31 Mart 1943’te Pabna ilçesine bağlı Manmatpur köyünde doğdu. Dakka Aliye medresesinde eğitim aldı. Eğitimi sırasında İslam Hukuku’nda ‘kamil’ derece almış ve hadis dalında ülke genelinde ikinci olmuştu. Lisede Cemaati İslaminin öğrenci teşkilatına katıldı ve daha sonra bu hareketin genel başkanlığı görevini yürüttü. Lisans eğitimini 1967’de Dakka Üniversitesinde, birincilikle bitirdiği Arapça bölümünde tamamladı.
Nizami, medresede öğrenciyken Cemaat-i İslami’nin o zamanki öğrenci kanadı olan İslami Cemiyeti Talaba Pakistan’a katıldı. Uzun yıllar burada çeşitli kademelerde görev yaptı. Bangladeş, Pakistan’dan ayrılıp bağımsızlığını ilan ettikten sonra Bangladeş Cemaati İslamiye katıldı. Bağımsızlıktan sonra göreve gelen ilk Cumhurbaşkanı Mujibur Rahman cemaati yasakladığı için birçok arkadaşı ile birlikte ülkesini terk etmek zorunda kaldı.
1977’de Ziaur Rahman’ın bir darbeyle başa gelmesinden sonra Ghulam Azam ve Mevlana Nizami Bangladeş’e döndü. Nizami, Bangladeş’e döndükten sonra Cemaati İslami’deki görevlerine devam etti.
1983 yılından 2000 yılına dek Cemaati İslami Genel Sekreter Yardımcılığı ve Genel Sekreterlik yaptı. 1991’de Cemaati İslaminin parlamento temsilcisi olarak milletvekili seçildi. 2001 yılında Ghulam Azam’dan görevi devralarak Cemaati İslami Genel Başkanı oldu. Parlamentoda partisini temsil ederek 2001’den 2003’e kadar Tarım Bakanı, 2003’ten 2006’ya kadar Sanayi Bakanı olarak görev yaptı. 6 yıllık bakanlık süresi boyunca ülkenin kalkınması için yaptığı çalışmalardan ötürü 2 kez ‘en iyi bakan’ ödülünü aldı. Ülke çapında binlerce fabrikanın kurulmasına öncülük etti.
2009 yılında Başbakan Şeyh Hasina tarafından Cemaat-i İslami liderlerinin yargılandığı Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi kuruldu. Liderler, 1971’de Pakistan Bangladeş arasında yaşanan bağımsızlık savaşı sırasındaki sözde suçları nedeniyle yargılanıyordu. Uluslararası birçok kuruluş tarafından siyasi olmak ve şeffaflıktan uzaklıkla eleştirilen mahkemeler cemaat liderlerinin neredeyse tamamı hakkında peş peşe idam kararları aldı.
Cemaati İslami liderlerinden Abdulkadir Molla, 12 Aralık 2013’te cezası infaz edilen ilk isim oldu. Mahkemenin 90 yıl hapse mahkum ettiği 92 yaşındaki lider Gulam Azzam hapishanede maruz kaldığı kötü şartlar nedeniyle hücresinde öldü. Genel Sekreter Yardımcısı Muhammed Kamaruzzaman ise 2015 yılında idam edildi. 29 Haziran 2010’da tutuklanan Mevlana Nizami ise 11 Mayıs 2016’da Dakka Merkez Hapishanesi’nde idam edildi.
Amerika Kraliyet İslam Strateji ve Araştırma Merkezi’nin 2009’da yayınladığı “Dünya’nın En Etkili 50 Müslümanı” listesinde yer alan Mevlana Nizami, 50 yıllık aktif siyasi hayatının yanı sıra birçok eser kaleme almış bir alimdi. “Kur’an’ın Tanımı, Kur’an, Ramazan ve Takva, Demokrasi ve İslami İnkılap, Kur’an’a Göre Müminin Hayatı, İslami Hareket ve Teşkilat” gibi 30 yakın eser ve sayısız makale kaleme aldı.
İdamı sonrası Türkiye Dışişleri Bakanlığı bir kınama yayınladı Bangladeş Türk Büyükelçisi geri çağırıldı. Dünyanın birçok yerinde protestolar ve anma programları düzenlendi. 73 yaşındaki Mevlana Nizami, hapishanede bir mektup yazmış ve şu cümleler ile veda etmişti:
“Ardımda bir fikir kalsın istiyorum. Zorla karşılaşınca ölüm korkusundan istikametini şaşıranlarla biz, ölümden aynı şeyi anlamıyoruz. Bu bir imtihandı. Kolay olacağını söylemedi kimse. Sancısız olacağını, bedelsiz olacağını. Bu yola baş koymak, sonunda gerekirse bu uğurda o baştan vazgeçmek demekti. Bizim için karar aldıklarını zanneden ahmaklar var. Bu karar ancak göklerde alınmış olabilir. Siz kimsiniz ki. Kulunu razı etmek için Yaratıcıyı üzecek değiliz!
Ben gidiyorum…”
