Bilal Sambur yazdı;
Ermenistan ordusu, 25 Şubatta ülkeyi yıkımın eşiğine getirmekle suçladığı Paşinyan hükümetinin istifa etmesini isteyen bir muhtıra yayınlamıştır. Ordunun, Nikol Paşinyan hükümetinin istifasını istemesinden sonra, Ermenistan’da siyasal ve sosyal karışıklıklar meydana gelmiştir. Karabağ savaşı sonucunda Rusya’nın arabuluculuğunda 10 Kasım’da varılan antlaşmadan beri Ermenistan’da Paşinyan hükümetinin istifası istenmektedir. 20 binden fazla taraftarıyla Erivan’da gösteri yapan Paşinyan, halkı muhtıraya karşı direnmeye çağırmıştır. Erivan sokaklarında ülkenin çatışmaya değil konuşmaya ihtiyacı olduğunu söyleyen Paşinyan’ın mesajı, ülkede olumlu karşılık bulmamıştır.
Ordu ve muhalefet, tek çözümün hükümetin istifası olduğunu söylemektedir. Ordunun muhtırasını destekleyen muhalefet yanlıları da Paşinyan hükümetine karşı başkent Erivan ve diğer kentlerde protesto gösterileri gerçekleştirmektedirler. Ordunun verdiği muhtıraya karşı Başbakan Paşinyan, Cumhurbaşkanı Sarkisyan’dan Genelkurmay Başkanı Onik Gasparyan’ı görevden almasını istemiştir. Cumhurbaşkanı Sarkisyan, Başbakan’ın bu talebini reddetmiştir. Hükümet ve ordu yanlıları arasında gerilim giderek yükselmektedir.
Ermenistan’daki siyasal ve sosyal krizin ana nedeni, Karabağ mağlubiyetidir. 44 gün süren Karabağ savaşından Türkiye-Azerbeycan ittifakına karşı mağlubiyetle çıkan Ermenistan’da ordu ve hükümet arasındaki gerilim ve çatışma artık kontrol edilememektedir. Genelkurmay Başkanı ve 40 üst düzey askeri yetkilinin imzasıyla yayınlanan muhtırada hükümet, ülkeyi kötü ve yanlış yönetmekle suçlanmakta ve istifası istenmektedir. Ordu, Karabağ mağlubiyetinin faturasını hükümete çıkartırken, hükümet de mağlubiyetten orduyu sorumlu tutmaktadır.
Karabağ mağlubiyetinden sonra Paşinyan hükümetinin hiçbir şey olmamış gibi yoluna devam etmesi mümkün değildir. Paşinyan hükümeti, Karabağ savaşı sırasında ve sonrasında hiçbir şekilde siyasal sorumluluğu üstlenmemiştir. Karabağ savaşı mağlubiyetinden sonra bütün faturanın Paşinyan hükümetine kesildiği ve hükümetin düşürülmesi konusunda ülke kamuoyunda güçlü bir talep oluşturulduğu görülmektedir. Başbakan Paşinyan’ın istifa talepleri karşısında çok uzun süre direnme gücü yoktur. Çok kısa süre içinde Paşinyan hükümetinin istifa edeceğini söyleyebiliriz. Paşinyan’ın istifa etmemekte direnmesi halinde ülkedeki siyasal krizin kontrolden çıkma riski bulunmaktadır. Krizin kontrolden çıkması halinde çok güçlü bir iç savaş ihtimalinin ortaya çıkmasından herkes endişe etmektedir.
Başbakan Paşinyan, 2015 yılında Rusya’dan alınan İskender füzelerinin Karabağ savaşında işe yaramadığını ifade etmiştir. Paşinyan, İskender füze sisteminin kullanıldığını, ancak yüzde 10’unun bile patlamadığını iddia etmiştir. İskender füze sisteminin çalışmadığı ve işe yaramadığı şeklindeki iddialar, Rusya’yı ve Ermenistan ordusunu çok kızdırmıştır. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü Igor Konashenkov, İskender Füze Sisteminin savaşta kullanılmadığını ve füzelerin orduya ait depolarda saklandığını ifade etmiştir. 500 kilometreye kadar hedefleri tam isabetle vurabilen İskender Füze sisteminin kendi türünde en iyisi olduğunu savunan Rusya, Paşinyan’ı yanlış bilgi vermekle ve kamuoyunu yanıltmakla suçlamaktadır. Ermenistan ordu sözcüsü General Tiran Kaçaryan, Paşinyan’ın iddialarının doğru olmadığını söylemesinden sonra görevden alınmıştır. Paşinyan hükümetinin İskender füzeleriyle ilgili iddialarına karşı ordu ve Rusya’nın ortak tutum takınması çok önemlidir. Paşinyan hükümetini hiçbir şekilde desteklemeyen Rusya, Ermenistan ordusuyla bağlarını ve ilişkilerini güçlendirmekte ve derinleştirmektedir.
Paşinyan hükümetinin istifasını isteyen ordunun verdiği muhtıradan sonra Amerika Dışişleri Bakanlığı, askerlerin siyasete karışmaması uyarısında bulunmuş ve taraflardan sorunların demokratik ve yasal yollardan varılacak uzlaşma ile çözülmesini istemiştir. Ordunun siyasete karışmamasını isteyen Amerika, hükümetin istifasını isteyen muhtırayı darbe olarak değerlendirmemiştir. Ordunun Amerika’nın siyasete karışmama uyarısını pek ciddiye almadığı ve Paşinyan hükümetinin istifasını istemede kararlı ve ısrarcı olduğu görülmektedir.
Taraflara sükunet tavsiye eden Rusya, yaşanan krizin Ermenistan’ın içişleriyle ilgili olduğunu ve sorunun yasal sınırlar çözülmesi gerektiğini söylemiştir. Ordu ve hükümet arasında yaşanan krizi Ermenistan’ın iç sorunu olarak gördüğünü söylemesine rağmen, orduyu hükümete karşı muhtıra verdiren gücün Rusya olduğu bilinmektedir. Rusya, Ermenistan ordusunu desteklerken, Batı yanlısı Paşinyan hükümetinin düşmesini istemektedir. Rusya’nın şu anda en çok istediği şey, ordu ve hükümet arasındaki krizin derinleşmesi, Paşinyan hükümetinin düşmesi ve Rusya yanlısı bir hükümetin işbaşına gelmesidir. Rusya, ordu ve hükümet arasındaki krizin çözülmesi için arabulucu anlamına gelebilecek her türlü girişimden uzak durmaktadır. Rusya, krize müdahale etmeyerek krizin derinleşmesini seyretmektedir. Paşinyan hükümetinden çoktan vazgeçen Rusya, Ermenistan’dan hiçbir zaman vazgeçmemiştir. Karabağ savaşından sonra Güney Kafkasya’ya 2 bin askeriyle yerleşen Rusya, şimdi de arka bahçesi olarak gördüğü Ermenistan’ı tekrar kontrolüne alma planını ustalıkla uygulamaktadır.
2018 yılınka Sarkisyan yönetimine karşı yapılan protesto gösterilerinin lideri olarak işbaşına gelen Paşinyan, şimdi istifasını isteyen Rusya-Ordu muhtırasıyla yüz yüze gelmiştir. Ermenistan’da halkın önemli bölümü, Karabağ savaşını sonlandıran Azerbeycan-Ermenistan antlaşmasını imzalamasından dolayı Paşinyan’ı ihanetle suçlamaktadır. Toplum, savaş sırasında Batı’nın sessiz kalmasından ve Ermeni diasporasının yetersiz kalmasından çok rahatsızdır. Ermenistan’da halk, hükümete, diasporaya ve hükümete çok öfkelidir. Ermenistan’ın, Karabağ mağlubiyetinin neden olduğu travmayı atlatması çok zor gözükmektedir. Ermenistan’daki ordu-hükümet krizini, yaşanan travmanın sürpriz olmayan bir yansıması olarak değerlendirebiliriz.
