Faiz yasağı, İslâm’ın temel ilkelerinden biridir. Son zamanlarda kamuoyunda faiz tartışmaları üzerine, bu konunun dini boyutunu kısaca yazalım istedik.
Tanım
Faizin İslami literatürde karşılığı ribâ olup sözlükte, “herhangi bir şeydeki artışı ve fazlalığı” ifade eder.
Terim olarak ribâ, “borç verilen bir parayı belli bir süre sonunda belirli bir fazlalıkla veya herhangi bir borç ilişkisi ile doğan ve süresinde ödenmeyen bir alacak için ek vade tanıyıp vade sonunda bu alacağı, fazlalıkla geri almanın, yine bu şekilde alınan fazlalığın genel adıdır”.
Faiz yasağı
İslâm herhangi bir zarar ve mağduriyete yol açmayan insan ilişkilerine ve düzgün bir çizgide seyreden hukukî ve ticarî hayata kural olarak müdahale etmemiş, sadece yanlış ve haksız uygulamalar konusunda insanları uyarmış, bu yönde bazı sınırlama ve kısıtlama getirmiştir.
Faiz yasağı da bunlardan biridir.
Kur’an’da Faiz
“Faiz (riba) yiyenler, ancak şeytan çarpmış olanın kalkışı gibi, çarpılmış olmaktan başka (bir tarzda) kalkmazlar. Bu, onların: “Alım-satım da ancak faiz gibidir” demelerinden dolayıdır. Oysa Allah, alış-verişi helal, faizi haram kılmıştır. Kime Rabbinden bir öğüt gelir de (faize) bir son verirse, artık geçmişi kendisine, işi de Allah’a aittir. Kim (faize) geri dönerse, artık onlar ateşin halkıdır, orada sürekli kalacaklardır”(Bakara,2/275).
“Ey iman edenler, faizi kat kat artırılmış olarak yemeyin. Ve Allah’tan sakının, umulur ki kurtulursunuz (Al-i İmran Suresi, 3/130).
Ayetleri ile faiz/riba yasaklanmıştır.
Enflasyon oranın altındaki bir artış Faiz mi?
Esas mesele enflasyon oranın altındaki bir bir fazlalık faiz mi, değili mi ? Yukarıda zikredilen ayetlerin hükmü kapsamına girer mi? girmez mi?
Günümüzde yaşanan faiz tartışmalarının dini boyutunu islam fakihleri/alimleri kalp paralarla ilgili fetvalarında ortaya koymuşlardır. Mevzu çok uzun olduğundan biz kısaca bir paragrafta arzederim.
Bu mevzuda İmam-ı Ebu Yûsuf başta olmak üzere ve ondan bu yana bir çok fakihin ve islam alimlerinin ortak görüşü:
“Alış verişte veya borç ödemede; enflasyon oranının altındaki vade farkı veya bir artışın, (rakamsal bir artış olsada reel bir artış olmadığı için) Kuran’da ifadesi yer alan, Riba/Faiz kapsamında değildir. Şayet enflasyon oranından fazla bir artış varsa; reel bir artış olduğundan, Riba/Faiz kapsamındadır. Haram olan budur”.
İşte bu kadar.
