Dünyanın dört bir yanından devlet ve hükümet başkanları ile bakanların katılımıyla 14-16 Şubat tarihleri arasında düzenlenen Münih Güvenlik Konferansı’nda (MSC) uluslararası krizler ve fırsatlar masaya yatırılacak.
Bu yıl 61’incisi düzenlenen Münih Güvenlik Konferansı, ABD Başkanı Donald Trump’ın gölgesinde bir dönüm noktasına işaret ediyor.
ABD’de göreve başlayalı henüz bir ay olmayan Trump, Gazze’yi “Amerikan yetkisi” altına alacağını söylüyor, Ukrayna için “Belki bir gün Rus olabilirler” diyor. Trump, sınır komşularından Atlantik’in karşı kıyısına kadar hemen her başkenti gümrük vergilerinin artırılması ile tehdit ederken yönetiminin bir parçası olan Elon Musk ABD’nin müttefiki ülkelerde seçim süreçlerine açıktan müdahale ediyor.
Cuma günü Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in açılış konuşmasıyla başlayacak Konferans’ta gözler özellikle ABD’li katılımcılar ve Ukrayna’nın üzerinde olacak.
Daha az ABD, daha çok AB
Konferans programı Avrupa ülkelerinin temel kaygısının, Trump döneminde Avrupa’yı kendi ayakları üzerinde tutmak olduğuna işaret ediyor. Yeni dönemde Avrupa’nın kendi güvenliği ve savunması için daha fazla sorumluluk alması beklenirken Türkiye’nin oynayabileceği potansiyel rol de tartışılıyor.
Düşünce kuruluşu Chatham House’dan Galip Dalay Ocak ayında yazdığı bir makalede “Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye güvenlik iş birliğini artık ciddiye almalı” değerlendirmesini yaptı. Dalay’a göre Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşüyle birlikte Türkiye Avrupa’nın güvenliğinde bir rol üstlenebilir.
Türk dış politikası üzerine çalışmalar yürüten Gönül Tol da Financial Times gazetesinde, kendi ayakları üzerinde durmak isteyen bir Avrupa’nın Türkiye ile iş birliği gibi “rahatsız edici fikirlere” açık olması gerektiğini yazdı. Tol’a göre Türkiye personel sayısı, mühimmat üretim kapasitesi ve kısa-orta menzilli hava savunma füzeleri ile Avrupa’nın güvenliğine katkı yapabilir.
Peki Avrupa böyle bir iş birliğine açık mı? Henüz atılmış somut bir adım olmasa da başta Almanya olmak üzere son dönemde Avrupa ülkelerinin Türkiye’ye silah satışına itirazlarını yumuşatması ikili ilişkilerde olumlu gelişmeler olarak gösteriliyor.
Öte yandan Avrupa halklarının da Türkiye’ye bakışı pozitif şekilde değişiyor. MSC 2025 kapsamında yayınlanan 151 sayfalık “Çoklu kutuplaşma” adlı rapor Türkiye’yi “müttefik” görenlerin oranında, “tehdit” görenlere kıyasla yukarı yönlü değişimi ortaya koyuyor.
Fransa hariç, anket yapılan tüm Avrupa ülkeleri; İngiltere, Almanya ve İtalya’da Türkiye için “müttefik” diyenlerin oranı “tehdit” diyenlerden fazla oldu. Almanya ve İngiltere’de bir önceki anket dönemi Kasım 2023’ten yeni anket tarihi Kasım 2024’e kadar geçen sürede Türkiye’yi “müttefik” sayanların oranı 11 puan arttı. Çoğunluğun hâlâ Türkiye’yi “tehdit” saydığı Fransa’da bile son bir yıldaki değişim 8 puanla Ankara lehine oldu.
Türkiye’nin gündemi ne olacak?
Münih Güvenlik Konferansı’nda Türkiye için en kritik oturum Suriye gündemiyle Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın katılımıyla düzenlenecek.
Suriye’nin kuzeyindeki durumu DW Türkçe’ye değerlendiren Washington merkezli düşünce kuruluşu Atlantic Council’den Thomas Warrick, Ankara’nın bölgede öncelikle “Suriye Demokratik Güçleri (SDG) denetimindeki IŞİD mahkumlarının durumuyla” ilgilendiği görüşünde. Türkiye SDG’nin, IŞİD’liler ve aile üyelerini Batı ülkelerine karşı “bir koz olarak” kullandığını iddia ediyor, bu kişilerin denetimini Suriye hükümeti ve Türkiye’nin üstlenebileceğini söylüyor. Warrick’e göre Türkiye istediğini büyük ölçüde aldı, şimdi SDG’yi kapsamlı bir askeri operasyona ihtiyaç duymadan denklem dışına itmeye çalışıyor. Warrick Trump’ın ise olası bir SDG-Ankara çatışması durumunda “IŞİD’li mahkumların kaçmasına neden olmakla” suçlanmaktan korktuğunu söylüyor.
Münih Güvenlik Konferansı kapsamında AB’nin genişlemesine odaklanan bir oturum da düzenlenecek ancak odakta Türkiye değil, Balkan ülkeleri var. Uzmanlar hem Ankara’nın hem de Brüksel’in üyelik konusunda iştahını çoktan kaybettiğinde hemfikir.
Ukrayna’da anlaşma yakın mı?
Ukrayna’nın Rusya tarafından işgalinin üçüncü yıl dönümünün hemen öncesinde düzenlenen MSC savaşı bitirmeye yönelik yoğun müzakerelere sahne olacak.
ABD Başkan Yardımcısı J.D. VanceABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance
ABD Başkan Yardımcısı JD Vance’in yapacağı konuşma merakla bekleniyorFotoğraf: Michel Euler/AP Photo/picture alliance
Kampanya döneminde İkinci Dünya Savaşı’ndan beri Avrupa’da yaşanan en ölümcül çatışmayı “24 saatte” bitirme sözü veren Trump şimdi Ukrayna’ya askeri desteğin devamı için bu ülkenin madenlerini talep ediyor. Ukrayna lideri Volodimir Zelenskiy de böylesi bir anlaşmaya istekli.
Trump’ın gözü; havacılık ve nükleer endüstrileri için kritik önemdeki titanyum ve uranyum rezervleri ile cep telefonlarından elektrikli otomobillere çok yaygın kullanım alanına sahip nadir toprak elementlerinin üzerinde. Dünyada, Çin nadir toprak elementleri pazarının hâkimi konumda.
Zelenkiy’nin ofisinden yapılan açıklamaya göre Washington, madenlerle ilgili anlaşmanın taslağını Çarşamba günü Kiev’e iletti. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio Münih’te Zelenskiy ile bir araya gelecek. Trump Cuma günü gerçekleşecek görüşmeden bir anlaşma beklediğini, “umutlu olduğunu” söyledi.
Bir barış anlaşması için ise henüz zamana ihtiyaç var. Münih’te barış için temaslarda bulunacak olan Trump’ın özel temsilcisi Keith Kellogg’un 20 Şubat’ta Ukrayna’ya gitmesi bekleniyor.
