Dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının yarattığı dayanışma ortamı, evde kalınması gereken bu süreçte insanların, "gönüllü aktivitelerin bir kısmının ya da tamamının internet üzerinden bir platform aracılığıyla gerçekleştirilmesi" olarak tanımlanan çevrim içi gönüllülük faaliyetlerine ilgisini artırdı.
Kovid-19 salgını nedeniyle alınan tedbirler ve uygulamaya konulan kısıtlamalar, hayatın günlük akışını değiştirerek yeniden şekillenmesine neden olurken, sosyal izolasyonun öneminin vurgulanması ve restoranlar, kafeler, alışveriş merkezleri ve sinemalar gibi kalabalık yerlerin kapatılması, insanların evde vakit geçirmeye başlamasını sağladı.
"Evde kal" çağrılarına uyan insanlar, bu süreçte kendiyle daha uzun süre baş başa kalarak başkalarına faydalı olabilecekleri konuları düşünme fırsatı buldu. Bu da insanları, literatürde sanal gönüllülük, mikro gönüllülük ve gönüllü aktivitelerin bir kısmının ya da tamamının internet üzerinden bir platform aracılığıyla gerçekleştirilmesi olarak tanımlanan çevrim içi gönüllülüğe yöneltti.
Bu gönüllülük faaliyetlerinin bazıları kolektif olarak gerçekleştirilirken, bazıları da bireysel olarak hayata geçiriliyor. Evde kalınan bu süreçte, Türkiye'den ve dünyadan bazı sanatçılar ile amatör olarak müzikle ilgilenen kişiler, sosyal medya hesaplarından çaldıkları enstrüman eşliğinde şarkılar söyleyerek, vatandaşlara moral veriyor.
Psikoloji alanında uzman kişiler de vatandaşlara psikososyal destek sağlamak için online ortamda bilgilendirme yaparken, bazı uzmanlar da evde kaliteli ve zinde vakit geçirmeleri için sosyal medya hesaplarından evde yapılabilecek fiziksel hareket ve aktiviteler ile beslenme önerileri paylaşıyor.
Öte yandan, "Sanal Hastane" adı altında kurulan platformda gönüllü olarak hizmet veren 160'ı aşkın doktor, aciliyeti olmayan ve bu süreçte hastaneye gitmeye çekinen hastalara online ücretsiz danışmanlık hizmeti vererek, çevrim içi gönüllülüğe katılıyor.
"İnterneti kullanarak mekandan bağımsız gönüllülük yapabiliyorsunuz"
İstanbul Üniversitesi (İÜ) Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Şentürk, AA muhabirine yaptığı açıklamada, üniversitede gönüllülük çalışmalarını 2014'ten bu yana sürdürdüklerini, öğrencilerin gönüllülük algılarını, eğilimlerini ve deneyimlerini ortaya çıkarmak üzere yaptıklarını kapsamlı araştırma sonucu Gönüllülük Akademisi ile Gönüllü Ol İstanbul portalını kurduklarını anlattı.
Akademi kapsamında her dönem 40 öğrencinin, atölyelerden seminerlere, film okumalarından STK ziyaretleri ve proje uygulamalarına kadar 10 haftalık bir programa katıldıklarını aktaran Şentürk, akademiye 1000'i aşkın öğrencinin dahil olduğunu, İstanbul Üniversitesi olarak her düzeyde gönüllülük ve STK'lar alanında çalışma yapmaya, öğrenciler arasında gönüllülüğü yaygınlaştırmaya çalıştıklarını söyledi.
Çevrim içi gönüllülüğün internet aracılığıyla yapılan gönüllü çalışmalar olduğuna dikkati çeken Şentürk, öncelikle STK'lar, projeler, kampanyalar gibi gönüllü çalışmalarda yer alacak kişilerle iletişim kurmak için internetin bir iletişim aracı olarak kullanıldığını, ikinci aşamada ise gönüllülerle STK'ları buluşturan "gencgonulluler.gov.tr", "vopool.net/" ve gonulluol.istanbul" gibi platformların oluşmaya başladığını belirtti.
Son olarak çevrim içi gönüllülük aşamasına gelindiğine işaret eden Şentürk, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Sadece bir iletişim, buluşma ağı olarak değil internet ile gönüllülük yapmak mümkün hale geliyor. İnterneti kullanarak mekandan bağımsız olarak gönüllülük yapabiliyorsunuz. Sadece internete erişime ve bu erişimi mümkün kılacak bir cihaza sahip olmanız yeterli. Çevrim içi gönüllülükte bir STK veya proje için rapor yazabilir, sosyal medya hesaplarını yönetebilir, araştırma, çeviri yapabilir, eğitimler düzenleyebilirsiniz. Kısacası çevrim içi kalarak, maddi çıkar beklemeksizin, kendi isteğinizle toplumsal fayda sağlamak üzere çeşitli eylemlerde bulunabilirsiniz."
Şentürk, Türkiye'de ve dünyada, küresel ve yerel ölçekte birçok gönüllülük platformunun, gönüllüleri buluşturarak çevrim içi gönüllüğü yaygınlaştırdığını belirtti.
"Çevrim içi gönüllülük yaygınlaşmaya başladı"
Çevrim içi gönüllülüğün internetin ve internete bağlı imkanların artmasıyla giderek yaygın bir şekilde yapılamaya başlandığını dile getiren Şentürk, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Özellikle yıllar içerisinde platformların sayısının artmasına bakıldığında çevrimiçi gönüllülüğün giderek yaygınlaşmaya başladığı söylenebilir. Fakat bu türden uygulamalar ve çevrimiçi gönüllülük daha çok eğitimli, internete erişimde ve kullanımda sorun yaşamayan, internet ve diğer teknolojileri gündelik hayatında kullanabilen kişiler tarafından yapılıyor. Bu durum çevrimiçi gönüllülüğün şimdilik en önemli sınırlarından birini oluşturuyor. Diğer taraftan internete erişimi olmayan veya olsa bile gündelik hayatında verimli bir şekilde kullanamayan kişilerin bu gönüllülük faaliyetlerinden yararlanma imkanlarını azaltıyor. Bu da hem çevrimiçi gönüllülük yapmak hem de bu gönüllükten yararlanma açısından ciddi eşitsizliklere neden olabiliyor. Başka bir deyişle dijital eşitsizlikler nedeniyle çevrimiçi gönüllülüğün karşı karşıya olduğu önemli sınırlılıklar var. Dijital eşitsizlikler giderildikçe çevrimiçi gönüllülüğün daha fazla gündeme geleceği ve yaygınlaşacağı söylenebilir."
