Orta Doğu ve Afrika araştırmacısı Cafer Talha Şeker kaleme aldığı, "Post-Corona yolunda küresel ekonomi savaşı" başlıklı analiz yazısında, "Yeni virüs insanları eve kilitleyerek sosyo-ekonomik hayatı yavaşlatmakta ve küresel piyasaları derinden sarsmaktadır. Küresel medyanın oluşturduğu algıya bakılırsa, “11 Eylül sonrası” kalıbı gibi yakın gelecekte bu global kriz aşıldığında belki de post-corona dönemi başlayacaktır." dedi.
Şeker'in makalesinin tam metni şöyle:
Corona, Soğuk Savaş döneminde tespit edilen bir virüs çeşidiydi. Solunum yoluyla bulaşarak ölüme yol açtığı anlaşılmıştı. Ancak virüsün öldürücü şekilde yayılması Soğuk Savaş'tan sonra, 21.yüzyılda başladı. 2003'te SARS ismiyle Çin'den Asya'ya yayılarak yüzlerce insanı öldürdükten sonra kontrol altına alındı. Ancak ilginç bir şekilde ‘Arap Baharı' başladıktan sonra bu kez MERS ismiyle Arabistan'da ortaya çıkarak onlarca insanı öldürdü. Sonuncu büyük dalga ise 2019 sonlarında Çin'den dünyaya yayılmaya başladı. Bu seferki dalga daha büyük tahribata yol açmaktadır. Bir yandan insanlarda panik havası oluşturup diğer yandan dev bir küresel operasyona yol açmaktadır. Yeni virüs insanları eve kilitleyerek sosyo-ekonomik hayatı yavaşlatmakta ve küresel piyasaları derinden sarsmaktadır. Küresel medyanın oluşturduğu algıya bakılırsa, “11 Eylül sonrası” kalıbı gibi yakın gelecekte bu global kriz aşıldığında belki de post-corona dönemi başlayacaktır.
IATA (International Air Transport Association) tahminlerine göre 2020'de Asya'da uçan havayolu şirketleri toplamda 30 milyar dolarlık zarara uğrayacaklar ve Asya dışındakilere 1,5 milyar dolar kaybedecekler.1 Ekonomistlerin tahminine göre Çin'deki salgın Mayıs ayına kadar böyle devam ederse çok sayıda insan işten çıkarılacak ve maaş kesintileri ortaya çıkacak. Büyük şirketler orta vadeli zorluklarla mücadele etme gücüne sahip olsa da küçük şirketler birkaç ay içinde havlu atacaklar. Çin merkezli bu küresel deprem altı ay daha devam ederse dünya piyasalarında zarar 1 trilyon dolardan fazla olacak.2
Oxford Economics'in Şubat-Mart tahminlerine göre, coronavirus depremi Çin ekonomisinde daralmaya yol açacak. Ülkenin 2019'da yüzde 6 üzerinde olan ekonomik büyüme oranı 2020'de 5.4 civarında seyredecek. Çin'deki üretimin yavaşlaması sonucu küresel piyasalar da yavaşlayacak. Küresel ekonomideki büyüme 2009'dan beri ilk kez radikal bir düşüş gösterecek.3
İngiliz İstihbaratı'na göre Çin, küresel düzende oyun değiştirecek adımlar atmış ve yeni bir dönem başlatmak üzere harekete geçmiştir.4 CNN Business'in Londra merkezli analizlerine göre, 2003'teki SARS krizi esnasında Çin'in küresel GSYİH rakamlarındaki yeri % 4 idi. Günümüzde ise küresel üretimin % 16'sı Çin'de gerçekleşiyor. Ancak 2020'de Çin'de imalat yapan otomobil şirketleri Volkswagen, Toyota, Daimler, General Motors, Renault, Honda ve Hyundai bir süreliğine fabrikalarını kapatma kararı aldılar.5 Peki, corona salgını Çin'i frenleyecek ve ABD'yi sarsacak küresel bir operasyon olabilir mi?
Geleceği Tasvir Eden Bir Roman:
“Wuhan-400” Virüsü
Amerikalı bilim-kurgu yazarı Dean Koontz, 1981'de yayınlanan ‘The Eyes of Darkness' (Karanlığın Gözleri) romanında adeta bugünkü coronavirus'ü tanıtmıştı. O günkü baskıyı müstear ismi Leigh Nichols ile yapmıştı. Romanın bir sayfasında Sovyet Rusların Moskova yakınlarındaki Gorki'de biyolojik bir silah geliştirdiği ve ismini “Gorki-400” verdikleri geçiyordu. Ancak Soğuk Savaş'tan sonra yazar asıl ismi, Dean Koontz, ile 21.yüzyılda yaptığı yeni baskılarda bu kez okuyucularını Ruslara değil Çinlilere şüpheyle bakmaya yönlendirdi. Nitekim aynı romanda “Ruslar” yerine “Çinli” ve “Gorki-400” yerine “Wuhan-400” yazmaktadır. Kitabın Soğuk Savaş sonrasındaki baskılarında aynı dialoglar değiştirilmiş ve şöyle yapılmıştır:
“Bunu anlamak için…” dedi Dombey, “…yirmi ay önceye bakmak gerekir. O günlerde, Li Chen isminde Çinli bir bilim adamı ABD'ye iltica etmişti. Elindeki disket kaydında Çin'in on yılda ürettiği en ciddi ve tehlikeli yeni biyolojik silah vardı. Bu maddeye, Wuhan şehri yakınındaki gen klonlama laboratuvarında üretildiği için ‘Wuhan-400' dediler. Bu laboratuvarda üretilen insan yapımı dört yüzüncü mikroorganizma türüydü.”
“Wuhan-400, muhteşem bir silahtır. Sadece insana zarar verir. Diğer canlılara bulaşmaz. Wuhan-400 de frengi hastalığı gibi canlı insan bedeninin dışına çıktığında bir dakikadan uzun süre yaşayamaz. Yani şarbon ve öldürücü diğer mikroplar gibi diğer nesnelere ve yerlere bulaşmaz. Wuhan-400'ü taşıyan bir beden öldüğünde bu mikrop da o bedenle birlikte ölür. Ölen cesedin ısısı 30 derecenin altına düştüğünde Wuhan-400 ortadan kaybolur. Bütün bunların avantajını görüyor musun?”
“Anladığıma göre, Çin bir şehri veya ülkeyi ortadan kaldırmak istediğinde Wuhan-400'ü kullanabilir ve sonrasında ele geçirdiği yerleri dezenfekte için ayrıca mücadele vermek zorunda kalmaz.”
Dünya çapındaki büyük gelişmeleri yakından takip eden bir roman yazarı adeta yeni Soğuk Savaş'ın ABD ile Çin arasında yaşanacağını öngörmüş ve nokta atışlar yapmaya başlamıştı. 2019'un sonlarında Çin'de yayılmaya başlayan ve 2020 başlarında dünyayı tehdit eden Wuhan çıkışlı salgın, ismi geçen romanı yeniden gündeme oturttu. Romanın ilgili sayfaları dünya genelinde virüsten daha hızlı bir şekilde yayıldı. İlginçtir ki, Trump Hükümeti ABD'nin Çin'e karşı başlattığı ticaret savaşını yönetmeye çalışırken ekonomik rekabeti derinden sarsacak biyolojik bir mesele ortaya çıkmıştı. Bu yeni meselede Çin'i suçlayan Beyaz Saray'a karşı Çin Hükümeti Amerikan saldırıları karşısında muhatabını Soğuk Savaş mantığından kurtulmaya davet etti. Tam da böyle bir zamanda Wuhan çıkışlı virüs ABD ile Çin arasında yeni bir propaganda savaşını da başlatmış oldu.
Gerçeklerini Örtme Çabaları:
Çin ve İran'dan ABD'ye Cevaplar
Corona salgını kıtalararasında yayılırken ABD Hükümeti zaten hedefinde olan Çin ve İran hükümetleri aleyhinde açıklamalar yaptı. Her iki ülke de ABD'ye cevap verirken ayrıca İngiliz basını da ABD'nin bazı gerçekleri sakladığına dikkat çekti.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Çin ve İran gibi ülkelerin “corona salgınına karşı almaları gereken tedbiri almadıklarını ve mağdurların sayısına dair gerçek rakamları saklayıp basın hürriyetine izin vermediklerini” iddia ettiğinde bu suçlamaya Çin'in tepkisi alt seviyeden verilen bir cevap oldu. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, 26 Şubat günü hükümeti adına açıklama yaparak karşı tarafa şu cevabı iletti:
“Mr. Pompeo'yu kazananı olmayan Soğuk Savaş mantığından kurtulmaya ve Çin karşıtı ideolojik tavırlardan uzaklaşmaya davet ediyoruz. Bu tavırlardan uzaklaşıp statüsüne uygun davranmalı, Çin ile ABD arasındaki karşılıklı güven ve işbirliğine zarar vermeyi terk etmelidir.”6
İran ise Pompeo'nun suçlamalarına üst düzeyden bir cevap verdi. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, “Onlar da coronavirus salgını ile muhatap durumdalar. Gripten 16 bin insan kaybettiler ama bundan hiç bahsetmiyorlar” diyerek ABD'de yaşanan ve gizlenen gerçekler olduğunu dile getirdiği gibi İran'da coronavirus test kitleri geliştirmeye başladıklarını ve kısa süre sonra bunları kullanacakları gibi başka ülkelere de satacaklarını açıkladı.7
BBC, dünyada her gün binlerce kişinin virüse yakalandığını ve “gerçek tablonun görünenden on kat daha fazla” olabileceğine atıf yaparak Çin'den yayılan virüsün onlarca ülkeye bulaştıktan sonra ABD'ye yayılmasının da an meselesi olduğuna dikkat çekti. Başkan Trump'ın salgına karşı tedbirli olduklarını açıklayıp ABD'de ortamın “kontrol altında” olduğunu söylemesine karşılık bazı resmi yetkililer virüsün Amerika'yı da vuracağını öngörüyorlar ve ülkede günlük hayatın fazlasıyla etkileneceğini tahmin ediyorlar.
ABD'de salgına karşı tedbir için kongreden milyarlarca dolarlık bir bütçe talep eden sağlık çevreleri aynı zamanda yeni bir kriz ekonomisine kapı aralıyorlar. Ancak ülkede sağlık hizmetlerinin pahalı olması ve hastalananların izin alıp işyerinden uzaklaşmasını zorlaştıran iş kuralları yüzünden çoğu insanın hastayken de topluma çıkacağı ve mevcut şartlar altında salgınla mücadelenin kolay olmayacağı tahmin edilmektedir.8
Eğer ABD halkı Çinliler gibi sokakları boşaltırsa dünyanın en büyük ekonomisinin büyük darbe yiyeceği konuşulmaktadır. Nitekim 27 Şubat günü coronavirus spekülasyonları sonucu ABD borsasında güne düşüşle başlanması ve Goldman Sachs'tan yapılan bir açıklama bu öngörüyü teyit etmektedir. Tahminlere göre, virüsün yayılması 2020'de Amerikan şirketlerin gelirlerindeki büyümeyi düşürecek ve ülkede ekonomik sarsıntıya yol açacaktır. Bu açıklamalarla eş zamanlı olarak New York Borsası'nda American Airlines ve United Airlines gibi ABD'nin büyük hava şirketlerinin hisseleri 27 Şubat günü düşüş gösterdi.9 Apple ve Intel gibi dev şirketlerin hisseleri düşerken altın fiyatı yükselmeye başladı.10
