Çok partili hayata geçiş kararı alındıktan sonra kurulan ilk muhalefet partisi olan Milli Kalkınma Partisi (MKP), Mehmet Nuri Demirağ başkanlığında 18 Temmuz 1945 yılında kurulmuştur.
Mehmet Nuri Demirağ’ın dışında kurucular kurulunda Mustafa Kemal’in Birinci Müdafa-i Hukuk Grubu’na karşı kurulan İkinci Müdafa-i Hukuk Grubu yöneticilerinden Hüseyin Avni Ulaş ile Cevat Rifat Atilhan da vardır. Parti üyeleri ise Lütfü Bornovalı, Abdurrahman Şakar, Ziya Ok, Bekir Doğaç, Kemal Kaçar ve İzzet Mühürdaroğlu’dur. Tarık Zafer Tunaya’nın anlattığına göre partinin merkez binası Nuri Demirağ’ın limanındaki köşkü, hizmet binası olarak da Beşiktaş’taki uçak fabrikası kullanılmıştır.
Nuri Demirağ, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimlerini görmüş olacak ki parti kurmaktaki fikrini açıklarken temkinli bir dil kullanarak şunları söylemektedir: “Hükümeti devirmek, iktidar mevkiine geçmek hırsıyla kurulmak istenen bir teşekkül değildir. Mülki idarenin saadeti yolunda binbir müşkülat ve müdahalelerle vatan hizmeti yolunda ve bence (bir hiç) denecek kadar şahsen vücuda getirilen eserin, sıhhat ve saadetinin bu günkü zihniyete aykırı da olsa umumileştirilmesi maksadıyladır.”
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimlerinden sonra kurulan ilk muhalefet partisi olma özelliğiyle Milli Kalkınma Partisi önemli bir işlev görmüştür. Partinin kuruluş nizamnamesinde üç husus dikkati çekmekteydi. Bunlardan birincisi “iktidar hırsıyla hareket edilmediği” hususuydu. İkincisi “ahlaki değerlere” atıfta bulunulması, üçüncüsü ise “liberal ekonomi” modelini savunmasıdır.
Milli Kalkınma Partisi’nin nasıl bir parti olduğu yönündeki görüşler farklılık göstermektedir. Çetin Özek, Erdoğan Teziç, Enver Karatekin, Muzaffer Sencer ve Hakkı Uyar gibi kişiler partinin İslamcı bir parti olduğunu iddia etmektedir. İlber Ortaylı “liberal ve tutucu bir parti” derken, Samet Ağaoğlu “kitle partisi” olduğu tezini öne sürmektedir.
Milli Kalkınma Partisi’nin gerek milli, manevi ve ahlaki değerlere atıf yapması; gerek kurucuları arasındaki Hüseyin Avni Ulaş ve Cevat Rifat Atilhan’ın geçmişi, gerek Sebülürreşad dergisini çıkartan Eşref Edip’in (Fergan) partiyi açıkça desteklemesi gerekse İslam Birliği ve Şark Federasyonu tezini savunması, partinin başkanı Nuri Demirağ’ın Pakistan’ın başkenti Karaçi’de İslam Devletleri Kongresi’ndeki konuşmasının içeriği de İslamcı bir parti olduğu yönündeki tezi güçlendirmektedir. Buna rağmen parti ekonomide liberalizmi savunması siyasal İslamcı parti olmadığı yönündeki görüşlerin oluşmasına etki etmiştir.
Milli Kalkınma Partisi, kuruluşundan sonra kısa sürede ülke çapında teşkilatlanmış, 1946 yılı Mayıs ayında İstanbul’da 14, Anadolu’da 100’ü bulmuştur.
26 Mayıs 1946’daki yerel seçimlere ve 21 Temmuz 1946’daki genel seçimlere katılan parti küçük başarılar elde edebilmiştir. Aynı yıllarda CHP içindeki muhalif bir grubun Demokrat Parti’yi kurması Milli Kalkınma Partisi’ni ikinci planda bırakmıştır.
1954 yılında Adnan Menderes’in isteği üzerine Nuri Demirağ, Demokrat Parti’nin listesinden Sivas’tan bağımsız milletvekili olmuştur. Gerek parti içi çekişmeler gerekse Nuri Demirağ’ın 13 Kasım 1957’de vefatından sonra 22 Mayıs 1958’de Milli Kalkınma Partisi münfesih sayılmıştır.
