ABD Başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’ın Gül Bahçesi’nde düzenlediği “Kurtuluş Günü” etkinliğinde yaptığı açıklamalarla ilgili ne yazık ki söylenebilecek olumlu hiçbir şey yok. Trump’ın ekonomik politikalarını “aklı başında göstermek” için ne kadar çaba harcansa da, sözde “karşılıklı” ticaret tarifeleri için mantıklı bir gerekçe sunmak mümkün değil.
***
UCLA’dan Kim Clausing durumu mükemmel bir şekilde özetliyor: “Son elli yılın en büyük vergi artışı, ABD’li tüketicilere yük getirecek ve ortalama bir haneye binlerce dolarlık ek vergi yükleyecek.” American Enterprise Institute’den Michael Strain de benzer bir tespitte bulunarak, “[bu yeni tarifeler] imalat istihdamını arttırmak yerine azaltacaktır. İmalatçı şirketlerin rekabet gücünü azaltacaktır.” Doug Holtz-Eakin de yeni gümrük vergisi oranlarının hesaplanmasında kullanılan metodolojiye ilişkin olarak, “Savunulamaz bir politikanın savunulamaz bir temeli var” demekten kaçınmıyor.
***
Clausing, Başkan Joe Biden döneminde Hazine Bakanlığı›nda vergiler üzerine çalışırken, Strain ve Holtz-Eakin ise saygın Cumhuriyetçi ekonomistlerdir. Bu üç ismin aynı fikirde olması, Trump’ın son gümrük vergilerinin yaklaşan bir ulusal felaketi temsil ettiğinin güçlü bir göstergesidir.
***
İlginçtir ki, Trump’ın açıklamasından bir gün önce, Cumhuriyetçi Lindsey Graham ve Demokrat Richard Blumenthal’ın liderliğinde 50 senatör, Rusya’yı Ukrayna ile gerçek bir barış aramaya zorlamayı amaçlayan daha iyi bir iki partili gümrük vergisi önerisi sundu. Önerinin genel yapısı mantıklı ve en bariz kusuru – Rusya’ya değil, Rusya’dan petrol ithal eden ülkelere vergi uygulanacak olması – tamamen düzeltilebilir bir durum.
***
Bu yasa tasarısı, Temsilciler Meclisi’nden geçmese bile gerçek bir etki yaratabilir. Bu konuda Kongre’nin harekete geçeceği tehdidi bile Kremlin’in dikkatini çekmeye yetecektir. Tüm bu ticaret, dış yardım ve NATO ile diğer ABD müttefikleriyle ilişkilerdeki sarsıntılardan sonra, Trump’ın uluslararası arenada bir başarıya ihtiyacı var. Bu yasa tasarısı ona bu başarıyı sağlayabilir ve belki de Graham, Blumenthal ve Trump, eğer Rusya gerçekten samimi bir barış arayışına girerse, bir Nobel Barış Ödülü’nü paylaşabilirler.
HHH
Glenn Hubbard (George W. Bush döneminde Ekonomik Danışmanlar Konseyi Başkanı) ve Catherine Wolfram (Biden yönetimi sırasında üst düzey Hazine Bakanlığı yetkilisi olarak ilgili konularda çalışmıştır) yakın zamanda Rusya›ya nasıl baskı yapılacağı konusunda düşünülmesi gereken doğru yolu çok net bir şekilde ortaya koymuşlardır. ubbard ve Wolfram, Rusya’nın yurtdışından silah ve diğer savaşla ilgili temel malzemeleri satın alabilmek için dövize ihtiyacı olduğunu, bu gelirin ise neredeyse tamamen fosil yakıt ihracatından – yani günde yaklaşık 600 milyon dolardan – sağlandığını belirtiyor.
***
Önerdikleri strateji ise basit ve dahice:
“ABD yönetimi, Rusya’nın petrol ve gaz satışlarına katılan her şirket ya da bireye – hangi ülkede olursa olsun – yaptırım uygulamalı. Rusya, bu tür ikincil yaptırımlardan kaçınmak istiyorsa, ABD Hazinesi’ne gönderi başına bir ücret ödemelidir. Bu ödeme ‘Rusya evrensel tarifesi’ olarak adlandırılır ve başlangıçta düşük olur ama her barış anlaşması yapılmayan hafta arttırılır.”
***
Rus petrolünün çoğu gemi yoluyla taşınır ve tüm bu sevkiyatlar (ve bunların altında yatan mali işlemler) ticari uzmanlar tarafından titizlikle takip ediliyor. Dolayısıyla, Rusya’nın herhangi bir sevkiyatta bu gerekli tarifeyi ödememesi halinde, söz konusu işleme dahil olan tüm tarafların – gemi sahibi ya da işletmecisi, kargo sigortacısı ve alıcı – sorumlu tutulması kolaylıkla sağlanabilir. Bu özel şirketler de, örneğin 30 gün içinde ödeme yapmazlarsa, kendileri yaptırıma maruz kalır. Son kanıtlar, Hintli ve Çinli kuruluşlar da dahil olmak üzere hiç kimsenin Amerikan yaptırımlarına maruz kalmak istemediğini doğrulamaktadır.
***
Rus petrolüne varil başına uygulanacak 20 dolarlık bir vergi, ABD Hazinesi’ne yılda 40 ila 50 milyar dolar gelir sağlayabilir. İdeal durumda, Rus evrensel tarifesi (RUT) tehdidinin Rusya’yı ciddi müzakerelere zorlaması ve bu tarifenin kaldırılmasının Rusya’nın yıkıcı ve tamamen meşru olmayan işgalini sona erdirecek ve Ukrayna›ya kalıcı barış getirecek bir anlaşmanın parçası olmasıdır. Bu sistem öyle kurulabilir ki, yeni bir askeri saldırganlık durumu, RUT kapsamındaki tarifelerin anında yeniden uygulanmasına ya da artırılmasına neden olur. Rusya’nın bu tarifelerden kurtulması için tek yapması gereken şey, saldırmayı bırakmaktır.
***
Eğer Rusya müzakerelerde samimiyetsiz davranmaya devam ederse, ABD RUT kapsamında her yıl milyarlarca dolar toplamaya devam eder. Böyle bir senaryoda, Rusya en azından Ukrayna’ya yönelik tam kapsamlı saldırısının başkalarına yüklediği maliyeti bir nebze telafi etmiş olur.
COVID döneminde bile, dünya petrol fiyatları 20 doların altına düşmesine rağmen Rusya üretimi kısmamıştı. RUT altında, Rusya’nın gelire her zamankinden fazla ihtiyacı olacak, dolayısıyla dünya petrol arzında bir azalma beklenmemelidir.
***
Trump’ın “Kurtuluş Günü” tarifeleri, yönetiminin uluslararası sahnede ilk iki ayını felaketle sonuçlandırdı. Dünyadaki Amerikan itibarını artırmak ve yatırımcılara ABD’nin tamamen yıkıcı ve nihilist bir yere dönüşmediğini göstermek için bir başarıya şiddetle ihtiyacı var. Rusya’ya gerçek bir maliyet yükleyen, biraz iyileştirilmiş bir iki partili gümrük tarifesi önerisi tam da bu başarıyı sağlayabilir.
SİMON JOHNSON KİMDİR?
2024 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi ve Uluslararası Para Fonu’nun eski başekonomisti Simon Johnson, MIT Sloan School of Management’ta profesör ve Power and Progress (Daron Acemoğlu ile birlikte yazdığı) kitabının ortak yazarıdır :Our Thousand-Year Struggle Over Technology and Prosperity (PublicAffairs, 2023) adlı kitabın ortak yazarıdır.
