Çin hükümetinin Rusya'nın askeri operasyonlarıyla ilgili Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne vurgu yapan ancak NATO'nun doğuya doğru genişlemesini de gerekçe gösteren tutumu, ülkenin önde gelen tarihçilerinin tepkisine neden oldu. Çinli beş tarihçi tarafından yayınlanan açık mektupta, Pekin yönetimine "Savaşa karşı daha net bir tutum alınması" çağrısı yapıldı.
Mektupta, “Tarihteki büyük felaketler genellikle yerel çatışmalarla başlamıştır. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşına şiddetle karşı çıkıyoruz. Rusya'nın egemen bir devlete askeri müdahalesi, Birleşmiş Milletler (BM) tüzüklerinde yer alan uluslararası normların ihlali ve mevcut küresel güvenlik sisteminin ihlalidir. Rusya'nın yaptığı yanlış ve Çin bunu yüksek sesle ifade etmeli" denildi.
Çin'de sosyal medyada mektubu paylaşan bazı hesaplar ise birkaç saat içerisinde siber saldırıya uğrarken bazı sosyal medya kullanıcılarının da söz konusu mektupta imzası yer alan tarihçilere, "Batı'nın Irak'ı işgali sırasında neden hiçbir şey söylemeyip tepki vermediniz" şeklinde eleştirilerde bulunduğu, "hainler" ve "utanç verici" şeklinde yorumlar yaptığı görüldü.
The Guardian'ın Çin muhabirlerinden Vincent Ni, konuya ilişkin hazırladığı haberde, mektuba imza atan Çinli tarihçi Xu Guoqi'nin görüşlerine yer verdi. Haberde, Çinli tarihçilerin Pekin'in tutumu nedeniyle endişeli olduğu belirtilerek "Bu savaş bir dünya savaşına mı yol açacak" sorusunu yönelttikleri de ifade edildi. Habere göre, Çinli tarihçi Xu, Pekin'in Rusya lideri Putin'in Ukrayna'ya dönük saldırılarını kınamaya dönük isteksizliğinin "endişe verici" olduğunu söyledi.
Xu, “Birinci dünya savaşı dönemi çalışan bir tarihçiyim. Avrupa, 100 yıldan uzun bir süre önce Çin için de çok büyük sonuçları olan büyük bir çatışmaya girdi ve bugün dünya, yeniden geri dönüşü olmayan bir noktada olabilir" dedi. Çin hükümet yetkililerinin Ukrayna krizine ilişkin açıklamalarını ise "Bir tarihçi olarak büyük hayal kırıklığı yaşadım" şeklinde yorumlayan Xu, “Korkarım ki hâlâ geçmiş trajedilerden ders almamışız gibi görünüyor" dedi.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, cuma günü yaptığı açıklamada Çin'in "toprak bütünlüğünü ihlal eden her türlü eyleme karşı çıktığını" ifade etti. Ancak Rusya'nın Ukrayna'ya dönük askeri operasyonlarının NATO'nun doğuya doğru genişlemesine bir yanıt olduğunu da sözlerine ekledi. Tarihçi Xu, Pekin yönetiminin NATO vurgusuna "Buna gerçekten inanıyorlar mı? Putin tarafından kandırıldılar mı?" sorusunu yönelterek şöyle devam etti: "Korkarım ki, kandırıldılar. Çin savunulamaz olan bir durumu savunarak güvenilirliğini tehlikeye atıyor. Buna değer mi?”
Rusya'nın Ukrayna'ya askeri operasyonlarının "işgal" olduğunu savunan Çinli tarihçi, "Çinlilerin ifade ettiği gibi: Bir geyiğe at diyemezsiniz. Çinli tarihçiler olarak, Çin'in mevcut dünya düzenine temelden zarar verebilecek bir duruma sürüklenmesini görmek istemiyoruz. Dünya barışı, insanlığa sevgi ve kalkınma adını bunu net bir şekilde ortaya koymalıyız" dedi.
Xu, "Çin'in mevcut dünya düzeninden büyük bir yararlanıcı olduğunu anlaması gerekiyor. Bu, hepimizin bu konuda sorumluluk duyduğunu göstermesi için bir fırsat aynı zamanda" dedi.
ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Irvine kentinde bulunan Kaliforniya Üniversitesi'nde modern Çin tarihi çalışmaları yürüten Prof. Dr. Jeff Wasserstrom ise Çinli entelektüel camianın Pekin'in yerel ve uluslararası meselelere ilişkin resmi politikalarına meydan okumasının uzun bir geçmişe sahip olduğunu belirtti.
Habere göre, Çin ve Hong Kong'daki üniversitelerde Pekin'e tavır alan bazı akademisyenlerin görevlerinden uzaklaştırıldığını ifade eden Wasserstrom, bu nedenle beş Çinli tarihçinin bu konuda açık mektup yayınlamasının dikkat çekici olduğunu vurguladı. Wasserstrom, "Bazen karşı tavır almanın riskleri azdır ancak böyle köklü bir konuda açık tavır almak gerçekten cüret işi" diye konuştu.