Thomas Freidman’ın ‘Ortadoğu’ ile ilgili olarak şöyle dediği rivayet olunur: “Ortadoğu’yu tartışmaya başlayınca insanlar geçici bir süre için delirirler”
İşte o delirten coğrafyanın künhüne vakıf olmak, satıhtan ziyade derinliklerine inmek, sebep-sonuç ilişkisinden hareketle, onunla, onu oluşturan maddi ve manevi dinamiklerini bilmek , insanını yakından tanımak ve ona göre karar verip konuşmak gerekirdi.
Ortadoğu, bizden bir kavram olmadığı halde, emperyalistler tarafından bizleri bir hizaya dizmek için tedavüle sokulmuştu. Ne yapsak, ne etsek de, o yafta –iyisi ve kötüsü ile- üzerimize yapışıp kalmıştı. Uzun bir dönemde de bunun böyle gideceği öngörülebilirdi. O zaman, arızî de olsa, o kimlikte tanınacak ve onunla yaşayacaktık.
O zaman, Ortadoğu’nun, insanı ve potansiyeli itibarıyla, çağdaş dünya şartlarında kendisine yeni kimlik arayışları bağlamında birçok ideolojik formasyon ile birlikte modernleşme ve sekülerizm ön plana çıkmaktaydı.
Hem salt Ortadoğu ve hemde ona arzız olan ‘Batılı’ kimliklerin mahiyeti konusunda birçok yazı, makale ve kitap çalışması varit olmuştu. ‘Yerli’, yabancı ve bu coğrafyanın esas insanları tarafından kaleme alınan birçok çalışma vardı.
Eser genel anlamda sekülerizm ve özel anlamda da hem Arap unsuru ve hem de Ortadoğu’yu oluşturan ve Arap olmayan insan unsuruna yönelik olan sekülerizm ve modernleşme olgusuna biaen on bölümden oluşmaktadır.
Sekülerizm veya sekülarizm; toplumda ahiretten ve diğer dinî, ruhanî meselelerden ziyade dünya hayatına odaklanılması yönündeki hareket.olarak tanımlanabilir. Modernizm batıda keşifler, rönasans ve reform hareketlerinden sonra 16. Ve 17. Yüzyıllarda başlayan bir fikir hareketidir. Bununla beraber modernizm 18.yüzyıldan sonra gittikçe gelişen ve 20.yüzyılda II. Dünya savaşına kadar etkileri yoğun bir şekilde hissedilen fikir ve sanat akımı olarak değerlendirilebilir olup bu meyanda ‘sekülerizm’ bir açıdan modernizm kavramı ile birlikte kullanılabilir bir özelliği kendi içerisinde barındırırdı.
Esere dönersek, yukarıda belirttiğimiz üzere, eser, her biri kendi alanında uzman olan ve Ortadoğu’yu yakından tanıyan kalemlerin akademik ve objektif olarak yazılan on ayrı bölümden ve her bölümde birkaç konu başlığından oluşmakta olup eser ‘İslam ve sekülerizm konusunu, dolayısıyla bir kavram olarak modernizmi ve bir hal olarak da modernleşmeye ışık tutmaktadır.
Eser özelikle de İslam’ın Endülüs’te kalıcı hale getirdiği izleri bizlere belgeseller yardımıyla sunmaya çalışan John L. Esposito, John Keane, Peter L. Berger, Azzam Temimi, Abdulvahhab El-mesiri, S. Perviz Mansur, Raşid El-Gannuşi, Heba Rauf İzzet ve bu saydığımız kalemlerle birlikte bir, iki eseri Türkçeye de çevrilmiş bulunan Lübnanlı Münir Şefik’in imzasını taşımaktadır.
Saydığımız bu kalemler sekülerleşme ve buna bağlı olarak modernleşme ile ilgili bilgi vermekte ve bu meyanda İslam, Müslümanlar ve İslam dünyasının bunlarla ilgili durumları dile getirmektedirler.
Son bölümde ise, eserin yayıncısının da dikkat çektiği üzere ‘…kutsallıktan uzaklaşan sekülerizm siyaset rasyonalitesi ve rasyonalitenin siyaseti’ konusu işlenmektedir.
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, ‘insanı delirten’ Ortadoğu ile ilgili olarak ‘içeriden ve dışarıdan’ olup bu konulara gerek kafa yoran ve gerekse de kendisine ‘ilgili mahfillerce’ görev verilen “İşin uzman’ insanların kaleme aldıkları yazı, makale ve kitap çalışmaları birçok konuya neşter vurmakta; bu eserde kendine Ortadoğu’nun, daha doğrusu Müslüman halklarının sekülerizm ve modernleşme ile ilgisini, ilişkisini içermektedir.
Delirmeyelim, bize yapışıp kalan tanımlamayı, kendimizi ‘yeniden’ inşa ederek üzerimizden atalım. Bunu yapmak aynı zamanda kalıcı olan İslam kimliği dışında, tarihsel süreçte –bir kaygı ve büyük oranda da işgüzarlığa binaen- oluştuğunu düşündüğümüz ‘arızî’ yani “geçici” kimlikleri de üzerimizden atmış oluruz…l
Ortadoğu’da Modernleşme/İslam ve Sekülerizm, Edisyon, Mana Yayınları 1. Baskı Eylül 2009 İST.
Kaynak: Özgün İrade Dergisi 2020 Mart 190. Sayı