Sovyetler Birliği çökerken büyük endişe içinde idi. NATO’dan çok korkuyorlardı. Rusların endişelerini gidermek için istisnasız NATO liderleri, başta ABD, Ruslara sözlü ve yazılı metinler verdiler. Avrupa’nın bugünlerdeki korkusunun bir benzerini Ruslar (Sovyetler Birlği) yaşıyordu.
Zamanın ABD Dışişleri Bakanı James Baker’ın “The Politics of Diplomacy” adlı kitabı ile yıllarca Sovyetler Birliği’nin Vaşington Büyükelçiliği’ni yapmış tecrübeli diplomat Anatoly Dobrynin’in “In Confidence” adlı kitabı olayları adeta günü gününe anlatır. Baker’ın Ruslara “NATO, bir inch dahi doğuya genişlemeyecek” sözü o devirde benim gibi NATO işlerinden sorumlu herkesin hatırındadır.
Ruslara NATO’nun doğuya yani Sovyetler Birliği’ne doğru genişlemeyeceği sözü en yüksek düzeylerde verilmiş. Hatta Baker zamanın doğu bloku ülkelerini kendilerine (NATO’ya) çekmek konusunda gayret etmeyeceklerini de belirtmiş.
1994 yılında Budapeşte Deklarasyonu ile Ukrayna’nın elindeki nükleer silahları vermesi karşılığında Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ABD, Sovyetler Birliği ve İngiltere tarafından garanti edilmişti. (Bence nükleer silahların Ukrayna’dan alınması ciddi bir hatadır. O zaman da NATO Genel Müdürü olarak söylemiş, Fransa hariç kimse dinlememişti.)
Doğu Almanya’nın kurtuluşu Ruslarda travma yarattı. Bununla beraber, Gorbaçov, Doğu Almanya’nın ayrılmasını askeri harekat ile durdurmadı. Batılılar Almanya birleşse dahi Doğu kısmında NATO askerleri bulunmayacağı sözü verdiler. Uzun müzakereler yapıldı. Bilindiği gibi, Doğu Almanya’da şimdi NATO askeri vardır.
(Aslında Fransa da Almanya’nın birleşmesinden endişeli idi. Fransa Cumhurbaşkanı’nın Alman Başbakanı ile sabaha kadar süren müzakereler sonunda Fransa Almanya’nın birleşmesine onay verirken karşılığında Almanya Euro’yu kabul etti.)
Yetsin-Gorbaçov ikilisinden sonra Putin’in iktidara gelmesi ile Rusya aslına döndü. Rusya bildiğimiz Rusya oldu. Nasıl ki, Trump ile Amerika aslına dönmüştür.
Gürcistan’dan Güney Ossetia ve Abhazia’yı koparan Putin Kırım’a yöneldi. Kırım’ı Sovyetler Birliği 1974 yılında o zaman Sovyetler Birliği’nin ortağı olan Ukrayna’ya hediye etmişti. Putin Ukrayna’nın Birlik’ten ayrılması üzerine 2014 yılında Kırım’ı ilhak etti. Herhalde “evlilik” sona erdiği için hediyeyi geri almaya hakkı olduğunu düşündü.
Putin’in Ukrayna’ya karşı özel bir kızgınlığı var. Zira, Ukrayna Sovyetler Birliği’nden ayrılmasa belki Birlik devam edecekti. Putin’ın Ukrayna’ya kızgınlığının bir nedeni de budur.
Ukrayna’da yapılan seçimleri Batı yanlısı Zelensky’nın kazanması Putin’i harekete geçirdi.
Putin’in saçma tehditleri yüzünden durup dururken İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üye olmaları da Putin’i kızdırmıştı.
Putin, Ukrayna’nın yapay devlet olduğunu ilan etti. Donesk bölgesinde önemli miktarda Rus azınlığının haklarının da ihlalini bahane ederek Ukrayna’ya saldırdı.
Bütün bu geçmiş ve verilen sözler Rusya’nın saldırısını hiçbir şekilde haklı göstermez. (Batılıların verdiği sözler Ukrayna adına verilmiş değil.) Batılıların geçmişte Rusya’nın değiştiğini düşünerek verdikleri sözlere rağmen sonradan Rus topraklarına NATO’nun komşu olması Putin’in gözünde ülkesinin NATO tarafından sarıldığı ve tehdit edildiği endişesini yaratmıştır.
Zelensky’e Beyaz Saray’da yapılanın bir benzeri Beyaz Saray’da 2’nci Dünya Harbi başlangıcında, tabii kapalı kapılar arkasında, Hitler saldırısı ile ilgili olarak Churchill’e yapılmış. ABD harbe bulaşmak istememiş. Tabii diplomatik dille.
Olayın tarihçesi bugüne ışık tutuyor. Ama hiçbir şey Trump’ın Beyaz Saray’da yaptıklarına ışık tutmuyor. Üstelik kendinden önceki Başkan’a aptal demesine de ışık tutmuyor.
Ama Hitlervari konuşması ona yani Trump’a ışık tutuyor. Hitler’in Çekoslovakya tutumu gibi Trump’ın Grönland saplantısı var.
