“Samuray, Sumo, Ninja, Geyşa, Manga, Anime, Harakiri, Suşi, Bonsai, Karate, Judo, Aikido veya Sakura...” Uzak bir diyardan dilimize veya coğrafyamıza gelen bu kelimelerden birini yakın zamanda duymuş olma ihtimaliniz yüksektir. Bir muhabbette, spor salonunda, yemekte, çiçekçide, filmde, belgeselde veya haberde...
İstanbul Başakşehir'de hizmete açılan Çam ve Sakura Şehir Hastanesi'ni duymuşsunuzdur. “Çam tamam da Sakura da ne ki?” diye sormadan edemiyor insan.
Sakura, meyve vermeyen bir kiraz ağacıdır. Japonların ulusal simgelerinden biri olan bu ağacın çiçekleri en güzel dönemlerinde solmadan yere düşerler ve “hayat ve ölüm arasındaki kısa çizgiyi” sembolize ederler. Sade pembe renkteki bu harikulade çiçeklerin Mart sonu-Nisan başı, yılda on-on beş günlük açma dönemi (“sakura senzen”) tüm ülkede festivaller eşliğinde büyük bir coşkuyla kutlanır.
Bundan beş yıl önce İzmit Körfezi'nde yapımı süren köprünün halatı kopmuş, neyse ki kazada ölen ya da yaralanan olmamıştı. Kısa bir süre sonra bu kazadan kendini sorumlu tutan bir Japon mühendisin intihar ettiği haberi gelmişti. Acı olay basına “Japon Mühendisin Onur İntiharı” olarak aktarıldı. Dikkat edilirse olayda Japonlar’a has iki geleneğin tetikleyici olduğu görülebilir.
Birincisi, genciyle yaşlısıyla Japonların, her ne olursa olsun, yaptıkları işe gösterdikleri muazzam saygı. İşlerini ciddiye almak ve hakkını vermek dendiğinde akla ilk gelen, Japonlardır. İkincisi, ilkine bağlı olmak üzere, verilen görevi yerine getiremediği için ölmeyi tercih etmek, yani Harakiri. Bu, Japonya tarihinin geleneksel ve efsanevi samuraylık geleneğinin içinde neşet eden bir yaklaşım tarzı. Japonlar’ın, pek bağlı olmasalar da dinleri Budizm ve Şintoizm'de İslâm'daki gibi intiharı yasaklayan bir hüküm bulunmadığından olsa gerek ki Harakiri geleneği ne yazık ki bugün de ektisini az-çok sürdürüyor.
Başkasının canına kıymak söz konusu olduğunda Japonlar’dan cimrisi, kendi canına kıymak söz konusu olduğunda ise Japonlar’dan bonkörü yok. Yaklaşık 6800 adanın üzerine yayılmış, sınır komşusu bulunmayan, yüzölçümü Türkiye'nin neredeyse yarısı kadar olan 127 milyonluk Japonya dünyanın en düşük cinayet oranıyla birlikte en yüksek intihar oranına sahip ülkesi.
Olumlu ve olumsuz şaşırtmak, daha çok da hayranlık ve saygı uyandırmak konusunda Japonlar’ın bir numara olduğu pekâla söylenebilir. Şurası kesin ki özgün bir kültür ve gelenek sahibiler. Bu özgünlüğün en “başta” gelen göstergesi ise selamlaşma şekilleri.
Japonlar günlük hayatta asla birbirleriyle el sıkışarak selamlaşmıyorlar. (Şu korona günlerinde hepimiz biraz Japon olduk mecburen.) Bir arkadaşla karşılaştıklarında, kısa bir baş eğme ile yetinirken karşılaşılan kişiye verdikleri öneme göre daha çok eğilir ve selamın süresini uzatırlar. Bir ritüel halini almış bu hareketi, karşıdakinden özür dilerken veya onu kutlarken de sergilerler.
Karate, Judo, Aikido gibi tarihi dövüş sanatları; Manga denilen çizgi romanları, Anime olarak bilinen çizgi filmleri; dakik, disiplinli, çalışkan ve saygılı insanlarıyla dünyaya yayılmış özgün bir kültüre sahip Japonya, bize hem yakın hem de uzak bir Doğu!
Japonlar’ı, Koreli veya Çinlilerden ayırmak ilk bakışta zor gibi görünse de tanıdıkça ayırdına varılacak ve pot kırmamak adına gerekli bu iş kolay olacaktır.
Ben Japonya'ya henüz gitmiş değilim. Japonları ve Japonya'yı dünyaca ünlü romancıları Haruki Murakami'nin çoğunluğu roman olan kitaplarıyla tanıdım. Serdar Nazım Kölürbaşı'nın Küsurat Yayınları tarafından neşredilen “Japonya: Modern Bir İmparatorluğun Anatomisi” adlı kitabı da bu merakın mahsulü olarak alıp okudum. Japonya hakkında sıkılmadan, yorulmadan sağlıklı ve doyurucu bir genel kültüre sahip olmak isteyenlere önerimdir.
Sadeliği ve inceliği sergileyen Japon Bahçeleri gibi bir kitap.