Rusya´nın tarihi ile bizim tarihimizin ister istemez kesiştiği ve ayrıştığı zamanlar var. Bu nedenle Rusya ve Batı ilişkilerinde ortaya çıkan gerilimler bizi de yakından ilgilendiriyor. Rusya ve İngiltere arasındaki casus infazıyla başlayan ve Amerika´nın da dahil olduğu gerilim çok sert açıklamalarla sürüyor. Batı ve Rusya arasındaki bu gerilimin arka planında ise Sovyetler Birliği blokunun dağılması ve neoconların Rusya´nın zenginliklerine el koyma seansının olduğunu görmek gerekir. Alev Alatlı ile yaptığımız Kelebek Etkisi programında, Putin´i anlamak için bu dönemin üzerinde çok durmuştuk. Bugünkü gerilimi anlamak için bu notların çok zihin açıcı olacağına inanıyorum...
Sovyet blokunun dağılması ve Rusya´nın batı tarafından paylaşılması bir 30 yıl önceki tarihe tekabül eder. Afganistan ardından Çeçenistan´da yaşanan yenilgi bu süreci hazırlar. Afganistan´da dokuz yıl süren savaşta iki milyon yedi yüz bin kişilik Rus ordusu bir milyon yüz bine iner, Rusya ordusunun yarısından fazlasını kaybeder. Tüm bunların sorumlusu Brejnev, Stalin´den sonra en uzun süre iktidarda kalan felaket bir adamdır.
Tüm bu işler olurken Putin KGB´ye çalışan bir işçi ailesine mensuptur ve Doğu Almanya´da Stasi ile birlikte çalışırken KGB´ye yamanan genç bir muhbirdir.
Brejnev´in ölümünden sonra iktidara gelen Gorbaçov Rusya´yı adeta satar. Yeltsin ekonomiyi IMF Chicago okulunu ülkeye getirir. Chicago Boys denilen bu ekolün temsilcileri ise Friedman, Hayek, Thatcher-Reagan çizgisini taşırlar. Liberal ekonominin en ağır reçeteleri uygulanır. Bu reçeteler yeni de değildir. İlk liberal reçete 2. Dünya savaşından sonra Almanya´da uygulanmış, ikinci denemesi Pinochet ve sonra Allende, Şili, Peru, Bolivya´da denenmiştir. Rusya´da uygulanan şok terapiyi en başta ülkenin batıcı aydınları yani Zapadnikiler destekler.
Alev Alatlı Rus entelektüelini Zapadniki haline dönüştüren süreci şöyle anlatır:
?Önemli olan şu; siz ülkenizin bir parçası katiyen olmuyorsunuz. Köksüzsünüz ve her zaman dışarıyla temas halindesiniz ve dışarıya kendinizi sevdirmek beğendirmek için elinizden gelen her şeyi yapıyorsunuz. Böyle bir ekip vardı bu işlerin içinde. Bunları dışarıya gönderiyorsunuz, master yaptırıyorsunuz. Bunlar batılı mevkidaşlarıyla kol kola girip bu felaketi hazırladılar. Şimdi buna bir felakettir diyorum; çünkü şok terapi olmak zorunda değildi. Rusya kapitalist düzene bu kadar zayiat vermeden, bu kadar acı çekmeden geçebilirdi.
Sovyetler dağıldıktan sonra başka bir şey daha oldu. Yerin altındaki suç imparatorluğu yerin üstüne çıktı. Mesela sadece Moskova´da beş bin kişilik çeteler olduğu söylenirdi ama öldürülenin haddi hesabı yoktur. Ve bu suç imparatorluğunun ülkeye getirdiği parayla özelleştirme denkleştirildi. Bu başlı başına bir konudur. Bu suç imparatorluğuna Rusya´nın zenginliğini yöneten ve ona hakim olan bir yer altı örgütü olarak bakmak gerekir. Bu yer altı örgütü oligarklarla Rus nomenklaturasıyla hep ilişki içindelerdi. Sovyetler´in dağılmasıyla yan yana gelip ülkeyi pazarlaması söz konusu oldu.?
Ruslar bu geçişe afet ekonomisi dediler. Toplu iğnesine kadar planlı bir ekonomi bir günde bomboş ve başıboş kaldı. Rusların büyük gasp dedikleri olay gerçekleşti. Çünkü şok terapi aynı zamanda özelleştirmeyi de içeriyordu.
Rusya´da şok terapiyi uygulayan Yegor Gaidar dönemin başbakanıydı. Rus halkının canını yakan reformlar halka dayatıldı. Ülke özelleştirme ile 13 kişiye peşkeş çekildi. Bu zenginliği alacak adamlar belliydi. Para olmadığı zamanlarda mafya girdi devreye. Bu çok da saklı olmadı. Rusya´yı paylaşmaya Kolombiya mafyasının dahi geldiği biliniyor. Rusya bütün bu adamların hepsini vatandaş yaptı. Özellikle İngiltere bu satın almalarda çok etkiliydi.
Siyasi figürlerin psikolojisini çözümlemeye çalışanların şöyle bir iddiası vardır. Siyasetçiler gençliklerinde yaşadıkları ve bildikleri olaylar üzerine gelecekteki hareketlerini bina ederler.
Putin´in yerine gelince... Putin nomenklatura değil, oligark hiç değil! Yoksul bir işçi ailesinin; muhbirlik yaparak KGB´ye yaranan bir ailenin çocuğu. Doğru dürüst bir eğitimi yok. Bir entelektüel asla değil. Ama KGB´nin adamı. Bu kimsenin elinde olmayan bilgi sizde var demektir, Putin´in iktidara taşınmasında suç imparatorluğunun siyasi bağlantılarını bilmesinin etkisi büyük oldu. KGB´deyken görev yaptığı kendi kadrosuyla geldi. Onları KGB´nin muhtelif yerlerine koydu ve sırtını KGB´den emniyete aldı. İkincisi ordunun maaşlarına çok ciddi zamlar yaptı. Ama kendisini sağlama almaktan daha önemli şeyler de yaptı. Bugün Akdeniz´e inmiş bir Rusya var. Şimdi İngiltere´de yaşayan oligarklara, onların siyasete etkilerine karşı mücadelesi göz önüne alınırsa Rusya-İngiltere gerilimi daha anlaşılır hale gelebilir.