ABD ile Çin arasındaki “büyük güç rekabeti”ni çerçeveleyen ‘yeni soğuk savaş’ın parlama noktası, Tayvan. Bu bağlamda ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Ağustos ayında Tayvan’a ziyaret plânladığına ilişkin haberlerse daha şimdiden bir krize yol açtı.
Amerikan Meclisi’nin Demokrat Partili Başkanı Pelosi’nin ofisi bu ziyareti ne doğruluyor, ne de yalanlıyor. ABD Başkanı Joe Biden ise “ordu şu anda Pelosi’nin Tayvan’a seyahat etmesinin iyi bir fikir olmadığını düşünüyor” diyerek ziyaret plânını doğrulamış oldu. ABD medyasına yansıyan bilgilere bakılacak olur ise Biden’ın ulusal güvenlik, savunma ve dış politika ekibinden en üst düzey isimler Pelosi’yi gitmemesi için ikna etmeye çalışıyorlar. Öyle anlaşılıyor ki Biden Yönetimi ile Meclis Başkanı Pelosi arasında bir sürtüşme yaşanıyor.
Amerikan Meclisi Hükümet’in unsuru olarak kabul ediliyor. Bu yüzden Pelosi’nin Tayvan ziyareti Pekin tarafından ABD Hükümetinin kararı gibi algılanıyor. Aslında Amerikalı Vekiller, Senatörler, eski Savunma ve Dış İşleri Bakanları Tayvan’a gidip geliyorlar. Trump döneminin Savunma Bakanı Mark Esper ve Dış İşleri Bakanı Mike Pompeo geçtiğimiz Mart ayında Tayvan’daydılar. Çin karşıtı şahinlerden Pompeo ABD’nin Tayvan’ı resmen tanımasını istemiş, Esper ise Washington’ın “Tek Çin” politikasının artık kullanışlı olmadığını söylemişti. Keza Nisan ayında Pelosi’nin de Tayvan’a gideceğine ilişkin haberler Pekin’in sert tepkisine yol açmıştı. Pelosi’nin “Kovid” testi pozitif çıktığı gerekçesiyle söz konusu ziyaret ertelenmişti.
1997 yılında ABD Meclis başkanı Newt Gingrich Tayvan’ı ziyaret ettiğinde Çin sessiz kalmıştı. Çin’in 25 yıl önceki Çin’den çok daha güçlü olduğuna dikkat çeken analizcilerse Pekin’in Pelosi’nin ziyaretine ABD’nin alışık olmadığı ölçüde şiddetli tepki vereceğini belirtiyorlar. Ağustos ayında Çin’de Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun kuruluş yıl dönümü kutlamalarının yanı sıra Çin Komünist Partisi’nin önemli kararların tartışıldığı yıllık toplantısı da gerçekleşecek. Dolayısıyla Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in ziyarete vereceği tepkinin dozu merak konusu.
Amerikalı heyetlerin Tayvan’ı ziyaretleri sırasında Çin jetleri Tayvan Boğazı üzerinde taciz uçuşları yapıyorlardı. “Pelosi ziyareti” en yüksek siyasi seviyede heyet ziyareti (ve en yüksek seviyede kışkırtma) olarak algılandığı için Pekin’in vereceği tepkinin şiddeti konusunda çeşitli yorumlar yapılıyor. Washington’daki “Anti-Çin partisi”nin “Acilciler” kanadından bazı stratejistlere göre, gerekli olması halinde Tayvan’ın savunma kapasitesinin güçlendirilmesi için Çin’i kışkırtmaktan kaçınılmaması gerekiyor. Acilciler Çin’in kışkırtmalara vereceği sert tepkinin ABD’nin savunma harcamalarının artırılmasında rol oynayacağını düşünüyorlar. Tehdit ne kadar büyükse, savunma bütçesinin artırılmasını savunmanın da o kadar kolay olacağını varsayıyorlar. Tabii ki artırım, “Askeri Endüstriyel Kompleksi’ni pek mutlu ediyor.
Amerikan dış politika elitleri ziyaret konusunda ikiye ayrılmış durumdalar. “Anti-Çin partisi” olarak nitelediğim şahinler Pelosi’nin ziyaretinin ertelenmesinin ABD için “zayıflık” işareti olacağını savunuyorlar. Buna göre ziyaretin ertelenmesi ABD’nin bölgedeki müttefikleri için de çok yanlış bir mesaj olacaktır. “Washington Post” gazetesi yazarı Henry Olsen“Karşı çıkanları boşver, Nancy Pelosi. Tayvan’a git” başlıklı yazısında bu görüşü dile getiriyordu.
Amerikalı stratejist Edward Luttwak ise “Twitter” mesajlarında Pelosi’ye Tayvan seyahatinin riskli olduğunu söyleyenlere herhangi bir stratejik sorumluluk verilmemesi gerektiğini savunuyordu. Luttwak, Çin’den gelebilecek tepkiler sebebiyle ziyaretin ertelenmesini salık verenleri sert dille eleştiriyordu. Senato’daki etkili şahin Cumhuriyetçilerden Lindsey Graham ise Pelosi’nin ziyaret plânını takdirle karşıladığını belirtiyor, Biden Yönetimi’nin Çin’in tepkilerine boyun eğmemesini istiyordu. Senatör Graham’a göre Çin’in ziyaret sebebiyle Tayvan hava sahasını kapatması ABD’ye karşı “savaş eylemi” olarak karşılanmalıdır. İhtiyatlı bazı şahinlerse, Pelosi’ye seyahat için askerî uçak yerine sivil uçak kullanmasını öğütlüyorlar.
Çin’li gözlemcilere göre Tayvan ziyareti Nancy Pelosi’nin asla geçmemesi gereken bir “kırmızı çizgi”. Pelosi Tayvan’a gidecek mi, gitmeyecek mi? Jeopolitiğin vahşi doğasında Çin ve ABD kısa mesafede göz göze gelmiş durumdalar. Bakalım, “ilk gözünü kırpan” hangisi olacak!