttı.
Sanayi üretiminin öncü göstergesi olarak kabul edilen ve İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından yayımlanan İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) verileri sanayi üretiminde böyle bir düşüşün yaşanacağını gösteriyordu. Şubat ayında 52,4, Mart ayında 48,1 olarak ölçülen PMI Nisan ayında 33,4’e geriledi. Eşik değer olan 50,0’nin üzerinde ölçülen rakamlar sektörde iyileşmeye işaret ediyor.
Bu olumsuz gelişmeler yalnızca bizim ülkemize özgü değil. Diğer ülkelerin PMI verileri de aynı oranda düştü. Örneğin; Almanya 34,5, Euro Bölgesi 33,4 ABD 36,1 olarak açıkladı.
İSO’nun yayımladığı rapora göre;
İmalat sektöründe görülen bu yavaşlama, küresel finansal krizden beri en yüksek oranda gerçekleşti. Nisan’da imalatçıların yaygın bir şekilde üretime ara verdikleri görülürken bu durum hem üretim hem de yeni siparişlerde ciddi yavaşlamalara yol açtı. Her iki göstergede de anketin başladığı Haziran 2005’ten beri en belirgin ivme kaybı gözlendi. Toplam yeni siparişlerdeki azalmanın yanı sıra, salgının küresel ölçekte tüm pazarları etkilemesi sonucu, firmaların yeni ihracat siparişlerinde de sert yavaşlama kaydedildi. Yeni siparişlerdeki yetersizlik, firmaların son dört ayda ilk kez istihdam düzeyini azaltmalarına yol açtı.
Söz konusu düşüş son 11 yılın en yüksek oranında gerçekleşti. Nisan’da satın alma faaliyetleri azalırken bu durum girdi stoklarındaki düşüşün hızlanmasına katkıda bulundu.
Veriler COVID-19 salgınının tedarik zincirlerini de önemli ölçüde etkilediğine işaret etti. Anket katılımcıları, bazı tedarikçilerin üretime ara verdiğini, ayrıca girdi temini ve lojistikte sorunlar yaşandığını belirtti. Bunlara bağlı olarak, girdilerin teslimat sürelerinde anket tarihinin en yüksek artışı görüldü. Girdi maliyetleri belirgin bir şekilde yükselmeyi sürdürdü, ancak artış Nisan ayında son üç ayın en düşük oranında gerçekleşti.