İlahiyatçılar olarak bizlerin kullandığımız din dili konusunda hatalarımızın bulunduğundan söz ettiğimiz bir önceki yazımız ençok olumlu tepki alan yazılarımızdan oldu. Demek ki ortak bir özlem var, bir ihtiyaç var. Konunun uzmanı olmadığımı biliyorum ama yazıdan böyle bir geri dönüş olunca bu konuda aldığım diğer notlarımı da paylaşmak istedim.
Bilindiği gibi kelimeler, tek tek şeylerin adıdır ve iletişim denen hadisenin, hatta bir adım daha ileri giderek tefekkür binasının tuğlaları gibidirler. Kuracağınız binanın mükemmelliği bu tuğlaların sağlamlığına ve birbirleriyle uyumlu ilişkisine bağlıdır.
Şeylere ad olan kelimeler soyut ve ancak birden çok kelimeyle anlatılabilecek bir mana yumağına ad olursa kavram, ya da ıstılah olurlar. Kavramlar da birbirleriyle uyumlu olarak daha büyük bir mana bütünü oluştururlarsa ona da mefhum denir. Sanırım mefhum kelimesi şu andaki Türkçe´de henüz bu anlamda yaygın bir kelime değil. Bunun yerine ithal bir kavram olan konsept kullanılıyor. Terim ise daha özel ve daha dar çerçevedeki kavramlardır.
Kavramlara düşünceyi oluşturan blok tuğlalar gibi de bakabiliriz. Onlar tefekkür binasını hem kurarlar, hem de benzer kavramlarla eylem birliği yaparak geliştirip sürdürürler. Kavramlar mevsimlik oluşturulan ve çabuk kaybolup giden kelimeler olmadıkları için düşüncenin çabucak geçip giden bir hissediş olmasını da önlerler. Kavramlar her kullanıldıklarında doğdukları günden itibaren onlarla yaşanan tarihi ve kültürü de hatırlatır ve gündeme getirirler. Yani kavramlar aynı zamanda bir kültür ve düşünce tarihi aracı ve taşıyıcısıdırlar. İslam adına söyleyecek olursak, Resulüllah zamanında oluşan bir dinî kavramı nevzuhur bir kelime ile değiştirdiğinizde ondan o zaman ve size kadar gelen tarihi süreç içerisinde anlaşılan anlam ve duygular artık kaybolur ve siz onu o ilk muhataplar gibi düşünüp hissedemezsiniz. Bu durum dinin anlaşılmasını da zorlaştırır, hatta imkânsız kılar. İman, küfür, nifak gibi kavramları buna örnek verebiliriz. İnanç, onur, ritüel ya da âyin derseniz imanınızdan, şerefinizden ve ibadetinizden olabilirsiniz. Kulluk bilinci derken takvanızı kaybedebilirsiniz. Şu anda Başakşehir´deyim ve karşımdaki ilan tahtalarında, ?Sema ayini gösterileri´nin reklamları var. Hangi dinden söz edildiğini anlayabildiniz mı?
Kavimler de, ırklar da tabii ki bir gerçekliktir, Allah´ın birer ayetidirler. Ancak Türk, Kürt ya da Arap olmak doğuştan bir üstünlük vesilesi değildir, aksine kaynaşma tanışma ve daha üst bir gerçekliği kendi aklı ve iradesiyle kabullenme ve asıl olan manevi kardeşliği kavramanın olmazsa olmaz aracıdır. Kaldı ki, bu durum zaten bizim elimizde de değildir.
Bugünlük bu konuyu Ekrem Erdem´in ?Bizimki Türkçe Sevdası´ adlı kitabından bir alıntı ile bitirelim, sonra devam ederiz.
?Bir ülkeyi idare etmeye çağrılsaydınız ilk iş olarak ne yapardınız?´ diye sorulduğunda, Konfüçyüs şöyle cevap vermiş: ?İşe dil ile başlar, önce dili düzeltirdim. Dil düzgün olmazsa kelimeler düşünceyi düzgün anlatamaz. Düşünceler iyi anlatılmazsa, yapılması gereken şeyler iyi yapılmaz. Gereken yapılmazsa ahlak ve kültür bozulur. Ahlak ve kültür bozulursa adalet yolunu şaşırır. Adalet yanlış yola saparsa halk güçsüzlük ve şaşkınlık içine düşer. Ne yapacağını, işin nereye varacağını bilmez. Bu sebeple söylenen sözü doğru söylemeli. Hiçbir şey dil kadar mühim değildir.´