İsviçre Modeli ve Makedonya Modeli

İsviçre Modeli (14 Ekim 2010)

Geçen bölümdeki sohbetimizde, Alpler’in güzel ülkesi İsviçre’yi çeşitli yönleriyle ve daha yakından tanımaya çalışmış, tanıdıkça da, bu süt ve çikolata ülkesini biraz daha sevmeye başlamıştık.

     Bu bölümdeki sohbetimizde ise İsviçre’de konuşulan anadilleri ve bu dillerin idarî yönetimdeki adil temsiliyet haklarını konuşacağız. Dört tane dilin konuşulduğu, sadece 450 bin kişinin konuştuğu İtalyanca ile sadece ve sadece 36 bin kişinin konuştuğu Retoromanşça dahil olmak üzere ülkede konuşulan tüm anadillerin “resmî dil” statüsünde olduğu İsviçre hakkındaki bu sohbetimizde, yalnızca “dil” konusunu ele alacak ve İsviçre’deki bu mükemmel, adaletli ve hakkaniyetli modeli gündeme getireceğiz. Özellikle, referandumun henüz bittiği, yeni anayasa çalışmalarının gündemin ilk sırasına oturduğu ve bu çalışmadaki tartışmaların “Kürtçe’nin 2. resmî dil olup olmaması” noktasında düğümlendiği Türkiye’ye bakmak ve süreci sağlıklı bir şekilde yorumlamak için, duracağımız en uygun yerin de İsviçre olduğunu düşünüyorum. Türkiye’deki bu soruna İsviçre üzerinden yaklaşıp yorumlarken, sorunu yalnızca teorik olarak seslendirmekle yetinmeyecek, kendi somut çözüm önerilerimizi de net bir şekilde “dil”e getireceğiz.

     BİRDEN FAZLA RESMÎ DİL ÜLKELER İÇİN BİR ZENGİNLİKTİR

     Yaşadığımız ülkede İttihatçı kadrolar tarafından kurulan kemalist rejim, Türk ulusçuluğu politikası güderek ülkeyi tıpkı İzlanda adası gibi “tek dil ve tek kavim”den oluşan bir ülke yapmaya çalışmış, bu çabasının bir sonucu olarak, Türkler dışındaki kavimlerin, Kürt, Laz, Çerkes, Arap, Rum, Ermenî, Gürcü, varlıkları dahi inkâr edilmiş, herkesin “Türk” olduğunu iddiâ etmiş, halen dahi olduğu gibi herkese “Türk” demiş, Kürtçe, Çerkesçe, Lazca, Gürcüce, Arapça, bütün dilleri bizzat kanunla yasaklamış ve bu yasağa muhalefet edenleri en ağır şekilde cezalandırmış, Kürtçe, Lazca, Çerkesçe, Rumca, Ermenîce, Arapça olan bütün köy ve şehirlerin, göl ve ırmakların, dağ ve ovaların isimlerini halkın rızası olmadan zorla değiştirip onlara uyduruk Türkçe isimler vermiş, Türklük’ten, Türkçe’den ve Türkçe isimlerden başka hiçbir şeye hayat hakkı tanımamıştır. 

     Oysa bugün dünya ülkelerine baktığımızda, pekçok ülkenin birden fazla resmî olduğunu, sadece bir resmî dili olanların bile Türkiye’de olduğu gibi diğer dillere karşı inkârcı ve asimilasyoncu bir politika takip etmediğini görürüz.

     Dünya üzerindeki pekçok ülkenin 2 resmî dili vardır. Bu ülkeler şunlardır: Büyük Britanya (İngilizce ve Galce), İrlanda (İrce ve İngilizce), Finlandiya (Fince ve İsveççe), Beyaz Rusya (Biyelo Rusça ve Rusça), Malta (Maltaca ve İngilizce), Vatikan (İtalyanca ve Latince), Makedonya (Makedonca ve Arnavutça), Gürcistan (Gürcüce ve Abhazca), Irak (Arapça ve Kürtçe), Afganistan (Peştuca ve Dehrî Farsçası), Pakistan (Urduca ve İngilizce), Hindistan (Hintçe ve İngilizce), Sri Lanka (Singhalezce ve Tamilce), Kırgızistan (Kırgızca ve Rusça), Filipinler (Pilipino ve İngilizce), Doğu Timor (Tetumca ve Portekizce), Fiji (Fiji dili ve İngilizce), Marshall Adaları (Marshall yerli dili ve İngilizce), Palau (Palauca ve İngilizce), Samoa (Samoaca ve İngilizce), Tonga (Tongaca ve İngilizce), Yeni Zelanda (Maori dili ve İngilizce), Somali (Somali dili ve Arapça), Cibuti (Arapça ve Fransızca), Burundi (Kirundi ve Fransızca), Kenya (Kisuaheli ve İngilizce), Lesotho (Sesotho ve İngilizce), Madagaskar (Malagassi ve Fransızca), Moritanya (Arapça ve Fransızca), Swasiland (Siswati ve İngilizce), Tanzanya (Kisuaheli ve İngilizce), Çad (Arapça ve Fransızca), Kamerun (Fransızca ve İngilizce), Ekvator Ginesi (İspanyolca ve Fransızca), Haiti (Fransızca ve Fransız Kreolcası), Kanada (İngilizce ve Fransızca).

     Hatta dünya üzerinde pekçok ülkenin de 3 resmî dili vardır. Bu ülkeler şunlardır: Belçika (Flamanca, Fransızca ve Almanca), Lüksemburg (Lëtzeburgca, Fransızca ve Almanca), Bosna – Hersek (Boşnakça, Sırpça ve Hırvatça), Vanuatu (Bislama, İngilizce ve Fransızca), Eritre (Tigrince, Arapça ve İngilizce), Ruanda (Kinyarwanda, Fransızca ve İngilizce), Komor Adaları (Komorca, Arapça ve Fransızca), Seyşel Adaları (Fransız Kreolcası, Fransızca ve İngilizce), Bolivya (İspanyolca, Aimará Kızılderili dili ve Keçua Kızılderili dili), Peru (İspanyolca, Aimará Kızılderili dili ve Keçua Kızılderili dili).

     Hatta hatta, dünya üzerinde, tam 4 tane resmî dili olan ülkeler bile vardır. Bu ülkeler şunlardır: İsviçre (Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça), İspanya (İspanyolca, Katalonca, Galiççe ve Baskça), Singapur (Malayca, Tamilce, Mandarin Çincesi ve İngilizce).

     Görüldüğü üzere, dünya üzerinde tek resmî dili olan ülkeler olduğu gibi, 2, 3 ve hatta 4 resmî dili olan ülkeler de vardır.

     Ancak dünya üzerinde, bütün ülkeler arasından iki ülke vardır ki, bunlar “mükemmellik” üst sınırını bile aşan, tüm dünyaya ve insanlık ailesine örneklik teşkil edecek, tüm insanlığa eşitlik ve kardeşlik dersi verecek nitelikte muazzam bir uygulamaya evsahipliği yapmaktadırlar. Bunlar, benim kendisine “Yaşayan Jomo Kenyatta” lakabını taktığım Nelson Rolihlahla Mandela tarafından yönetilen Güney Afrika Cumhuriyeti ile benim kendisine Kürtçe’de “amcaoğlu” anlamına gelen “Pısmam” lakabını taktığım Hugo Rafael Chávez Frías tarafından yönetilen Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti’dir.

     Afrika kıt’âsının en güneyinde bulunan Güney Afrika Cumhuriyeti’nin, sıkı durun, tam 11 tane resmî dili vardır. Evet, yanlış okumadınız; 11 tane resmî dil. Bu diller şunlardır: Afrikaans, İngilizce, Güney Ndebele, Güney Sotho, Kuzey Sotho, Swati (Swazi), Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa ve Zuluca.

     Bu 11 dil arasından Afrikaans ve İngilizce, yüzyıllar boyunca bu toprakları ırkçı Apartheid rejimiyle yöneten beyaz azınlığın dilleridir. İngilizce bildiğimiz İngilizce’dir, Afrikaans ise “Boer” (Flamanca’da “Çiftçi” demek) olarak adlandırılan Hollanda kökenli beyazların konuştuğu dildir; Flamanca ile yerli Afrika dillerinin karışımından oluşmuş melez bir dildir. Diğer 9 dil ise, ülkedeki siyahî çoğunluğun konuştuğu yerli dillerdir.

     Güney Ndebele dili, Bantu dil ailesinin Nguni grubuna ait bir dildir. Güney Afrika’daki Ndebele halkının konuştuğu dil olup 600 bin civarında insan tarafından Mpumalanga, Limpopo (eski ismi Transvaal), Guateng ve Kuzeybatı vilayetlerinde konuşulur. Zimbabwe’de de konuşulan dil, bu dildir ancak aralarında belli başlı farklar vardır. Her iki ülkedeki Ndebele dillerini biribirinden ayırt edebilmek için, Güney Afrika’da konuşulan Ndebele diline “Kwandebele”, Zimbabwe’de konuşulan Ndebele diline ise “İsindebele” denilir.

     Sotho dili de aynı şekilde Bantu dil ailesine ait bir dildir; Sotho grubuna aittir. Güney Afrika’da yaklaşık 4, 5 milyon insan tarafından Guateng, Limpopo ve Mpumalanga vilayetlerinde konuşulur. Her iki Sotho dilini biribirinden ayırt edebilmek için, Kuzey Sotho dili “Sesotho”, Güney Sotho dili ise “Sepedi”, “Pedi” veya “Transvaal – Sotho” olarak da adlandırılır. Afrika kıt’âsındaki Lesotho adlı ülkede konuşulan dil de budur. Lesotho’nun isminden de anlaşılacağı gibi bu ülkede Sotho halkı yaşamaktadır ve “Lesotho” ismi, Sotho dilinde “Sotho dilini konuşan halk” demektir. “Sotho” ise kelime olarak “çok çok batıda yurt edinmiş” anlamına gelir. (İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, sayfa 43)

     Swati ya da diğer adıyla Swazi dili, aynı şekilde Bantu dil ailesinin Nguni grubuna ait bir dildir ve “SiSwazi” olarak da adlandırılır. Yaklaşık 3 milyon kişi tarafından Güney Afrika ve Swaziland’da konuşulur. Swaziland’ın tamamında, Güney Afrika’nın ise Mpumalanga ve KaNgwane bölgelerindeki okullarda eğitim dilidir. Zaten “Swaziland” adı da “Swazi ülkesi” demektir. Güney Afrika ile Mozambik arasında bulunan ve başkenti Mbabane olan bu ülkenin gerçek ismi “Nqwane” olup, beyaz sömürgeciler tarafından “Swaziland” ismi verilmiştir. (İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, sayfa 57)

     Tsonga dili de aynı şekilde Bantu dil ailesine ait bir dildir ve “Xitsonga”, “Thonga” veya “Şangaan” olarak da adlandırılır. Güney Afrika’daki Tsonga halkının dilidir ve yaklaşık 3 milyon kişi tarafından Limpopo ve Mpumalanga vilayetlerinde konuşulur. Mozambik, Swaziland ve Zimbabwe’de de Tsonga konuşanlar vardır.

     Tswana dili ise Bantu dilinin Latin Alfabesi’yle yazılmış şekli olup “Setsvana” olarak da adlandırılır. Botswana ve Güney Afrika’da konuşulan bu dil, Botswana’nın da resmî dilidir. Zaten “Botswana” adlı ülkenin ismindeki “bo” sözcüğü Tswana dilinde “halk” demektir. Bu durumda “Botswana”, bu dilde “Tswana halkı” anlamındadır. (İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, sayfa 42)

     Venda dili de aynı şekilde Bantu dil ailesine ait bir dildir ve “Tşivenda” olarak da adlandırılır. Güney Afrika’da 1 milyona yakın kişinin konuşutuğu bu dili Zimbabwe’de de konuşanlar vardır. Sadece Venda halkı değil, Lemba halkı tarafından konuşulan dil de yine bu dildir. 

     Xhosa dili ise Nijer – Kongo dil ailesine ait bir dildir ve “İsixhosa” olarak da adlandırılır. Ülkede 8 milyon kişi tarafından konuşulur; yani Güney Afrika nüfûsunun % 18’i tarafından.

     Zuluca ise Zulu halkı tarafından konuşulan dildir ve “İsizulu” olarak da adlandırılır. Bu dili konuşanların sayısı 10 milyon kadardır ve bunların % 95’i Güney Afrika’da yaşarlar. Güney Afrika devletinin 11 resmî dilinden biri olan Zuluca’nın en önemli özelliği, bu dilin bu ülkede, “evde en çok konuşulan dil” olmasıdır. Güney Afrika nüfûsunun % 24’ü evde Zuluca konuşurken, % 50’si, yani ülkenin yarısı bu dili bilmekte / anlamaktadır. Güney Afrika dışında Zimbabwe, Malawi, Mozambik ve Swaziland’da da Zuluca konuşanlar vardır.  

     Gelelim Venezuela’ya… Teyzemoğlu Nelson Mandela’nın kurduğu Güney Afrika Cumhuriyeti’nde nasıl bir mükemmel sistem kurulduğunu ve ülkede konuşulan tüm dillerin “resmî dil” statüsünde olduğunu gördünüz. Böyle bir sistem ister istemez “mükemmelliğin en üst sınırı” olarak adlandırılır, ancaaak, amcamoğlu Hugo Chávez tarafından yönetilen Venezuela bundan bile daha mükemmel bir sistem kurarak, adetâ “mükemmelikte sınır yoktur” özdeyişini haykırmaktadır.

     Federasyonla yönetilen, anti – emperyalist kimliğiyle dünya haritasında onurlu ve şerefli bir yeri olan, başta Gazze ve Filistin halkı olmak üzere dünyadaki tüm direnişçi mazlum halklarla erdemli bir dayanışma içerisinde olan Venezuela’nın kaç resmî dili vardır, biliyor musunuz? 3 değil, 5 değil, 15 de değil, 25 de değil, 35 de değil. Venezuela’nın “sayısız ve sınırsız resmî dilleri” vardır.

     Şimdi diyeceksiniz ki, bu nasıl olmaktadır? Sizler “Kızıldeniz ortadan mı ikiye bölündü yoksa kenardan mı?”, “Hz. Musa Tur Dağı’na çıktığında ayağında Ankara lastiği mi vardı yoksa cizlavut mu?”, “Kadının sesi mi daha çok haramdır yoksa boğaz burun kulağı mı?” konularına merak salarken ben de bu konuya merak salıp araştırdım, şöyle olmaktadır: Venezuela’nın birinci resmî dili, İspanyolca’dır. İspanyolca haricinde ise, sadece Venezuela topraklarında değil, bakın dikkat edin, sadece Venezuela’da değil, en kuzeyden en güneye bütün Amerika kıt’âsında konuşulan ne kadar Kızılderili dili varsa, onlarca, yüzlerce, ne kadar Kızılderili dili varsa, bunların hepsi Venezuela’nın resmî dilidir. Venezuela anayasasında da açıkça yazıldığı üzere, tüm Amerika kıt’âsında konuşulan bütün Kızılderili dilleri Venezuela devletinin resmî dilleridirler.

     Ben bu mavi gezegenimiz üzerinde bundan daha muhteşem bir şey olduğuna, olabileceğine ihtimal vermiyorum. 6 milyar insanın yaşadığı bu dünyada niçin en sevdiğim iki insanın Nelson Mandela ve Hugo Chávez olduğunu şimdi daha iyi anladınız, değil mi?

     Kızılderili dilleri, üç ana grupta toplanmaktadır: Kuzey Amerika Dilleri (Algonkin – Wakash, Hoka – Sioux, Na – Dene, Penutia, Uto – Aztek – Tano), Orta Amerika ve Meksika Dilleri (Kwitlatek, Lenka, Maya – Soke, Miskito – Matagalpa, Otomi / Otomang, Paya, Tarask, Xikak, Wave / Huave), Güney Amerika ve Antil Dilleri (Arawak, Chibcha, Guahibo, Guaykuru, Karaib, Kichu, Pano, Takuna, Tupi – Guarani, Ze / Je).

     Bugün Amerika kıt’âsında konuşulan onlarca Kızılderili dili vardır ancak bunlardan sadece 6 tanesi, yarım milyon ve üzeri insan tarafından konuşulur. Bunlar Quechua (Keçua), Guaraní, Aimará, Nahuatl, Maya dilleri ve Mapudungca’dır. Diğer tüm Kızılderili dillerini konuşanların sayısı, yarım milyonun altındadır. Kızılderililer arasında, Kuzey Amerikalı bir Kızılderili kavim olan Lakotalılar, Siyu (Sioux) dil ailesine mensub üç kavimden biridir ve 20 Aralık 2007’de ABD’den bağımsızlık ilan etmişler, ancak dünyada bunu benden başka kimse tanımamıştır. (İbrahim Sediyani, The Lakota Sioux Indians Declare Independence, BM Dergisi, Şubat 2008; Kızılderililer Bağımsızlık İlan Etti, Parlamento Dergisi, Ocak – Mart 2008)

     Amerika kıt’âsında konuşulan onlarca, yüzlerce Kızılderili dilinin hepsi de Venezuela devletinin resmî dilidir ve bu Venezuela anayasasında da belirtilmiştir. Bir Kızılderili dili ister Venezuela’da konuşulsun ister konuşulmasın, Kızılderili dili olduğu için Venezuela Cumhuriyeti’nin resmî dilidir. Örneğin Nahuatl dili Meksika’daki Kızılderililer tarafından, Quechua dili Peru’daki Kızılderililer tarafından, Aimará dili Bolivya’daki Kızılderililer tarafından, Guaraní dili Paraguay’daki Kızılderililer tarafından, Mapuche dili de Şili’deki Kızılderililer tarafından konuşulur; bu dilleri Venezuela’daki Kızılderililer konuşmasa da Venezuela’nın resmî dilidir. Çünkü Kızılderili dilidir. Dünyada ne kadar Kızılderili dili varsa hepsi de Venezuela devletinin resmî dilidir.

     İşte Güney Afrika ve Venezuela’da böylesine mükemmel ve adaletli, hakkaniyetli modeller hayata geçirilmiştir. Güney Afrika Cumhuriyeti, ülkede siyahîlerin konuştuğu bütün yerli dilleri, Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti de tüm kıt’âdaki Kızılderililer’in konuştuğu bütün yerli dilleri “devletin resmî dili” yapmışlardır. Güney Afrika ve Venezuela’nın pratik hayata geçirdiği bu uygulamalardan daha muhteşem bir şey var mı bu dünyada?

     Kaderin cilvesine bakın ki, bugün tam 11 tane resmî dili olan ve bu yönüyle dünyanın en özgürlükçü ülkeleri arasında başı çeken Güney Afrika Cumhuriyeti’nin bundan daha 20 sene öncelerde ırkçı – faşist Apartheid rejimiyle yönetilmesi, küçük bir mutlu beyaz azınlığın milyonlarca siyâhî çoğunluğa hükmetmesi, siyâhların insan yerine bile konulmaması, okula gitme haklarının bile olmamasıydı. Dolayısıyla, tahakkümleri altında tuttukları topraklarda halka zorla ve baskıyla dayattıkları “tek ırk, tek dil, tek tek tek…” rejimlerinin ilelebed devam edeceğini sananlar, kendi geleceklerini görmek istiyorlarsa, Güney Afrika’daki Apartheid rejiminin akıbetine bakabilirler.

     Bizde Türkçe’den başka dillerin de resmî dil olması, hatta bırakın resmîyeti, eğitim dili olması dahi veya Federasyon gibi söylemlerin telaffuz edilmesi bile sanki büyük bir felâketmiş, ülkeyi parçalamakmış, vatan hainliğiymiş gibi karşılık alırken, dünya üzerindeki başka ülkeler böylesine mükemmel ve adaletli sistemler hayata geçirmişlerdir işte.

     Son olarak, Venezuela ile ilgili küçük ama ilginç bir ayrıntıya da değinerek, bu bölümdeki bahsimizi bitirelim. Geçen yazımızda, her devletin bir resmî sloganının olduğunu söylemiştik. Venezuela’nın resmî sloganı şöyledir: “Dios y Federación”… İspanyolca olan bu ifadeyi tercüme edersek, Erdoğan’ın konuştuğu Türkçe’deki karşılığı “Allah ve Federasyon”, Kılıçdaroğlu’nun konuştuğu Türkçe’deki karşılığı “Hudê ve Federasyon”, Bahçeli’nin konuştuğu Türkçe’deki karşılığı “Tengri ve Federasyon”, TÜSİAD Hanımefendi’nin konuştuğu Türkçe’deki karşılığı ise “Tanrı ve Federasyon” şeklindedir.

     Venezuela’yı bu iki güç ayakta tutup birliğini sağlarken, bizde ne hikmetse bu ikisi biribiriyle hiç anlaşamazlar, hep kavga ederler. Sanki biri olursa öbürü olmayacakmış gibidir.

     İSVİÇRE’DE YERLİ HALKIN KONUŞTUĞU TÜM DİLLER “RESMÎ DİL” STATÜSÜNDEDİR

     Alpler’in güzel ülkesi İsviçre’nin tam 4 tane resmî dili vardır ve bu anayasanın 4. maddesinde belirtilir. Bu diller Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça’dır. 4 tane resmî dili olan İsviçre’nin Almanca adı “Schweiz”, Fransızca adı “Suisse”, İtalyanca adı “Svizzera”, Retoromanşça adı ise “Svizra” şeklindedir.

     İsviçre idarî olarak kantonlara bölünmüştür; 26 kantondan oluşan bir ülkedir. Bunların alfabetik sıraya göre isimleri ve trafik plaka işaretleri şöyledir: Aargau (AG), Appenzell – Ausserrhoden (AR), Appenzell – Innerrhoden (AI), Basel – Landschaft (BL), Basel – Stadt (BS), Bern (BE; başkent), Fribourg (FR), Genève (GE), Glarus (GL), Grischun (GR), Jura (JU), Luzern (LU), Neuchâtel (NE), Nidwalden (NW), Obwalden (OW), Schaffhausen (SH), Schwyz (SZ), Solothurn (SO), St. Gallen (SG), Ticino (TI), Thurgau (TG), Uri (UR), Vaud (VD), Valais (VS), Zug (ZG) ve Zürich (ZH).

     İsviçre 41 bin 285 km²’lik bir coğrafyada 7 milyon 785 bin 800 kişinin yaşadığı bir ülke olduğu için, Avrupa kıt’âsının en yoğun yerleşimli toprakları arasında yer alır. 4 tane yerli dili olan ve dördünün de resmî dil statüsünde olduğu İsviçre nüfûsunun % 63, 7’si Almanca, % 20, 4’ü Fransızca, % 6, 5’i İtalyanca, % 0, 5’i ise Romanş dilleri konuşur. Bunlar yerli halkın konuştuğu diller olduğu için hepsi de ülkenin resmî dilidirler. Dört tane dilin konuşulduğu İsviçre’de, sadece 450 bin kişinin konuştuğu İtalyanca ile sadece ve sadece 36 bin kişinin konuştuğu Retoromanşça dahil olmak üzere ülkede konuşulan tüm anadiller “resmî dil” statüsündedir.

     İsviçre’nin 4. resmî dili olan Retoromanşça’yı konuşanların ülkedeki toplam nüfûsu, Türkiye’deki bir ilçenin nüfûsu kadardır. Sadece 36 bin kişi konuştuğu halde, ülkenin yerli dili olduğu için devletin resmî dillerinden biridir. Romanş dilinin 5 ayrı lehçesi konuşulur bu ülkede. Bunlar; Sursilvan, Sutsilvan, Surmiran, Putér, Vallader lehçeleridir. Sayıları 36 bin olan Romanşlar, kaldı ki tüm ülkeye dağılmış şekilde de yaşamamaktadırlar. Romanşlar, ülkenin en güneydoğu kantonu olan (bizdeki Hakkari gibi) Grischun (Grigioni; Graubünden) kantonunda yaşarlar ki bu kanton, küçük köylü kızı Heidi’nin hayatının anlatıldığı çizgi filmde izlediğimiz kantondur. Romanşlar, isimlerinden de anlaşılacağı üzere, İsviçre’de yaşayan çingenelerdir.

     Üstelik bu şekilde tüm diller yaşatıldığı için, hiçbir dil unutulup gitmemekte veya onu konuşanların sayısı giderek azalmamaktadır. Örneğin 1950 – 2000 yılları arası İsviçre’deki bu dört dili konuşanların sayısına bakalım. Bunu bir tablo üzerinde incelersek, bir dili 50 yıl önce konuşanlar ile 50 yıl sonra konuşanlar arasında nüfûs bakımından pek fark olmadığını görürüz. Bakın bakalım İsviçre’de Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça’yı 50 yıl önce ülke nüfûsunun yüzde kaçı konuşuyordu, 50 yıl sonra yüzde kaçı konuşuyor. Oranlar hemen hemen aynı kalmıştır:    

Yıl	Almanca	Fransızca	İtalyanca	Retoromanşça
2000	63, 7	20, 4	6, 5	0, 5
1990	63, 6	19, 2	7, 6	0, 6
1980	65, 0	18, 4	9, 8	0, 8
1970	64, 9	18, 1	11, 9	0, 8
1960	69, 4	18, 9	9, 5	0, 9
1950	72, 1	20, 3	5, 9	1, 0

     Oysa Türkiye’de Türkçe dışındaki dillere hayat hakkı bile tanınmadığı için, anadilleri Türkçe olmayanlar bile 6 veya 7 yaşında okula başladıklarında Türkçe öğrenmek zorunda kalmakta, diğer taraftan, Kürtçe, Lazca veya Çerkesçe konuşanların sayısı giderek azalmaktadır. Bugün Kürtler arasında öyle aileler var ki, yaşlı insanlar kendi öz torunlarıyla bile arada tercüman olmadan anlaşamamakta, öte yandan Lazca ise tamamen unutulmakta ve önlem alınmazsa Latince gibi “ölü dil” olmaya doğru gitmektedir. Bu bir insanlık ayıbıdır, ülkemiz ve vatanımız için bir utançtır. Hepimiz için bir utançtır bu.

     Türkiye, 20 milyon kişinin konuştuğu Kürtçe ile yine ülkenin diğer bir yerli dili olan Lazca’ya hayat hakkı bile tanımamışken, bu yöndeki taleplere karşı devletin yöneticileri sıfatını taşıyanlar bile adeta alay edercesine, dalga geçercesine özel kurslardan bahsederken, İsviçre sadece 450 bin kişinin (Türkiye’deki bir ilin nüfûsu kadar) konuştuğu İtalyanca’yı “devletin 3. resmî dili”, sadece 36 bin kişinin (Türkiye’deki bir ilçenin nüfûsu kadar) konuştuğu Retoromanşça’yı “devletin 4. resmî dili” yapmıştır. İsviçre’nin 1. resmî dili olan Almanca’yı konuşanların veya 2. resmî dili olan Fransızca’yı konuşanların İtalyanca veya Retoromanşça bilip bilmemesi, bu dili anlayıp anlamaması belirleyici bir durum değildir. Alman veya Fransız kökenlilerin “Ay ben o dili anlamıyorum ama” şeklindeki kaprisleri bir anlam ifade etmemektedir. Çünkü önemli olan, başkalarının sizin dilinizi anlayıp anlamamasından önce, bizzat sizin kendi dilinizi anlayıp anlamamanızdır. Bir topluluğun başka bir dili anlamaması, o dilde okuyup yazamaması, o dilde eğitim alamaması telafi edilebilecek, belki de telafiye gerek bile olmayacak bir konudur ancak bir topluluğun kendi anadilini anlayamaması, o dilde okuyup yazamaması, o dilde eğitim alamaması, telafisi nesiller boyu mümkün olmayacak bir insanlık suçudur, insanlık ayıbıdır; bir kültür soykırımıdır.

     İsviçre’de hiçbir dilin diğer bir dile, hiçbir kavmin diğer bir kavme, hiçbir ırkın diğer bir ırka herhangi bir üstünlüğü yoktur. Ülkedeki yerli halklar tarafından konuşulan bütün ana diller “resmî dil” statüsündedir; ülkede ne kadar dil konuşuluyorsa devletin de o kadar resmî dili vardır. Örneğin Aargau, Appenzell – Ausserrhoden (Appenzell Dış Rhoden), Appenzell – Innerrhoden (Appenzell İç Rhoden), Basel – Landschaft (Basel Kırsal), Basel – Stadt (Basel Şehir), Glarus, Luzern, Nidwalden, Obwalden, Schaffhausen, Schwyz, Solothurn, St. Gallen, Thurgau, Uri, Zug ve Zürich (Zürih) kantonlarında resmî dil Almanca, Genève (Cenevre), Jura, Neuchâtel ve Vaud kantonlarında resmî dil Fransızca, Ticino kantonunda resmî dil İtalyanca, iki dil birden konuşulduğu için iki tane resmî dili olan başkent Bern, Fribourg (Freiburg) ve Valais (Wallis) kantonlarında resmî dil Almanca ve Fransızca, üç dil birden konuşulduğu için üç tane resmî dili olan Grischun (Grigioni; Graubünden) kantonunda ise resmî dil Retoromanşça, İtalyanca ve Almanca’dır.

     Aslında İsviçre’deki bu sosyal ve etnik yapı, bizim ülkemizde de mevcuttur. Bizim ülkemizde, doğudaki Kürdistan topraklarında Kürtçe’nin Kurmancî (Kumançça) ve Dımılî (Zazaca) lehçeleri ile Arapça’nın yöresel ağızları, kuzeydoğudaki Lazistan topraklarında ise Lazca ve Gürcüce “anadil” olarak konuşulur. Bununla birlikte, batıdaki kimi adalarda Yunanca bile anadil olarak hâlâ yerli halk tarafından konuşulmaktadır. Bozcaada ve Gökçeada gibi. İstanbul Adalar’da da durum böyledir. Ancak Türkiye’de faşizan – şoven bir yönetim hâkim olduğu için, bu diller bırakın resmîyette tanınmayı, bilâkis kanunla yasaklanmış, insanlar anadilleri için yıllarca bedel ödemişlerdir. Anadilleri Kûrmançça, Zazaca, Arapça, Lazca, Gürcüce, Çerkesçe (Adiğece, Abazaca, Çeçence, İnguşça) olan insanların kendi dilleriyle eğitim görmeleri dahi yasak olduğundan, ilkokuldan başlayarak zorla Türkçe eğitime tabi tutulmuşlar ve asimile edilmeye çalışılmışlardır. Bunun sonucu olarak bazı diller, örneğin Lazca gibi, bugün neredeyse unutulmaya yüz tutmuş ve tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Avrupa’nın ortasındaki dağlık bir coğrafyada sosyal adaletin hâkim olduğu böylesine birleştirici ve eşitlikçi bir siyasal örgü hayata geçirilmişken, medeniyetlerin beşiği olan, farklı dil, dîn, kavim ve kültürlerin yüzyıllar boyunca barış içinde birarada yaşadığı, adetâ “farklılıklar coğrafyası” olan Anadolu topraklarında böylesine ırkçı – şoven bir yönetim anlayışının hâkim olması, ne kadar acı ve tezat bir durumdur, değil mi?

     İSVİÇRE’DE BİR ŞEHİR VEYA KÖYDE HANGİ DİL KONUŞULUYORSA ORANIN İSMİ DE O DİLDEDİR

     İsviçre’de, bir şehirde veya köyde yaşayan halk hangi dili konuşuyorsa, o şehir veya köyün ismi de o dildedir. Bu durum ülkeyi bölmek bir yana, bilakis bölünme gibi tehlikelere karşı bir emniyet sübabıdır. Hiç kimse kendisini bu toprakların asıl sahibi, yekdiğerini de bir sığıntı, yabancı olarak görmez. Kimse de aslını inkâr edip kendisini başka bir kavme nisbet etmeye zorlanmaz. Herkes kendisidir ve üst kimliği “İsviçreli” olmaktır. Bir kantonda veya şehirde halk hangi dili konuşuyorsa, o bölgenin veya kentin resmî dili odur. 

     Meselâ Basel, Zürih, Schaffhausen, St. Gallen gibi kentlerde resmî dil Almanca, Neuchâtel, Fribourg, Lozan, Sion ve Cenevre gibi kentlerde resmî dil Fransızca, Bellinzona, Chiasso, Locarno gibi kentlerde resmî dil İtalyanca, Domat, Rhäzüns, Bonaduz, Trin gibi kentlerde resmî dil Romanş dilleri (Sursilvan, Sutsilvan, Surmiran, Putér, Vallader lehçeleri) olup bu durum ülkeyi ne bölmekte, ne de herhangi iç ve dış güçlerin hain emellerine hizmet etmektedir. Zaten şehirlerin sadece isimlerine bile baktığınızda, o yerleşim biriminin resmî dilinin hangisi olduğunu hemen anlıyorsunuz.

     İsviçre’de sakinlerinin Almanca konuştuğu bütün şehir ve köylerin isimleri Almanca’dır, artı, böyle olduğu için orada resmî dil de Almanca’dır. Bu yerleşim birimlerinin sadece isimlerine bile baktığınızda, orada yaşayan insanların Almanca konuştuklarını anlarsınız: Basel, Zürich, Rheinfelden, Laufenburg, Schaffhausen, St. Gallen, Kreuzlingen, Stein am Rhein, Rorschach, Romanshorn, Aarau, Zug, Herisau, Frauenfeld gibi.

     İsviçre’de sakinlerinin Fransızca konuştuğu bütün şehir ve köylerin isimleri Fransızca’dır, artı, böyle olduğu için orada resmî dil de Fransızca’dır. Bu yerleşim birimlerinin sadece isimlerine bile baktığınızda, orada yaşayan insanların Fransızca konuştuklarını anlarsınız: Neuchâtel, Fribourg, Lausanne, Sion, Genève, Nyon, Vevey, Montreux, Yverdon – les – Bains, Biel, La Chaux de Fonds, Le Locle, Delémont gibi.

     İsviçre’de sakinlerinin İtalyanca konuştuğu bütün şehir ve köylerin isimleri İtalyanca’dır, artı, böyle olduğu için orada resmî dil de İtalyanca’dır. Bu yerleşim birimlerinin sadece isimlerine bile baktığınızda, orada yaşayan insanların İtalyanca konuştuklarını anlarsınız: Bellinzona, Chiasso, Locarno, Ascona, Lugano, Mendrisio, Chiasso, Biasca, Santa Doméníca, Personico, Gordola gibi.

     İsviçre’de sakinlerinin Retoromanşça konuştuğu bütün şehir ve köylerin isimleri Retoromanşça’dır, artı, böyle olduğu için orada resmî dil de Retoromanşça’dır. Bu yerleşim birimlerinin sadece isimlerine bile baktığınızda, orada yaşayan insanların Retoromanşça konuştuklarını anlarsınız: Domat, Rhäzüns, Bonaduz, Trin, Bergün, Stügli, La Rósà gibi.

     Aynı durum sadece yerleşim birimlerinin isimlerinde değil, dağ, göl, ırmak ve şelâle isimlerinde de göze çarpmaktadır. Örneğin ülkenin en büyük gölü Fransızca konuşulan bölgede olduğu için ismi “Lac Léman” (Leman Gölü) şeklinde, üçüncü büyük gölü yine Fransızca konuşulan bölgede olduğu için ismi “Lac de Neuchâtel” (Neuchatel) şeklinde iken, ülkenin ikinci büyük gölü Almanca konuşulan bölgede olduğu için ismi “Bodensee” (Konstanz Gölü), beşinci büyük gölü yine Almanca konuşulan bölgede olduğu için ismi “Vierwaldstättersee” (Vierwaldstatt Gölü) şeklindedir. Buna karşılık, ülkenin dördüncü büyük gölü İtalyanca konuşulan bölgede olduğu için ismi “Lago Maggiore” (Verban Gölü) şeklindedir. Avrupa’nın en büyük şelâlesine sahip olma gururunu yaşayan İsviçre’de bu muhteşem çağlayan Almanca konuşulan bölgede olduğu için ismi “Rheinfall” (Ren Şelâlesi) şeklindedir.

     Hatta öyle ki, bir şehrin içindeki semtlerde dahi bu durum göze çarpmaktadır. Aynı şehirdeki bir semtte veya mahallede oturanların anadili İtalyanca ise o semtin veya mahallenin ismi de İtalyanca, semt sakinlerinin anadilleri Almanca ise semtin adı da Almanca, mahallede Fransızca konuşuluyorsa mahallenin ismi de Fransızca’dır. Örneğin başkent Bern’e bakalım: Bern şehrinde anadilleri Almanca olan sakinlerin oturduğu semtlerin isimlerine bakınız; Neufeld, Brückfeld, Länggasse, Stadtbach, Wankdorffeld, Breitfeld, Breitenrain, Spitalacker, Obstberg, Kirchenfeld… Bern şehrinde anadilleri Fransızca olan sakinlerin oturduğu semtlerin isimlerine bakınız; Vilette, Monbijou, Beaumont, Lorraine… Bern şehrinde anadilleri İtalyanca olan sakinlerin oturduğu semtlerin isimlerine bakınız; Matte, Marzili, Dalmazi… Bütün bu isimlerini saydığımız semt ve mahalleler, aynı şehrin semt ve mahalleleridirler. Bunun adı medenîyettir işte, kardeşlerim, medenîyet! Türkiye’de ise bir tane resmî dil vardır ve Türkçe bilen bir Allâh’ın kulunun yaşamadığı yerlerde bile resmî dil Türkçe’dir. Türkçe dışındaki diller bırakın resmîyette tanınmayı, bizzat kanunla yasaklanmıştır ve Kürtçe konuştukları için 80 yıl boyunca pek çok insan hayatlarından dahi olmuşlardır.

     Coğrafî bölgelerin ve yerleşim birimlerinin etnik ve dilsel yapıları bakımından bizim ülkemiz de tıpkı İsviçre gibidir. Fakat İsviçre’de hiçbir yerleşim biriminin adı zorla değiştirilmemiş, ona uydurma ve asimileci bir isim verilmemiştir. Türkiye’de ise Cumhuriyet tarihi boyunca 12 bin 211’i köy ismi olmak üzere tam 28 bin yerleşim biriminin ismi zorla değiştirilmiş, Kürtçe, Ermenîce, Arapça, Rumca, Lazca, Çerkesçe isimler ortadan kaldırılıp bunlara uydurma Türkçe isimler verilmiştir.

     Fakat kendi ülkemizdeki güzel beldelerimizin, köy ve şehirlerimizin gerçek isimlerine baktığımızda, bizdeki durumun da aslında tıpkı İsviçre’deki gibi olduğunu hemen anlarız. Kürdistan coğrafyamızda şehirlerin gerçek isimleri genelde Kürtçe’dir. Örneğin; Agırî (Ağrı), Çêwlîk (Bingöl), Çolamerg (Hakkari), Mêrdîn (Mardin), Mıj (Muş), Qerıs (Kars), Zêdkan (Eleşkirt), Piran (Dicle), Dara Hênê (Genç), Kaniya Reş (Karlıova), Çelê (Çukurca), Nahalê Zelal (İliç), Hezo (Kozluk), Avşîn (Afşin), İd (Narman), Şiro (Pötürge), Gûla Hazar (Sivrice), Kerboran (Dargeçit), Serê Kani (Ceylanpınar), Beheştî (Besni), Tillo (Aydınlar), Gırigê Amo (Silopi), Xawa Sor (Gürpınar), Norşîn (Güroymak) gibi. Ancak bu şehirlerin hepsinin Kürtçe olan gerçek isimleri yasaktır ve hepsine uyduruk Türkçe isimler verilmiştir. Bu da, halkın rızası olmadan, zor ve cebir kullanılarak yapılmıştır.

     Aynı şekilde, Lazistan coğrafyamızda da şehirlerin gerçek isimleri genelde Lazca veya Gürcüce’dir. Örneğin; Kerasunt (Giresun), Kotyora (Ordu), Livane (Artvin), Tirapezun (Trabzon), Xopa Lazistan (Hopa), Arhavî Kolheti Lazika (Arhavi), Artanuçi İberya (Ardanuç), Borçka Borçishêvi (Borçka), Livane İberya (Yusufeli), Artaşenî (Ardeşen), Hamşenî (Hemşin), Mampavri (Çayeli), Potamya (Güneysu),

 Viçe (Fındıklı), Dirona (Yomra), Haçka (Düzköy), Kadahor (Çaykara), Kondi (Dernekpazarı), Ruzar (Köprübaşı), Harşit (Doğankent), 

Palakî (Yağlıdere), Gadegara (Vezirköprü), Matasyun (Atakum), Miskire (Çarşamba), Termizun (Terme), Zelika (Alaçam) gibi.

     Bununla birlikte, meselâ Hatay ilimizdeki yerleşim birimlerinin gerçek isimleri de Arapça’dır. Örneğin; Alallâh (Reyhanlı), Bab-ı İskenderun (Belen), Beysun Muradiye (Yayladağı), Quseyr (Altınözü), Sûweydiye el- Mina (Samandağ) gibi.

     Tıpkı bunun gibi, meselâ Kayseri ilimizin Liva (Pınarbaşı) ilçesine bağlı köylerin gerçek isimleri genelde Çerkezce’dir. Örneğin; Lğur Hable (Aşağımescit), Ipş Hable (Aşağıbeyçayırı), Ş’Jambotey (Aşağıborandere), Gost Hable (Aşağıkaragöz), Xıt Hable (Aygörmez), Apşo Hable (Büyükgümüşgün), Aslin Hable (Karaboğaz), Ynalgoy (Dikilitaş), Gothaley (Gebelek), Gunaşey (Halitbeyören), Qızak Hable (Hilmiye), Hevşey Kafkasya (İnliören), Birgotey (Küçükgümüşgün), Jiya Yago (Kırkgeçit), Sasix Hable (Kırkpınar), Anzorey (Kaftangiyen), Şigê Begoy (Kurbağalık), Gılş Hable (Kılıçmehmet), Mudarey (Methiye), Jambo Tey (Olukkaya), Kunuj Hable (Sacayağı), Toğ Hable (Taşlıgeçit), Guraşin Hable (Tahtaköprü), Hapaşey Batirdegu Hable (Taşoluk), Lak Hable (Tersakan), Xatıgê Geycuğ Şoke Kafkasya (Üçpınar), Yınerıgey (Uzunpınar), Xatukê Sukuey Goyıj Kabardino (Yahyabey), Kuşha Hecî Kanşawa (Karahalka) gibi.

     İşte kültür ve medeniyetten, kardeşlik ve birarada yaşama kültüründen zerre kadar nasibini almamış olan laik – kemalist rejim tarafından Anadolu topraklarındaki Kürtlük, Lazlık, Gürcülük, Çerkeslik, Araplık adına ne varsa, herşey zor ve zorbalık ile ortadan kaldırılmaya ve yok edilmeye çalışılmış, bütün bu kavim ve diller, isimler, “Türklük” potası altında, sunî “Türk ulusçuluğu” potası altında eritilmeye ve asimile edilmeye çalışılmış, binlerce yıllık köklü bir tarihe sahip olan Kürt, Laz, Çerkes milletlerine ait ne varsa yok edilmeye çalışılmıştır. Türk olmayan herkesin sokakta anadilleri bile yasaklanmış, konuştukları her kelime başına para cezasına çarptırılmış, tam 28 bin yerleşim biriminin ismi zorla değiştirilmiş, bu halkın İslam önderleri ve âlimleri darağaçlarında sallandırılmış, binlerce yıllık bir tedrisat geçmişleri olan medreseleri kapatılmış, ayrıca bu halklar katliâmlara, sürgünlere, zoraki göçlere mecbur bırakılmıştır.

     Laik – kemalist devletin Anadolu topraklarında, hususen Kürdistan ve Lazistan ülkelerinde gerçekleştirdiği bu barbarlığı geçmişte Moğollar ve Bizanslılar bile yapmamışlardır. Bunu Nazi Almanyası ve Nazi İtalyası bile yapmamıştır. Kızıl Çin ve siyonist İsrail bile yapmamıştır. Bu barbarlığın, bu kültür soykırımının insanlık tarihinde ikinci bir örneği yoktur, hiç olmamıştır. Çünkü bu topraklarda Kürtler’e, Lazlar’a ait ne varsa (dil, dîn, coğrafya, kültür, folklor) tamamen yok edilmeye çalışılmış, ayrıca bu insanlara zorla “Türk” olmaları dayatılmış, milyonlarca Kürt, Laz, Çerkes, Ermenî, Arap, Gürcü çocuklarına okullarda “Ne Mutlu Türküm Diyene”, “Varlığım Türk Varlığına Armağan Olsun” dedirtilmiştir. Bu insan onur ve haysiyeti için bir utançtır! Bir insanlık suçudur. Bunun insanlık tarihinde, dünya tarihinde ikinci bir örneği yoktur, olmamıştır. Moğollar bile bunları yapanların yanında sütten çıkmış ak kaşık gibidirler. Bu ülkede Kürtler’e ve Lazlar’a yaşatılan utanç, daha önce tarihte, insanlık tarihi boyunca hiçbir millete, hiçbir topluluğa yaşatılmamıştır.

     İSVİÇRE’DE BÜTÜN RESMÎ TABELALAR VE TRAFİK İŞARETLERİ, ÜLKEDE KONUŞULAN DİLLERİN HEPSİYLE BİRDEN YAZILIR

     İsviçre’deki bütün resmî tabelalar ve trafik işaretleri, ülkede konuşulan dillerin hepsiyle birden yazılır. Meselâ / for example / zum Beispiel / örneğin Zürih şehrine gittiniz diyelim, karşınıza çıkan tabela şöyledir: “Zürich / Zurich / Zurigo / Turitg”… Ya da diyelim ki Cenevre şehrine gideceksiniz, oraya varana kadar yolda karşınıza çıkan trafik işaretleri size istikametinizi hep şu şekilde gösterir: “Genève / Genf / Ginevra / Genevra”… Ya da meselâ diyelim ki, tek kelime Kürtçe bilmeyen, “Kürt” ile “Kurmanc” arasındaki bağı bile kuramayan, öyle bir dertleri de olmayan arkadaşlarınızı çağırıp Basel şehrinde bir Kürt Sorunu Forumu düzenlediniz; Vakit Gazetesi haberinizi yaparken “mahreci” şu şekilde atar: “Basel / Bâle / Basilea / Basilea”… Veyahut diyelim ki Bern şehrindeki haftalık rutin seminerlerinin bu haftaki konusu Kürt sorunu ve siz “araştırmacı – yazar” olduğunuz için konuşmacı olarak sizi çağırmışlar; evinizdeki bütün Seyyid Kutup ve Mevdudî kitaplarını alıp, bu kitaplarla Kürt sorununu çözmeye gidiyorsunuz; Bern’e arabayla giderken otobanda karşınıza çıkacak “Yoldaki İşaretler” şu şekilde olur: “Bern / Berne / Berna / Berna”… Yahut diyelim ki Müslümanlar Schaffhausen şehrinde büyük bir gösteri düzenleyecekler; siz de bir grup arkadaş gösteriye katılmak istiyorsunuz; elinize Filistin ve Doğu Türkistan bayraklarını aldınız, sizle birlikte olan Kürtler de ellerine Tevhid bayrakları aldılar ve hep beraber oraya gittiniz, şehre girdiğinizde karşınıza çıkacak olan tabelada “Kendisi için istediğini kardeşi için de isteyen” şöyle bir ibare görürsünüz: “Schaffhausen / Schaffhouse / Sciaffusa / Schaffusa”…

     Aynı uygulamayı Diyarbakır ve Batman’daki bazı semt belediyeleri hayata geçirmeye çalışmış, ancak bu gayet makul uygulamaları ulusal medyada nerdeyse ihanet ve bölücülük olarak lanse edilmiştir. Halbuki uygar bir dünyada olması gereken budur. Üstelik, Diyarbakır ve Batman’daki belediyelerin resmî tabelalara yazdıkları Kürtçe isimler, o beldelerin gerçek isimleridir ve orada yaşayan halk da halen o isimlerle anmaktadır. Bu isimleri o belediyeler kendi kafalarından uydurmamışlardır. Bilakis uydurma olan isimler, o beldelerin Türkçe isimleridir. O beldelerin Kürtçe isimlerini kabul etmeyip Türkçe isimlerini kabul etmek, hakikat ve adalete karşı savaş açıp yalan ve asimilasyon şiarını yükseltmektir. Hakikat ve adalete karşı savaş açmanın ise yalnızca dünya hayatında değil, âhiret hayatında da büyük vebali vardır.

     İSVİÇRE’DE HER ÇOCUK KENDİ ANADİLİYLE EĞİTİM GÖRÜR

     Gelelim en önemli konuya; İsviçre’de “eğitim dili” mes’elesine…

     Yukarıdaki paragraflarda da anlattığımız üzere, İsviçre’de 4 tane resmî dil vardır ve hangi bölgede insanların anadili neyse resmî dil de odur. Peki İsviçre, bu mükemmelliği eğitim sahasına nasıl yansıtmaktadır?

     El- Cevap: Aynı mükemmellikte yansıtmaktadır. İzah edelim: Her şeyden önce her bölgenin eğitim dili de yine aynı dildir; o bölgede konuşulan anadildir. Fakat iş bununla da bitmiyor. Çocuklar kendi anadilleriyle eğitim görürken, aynı zamanda onlara, ülkede konuşulan ikinci bir dil “mecburî olarak”, ülkede konuşulan üçüncü bir dil “seçmeli olarak”, artı, İngilizce de “mecburî olarak” öğretilir.

     Diyelim ki Almanca konuşulan bölgedeki bir okuldayız. Oradaki çocukların anadilleri Almanca olduğu için okulun eğitim dili de Almanca. Fakat çocuk sadece Almanca ders görmüyor. Almanca ile birlikte, ülkedeki diğer üç resmî dilden (Fransızca, İtalyanca, Retoromanşça) en az bir tanesini mecburen öğreniyor. Bu ikinci anadilin hangisi olacağına da oradaki okul ve veliler karar veriyor. Sonuçta her mahallede, her köyde ilkokul vardır ve o bölgede herkes herkesi bilir, tanır. Tamamen kendi yörelerinin ve insanlarının şartlarına bakılarak bir konsensüs oluşturulur; bu da aşağı yukarı bellidir zaten. Yani ikinci anadilin hangisi olması gerektiğine karar vermek, o kadar da zor bir iş değildir. Burada velilerin dikkat etmesi gereken husus, çocuğun tedrisat hayatının ilkokulla sınırlı olmadığını, ortaokul, lise ve üniversite diye devam edeceğini dikkate alarak ona göre bilinçli bir tercih yapmasıdır. Çocuğa sadece ülkedeki iki dil birden değil, aynı zamanda “yabancı dil” statüsünde İngilizce de “mecburî olarak” öğretilir. Yani çocuğunuz “okuyup adam olduğunda” tam üç tane dili oluyor. Ancak ülkedeki üçüncü bir anadili de “seçmeli olarak” öğrenme şansınız vardır; bu tamamen sizin tercihinizde olan bir konudur. Yani siz bir veli olarak, okul yönetiminden çocuğunuza ülkedeki üçüncü bir anadili de öğretmelerini talep edebilirsiniz. Onlar da size “Hay hay; serseran serçavan” derler ve çocuğunuza üçüncü bir anadil de öğretirler.

     İmdi; aslında böyle bir uygulama, açık konuşmak gerekirse, en çok da bizim ülkemize yakışırdı. Bizde böyle bir uygulama olmuş olsaydı, şöyle olurdu: Diyelim ki Kürtçe konuşulan bir bölgedeyiz, Kürt’sünüz. Çocuğunuz okulda Kürtçe eğitim görüyor. Fakat ülkedeki diğer bir anadili de mecburen öğrenmek zorunda. Yani hem Kürtçe eğitim görüyor, hem de Türkçe veya Lazca’dan birini öğrenmek zorunda. Artı, “dünya dili” olduğu için “yabancı dil” statüsünde İngilizce’yi de öğrenmek zorunda. Ya da Laz’sınız. Çocuğunuz Lazca eğitim görüyor; fakat Kürtçe veya Türkçe’den en az birini mecburen öğrenmek zorunda.

     Bu durumda insanlar diğer yörelerdeki insanların dillerini de öğreneceği için, bu durum bırakın “bölünme” gibi paranoyaları, bilâkis ülke insanlarını biribirlerine daha çok kaynaştırırdı.

     Aynen İsviçre’de olduğu gibi.

     SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

     Bugün dünya üzerinde 200’ün üzerinde ülke / devlet vardır. Bunların 193 tanesi uluslararası hukuk tarafından tanınan ülkeler / devletlerdir ve sadece biri (Vatikan) hariç, 192 tanesi Birleşmiş Milletler (BM) üyesidir. Ancak dünya üzerinde, İzlanda hariç hiçbir ülke “tek dil ve etnik köken”den, Vatikan hariç hiçbir ülke “tek mezhep ve sosyal sınıf”tan, Kuzey Kore hariç hiçbir ülke de “tek ideoloji ve dünya görüşü”nden meydana gelmemiştir. Bilakis dünya üzerinde, devletleşmiş olsun veya olmasın, tanınsın veya tanınmasın, yukarıda verdiğimiz üç örnek (İzlanda, Vatikan, Kuzey Kore) hariç, bütün ülkeler ve coğrafyalar, farklı etnik kökenlerden gelip farklı diller konuşan, farklı mezhebî inanca mensup ve farklı sosyal sınıflara ait, farklı düşüncelere ve dünya görüşlerine sahip insanlardan oluşmaktadır.

     Ancak yaşadığımız ülkede 100 yıla yakındır asimilasyoncu ve tek tipçi bir rejimi benimsemiş olan devlet, sahip olduğu resmî ideoloji ve halka karşı baskıyla, zor ve cebir ile dayattığı devlet politikasıyla ülkeyi bu üç ülkeye (İzlanda, Vatikan, Kuzey Kore) benzetmeye çalışmıştır ve halen dahi çalışmaktadır ki, bunu yapmaya çalışan devlet, ne garip ve çelişkili bir durumdur ki, farklı dîn, dil, mezhep, kültür, coğrafya, etnik kökenden insanları yüzyıllar boyunca – şöyle veya böyle – birarada tutabilmiş olan Osmanlı İmparatorluğu bakiyesi topraklarda kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti devletidir. 100 yıla yakındır uygulamaya çalıştığı ve sonuç alamadığı halde vazgeçmediği “tek tipçi” resmî politikalarını terk edemeyen devlet, “tek dil, tek ırk”çı Türkçülük politikasıyla ülkeyi “tek dil ve ırk”tan meydana gelen İzlanda’ya, “tek mezhep”çi Hanefîcilik politikasıyla ülkeyi “tek mezhep”ten meydana gelen Vatikan’a, “tek ideoloji”ci Atatürkçülük ve Kemalizm poltikasıyla da ülkeyi “tek ideoloji”den meydana gelen Kuzey Kore’ye benzetmeye çalışmıştır.

     İttihatçı kadrolar tarafından bu topraklarda kurulan laik – kemalist rejim, Türk ulusçuluğu politikası güderek ülkeyi tıpkı İzlanda gibi “tek dil ve tek kavim”den oluşan bir ülke yapmaya çalışmış, bu çabasının bir sonucu olarak, Türkler dışındaki kavimlerin, Kürt, Laz, Çerkes, Arap, Rum, Ermenî, Gürcü, varlıkları dahi inkâr edilmiş, herkesin “Türk” olduğunu iddiâ etmiş, halen dahi olduğu gibi herkese “Türk” demiş, Kürtçe (Kurmancca, Zazaca), Çerkesçe (Abzeğce, Abazaca, Şapsuğca, Besleneyce, Wubihçe, Lezgice, Hatukuayca, Nogayca, Çeçence, İnguşça), Lazca, Gürcüce, Arapça, bütün dilleri bizzat kanunla yasaklamış ve bu yasağa muhalefet edenleri en ağır şekilde cezalandırmış, Kürtçe, Lazca, Çerkesçe, Rumca, Ermenîce, Arapça olan bütün köy ve şehirlerin, göl ve ırmakların, dağ ve ovaların isimlerini halkın rızası olmadan zorla değiştirip onlara uyduruk Türkçe isimler vermiş, Türklük’ten, Türkçe’den ve Türkçe isimlerden başka hiçbir şeye hayat hakkı tanımamıştır. Rejim bu politikasıyla, ülkeyi tıpkı İzlanda adası gibi “tek dil ve tek kavim”den meydana gelen bir ülke yapmaya çalışmıştır. Aynı rejim, Şafiîlik, Caferîlik, Alevîlik gibi inanç ve mezheplere mensup insanların bu karakteristiğine de saygı göstermeyerek, gerek resmî okullarındaki dîn dersleriyle, gerek kendi varlığının bekası için kurduğu Diyanet teşkilatıyla, hangi mezhepten olursa olsun herkesi Hanefî eğitim sistemine tabi tutmuş, Hanefî olmayan Şafiî, Caferî ve Alevîler’e de zorla Hanefî dîn eğitimi vermiştir. Dil ve ulus politikasıyla ülkeyi “tek dil ve kavim”den meydana gelen İzlanda’ya benzetmeye çalışan rejim, mezhep politikasıyla da ülkeyi “tek mezhep”ten meydana gelen Vatikan’a benzetmeye çalışmıştır. Bununla da yetinmeyen rejim, en zorba ve baskıcı yöntemlerle halka dayattığı Atatürkçülük ve Kemalizm ideolojisiyle, ülkeyi “herkesin aynı ideolojiye tapmaya, aynı düşünceye sahip olmaya mecbur olduğu” Kuzey Kore yapmaya çalışmıştır. Bu politikasının bir sonucu olarak da, “tek adam” diktatoryası kurulmuş, şahıslar ilâhlaştırılmış, kanunlarla korunmuş, insanlar zorla sevmeye zorlanmış, Müslüman halkın çocukları ilkokuldan başlayarak, ilahlaştırılmış tek adamın heykeli önünde her gün secde etmeye, rutin olarak ibadet etmeye zorlanmış, hatta bu ibadet ve tapınmalar bütün yurt sathında uygulanmıştır. Dünya üzerinde, insanların bir şahsın heykeli önünde secde etmeye, ona tapınmaya zorlandığı, bu putperest tapınmalara yanaşmayanların kanunî soruşturmalara ve takibata uğradığı sadece iki ülke vardır ki, bunlar Kuzey Kore ve Türkiye’dir. Saygının ve hatta bağlılığın kanun zoruyla dayatıldığı pekçok ülke vardır ancak, dünyanın hiçbir ülkesinde, insanlar kanun zoruyla bir şahsın heykeli önünde secde etmeye ve tapınmaya zorlanmaz, hele hele küçük çocuklara, körpecik yavrulara bunu yaptırmaz. Bunun şu anda dünyadaki tek örnekleri Kuzey Kore ve Türkiye’dir.

     Tuhaf olan, ülkede Türkçe dışındaki tüm dilleri yasaklayan ve tüzel kimlikten soyutlayan Türkiye, medenî hukukunu İsviçre’den alırken, İsviçre’nin tam 4 tane resmî dilinin olması ve ülkede konuşulan tüm dillerin “resmî dil” statüsünde olmasıdır. Yine tuhaf olan, Şafiî olsun Alevî olsun, ülkede herkese zorla Hanefî dîn eğitimi veren Türkiye, yönünü Batı’ya, yani Avrupa’ya çevirirken, Avrupa’nın hiçbir ülkesinde, sadece İsviçre değil, hiçbir ülkesinde kimseye başka bir mezhebe göre dînî eğitim verilmemesidir. İsteyen Ural Dağları’ndan kendini aşağı atarak Cebel-i Tarık Boğazı’ndan okyanusa açılabilir ve tüm Avrupa’yı dolaşarak inceleyebilir; Avrupa ülkelerinde hiçbir Protestan’a Katolik dîn eğitimi, hiçbir Katolik’e de Protestan dîn eğitimi verilmez. Katolik’seniz Katolik mezhebine göre öğrenirsiniz Hristiyanlık inancını, Protestan’sanız Protestan mezhebine, Ortodoks’sanız Ortodoks mezhebine göre.

     Binaenaleyh, ülkeyi dil ve etnisite bakımından İzlanda’ya, mezhep bakımından Vatikan’a, ideolojik bakımdan da Kuzey Kore’ye benzetmeye çalışarak “tek dil, tek mezhep, tek ideoloji” dayatmasında bulunan laik – kemalist kadrolar, yüz yıllık bu çabalarında başarılı olamamışlardır; halk bu dayatmaları kabul etmemiş, geri püskürtmüştür.

     Kemalist elit kadrolar ülkeyi ne İzlanda yapabilmişlerdir, ne Vatikan, ne de Kuzey Kore. Her üç girişim de başarısızlığa uğramıştır. Ve resmî ideolojinin yalnızlığı, giderek daha da derinleşmektedir ülkemizde.

     Hatta 12 Eylül 2010 günü gerçekleştirilen halkoylaması neticesinde ortaya çıkan haritada da rahatlıkla görüleceği üzere, bu ülkede kemalistler için yaşam alanı, sadece kıyı şeridi boyunca uzanan ince ve uzun bir çizgi olmuştur. Kemalistler ülkeyi ne İzlanda, ne Vatikan, ne de Kuzey Kore yapmayı başarabilmişlerdir ancak bu ülke bizzat kendileri için, bütün hayatın ve yerleşim alanının Nil Nehri kıyısı boyunca uzandığı Mısır gibi olmuştur.

     Mısır haritasına baktığınızda, o geniş coğrafya sizleri yanıltmasın. 83 milyonluk Mısır nüfûsunun % 98’i, yani ülkenin neredeyse tamamına yakını Nil kıyısında yaşar. Ülkedeki 83 milyon insanın hemen hemen hepsi, evinin penceresinden dışarıya baktığında Nil sularını görür. Mısır’ın geri kalanı boştur; insan yaşamıyor oralarda. Bütün hayat, ülkenin ortasından geçen Nil Nehri kıyısı boyunca uzanan ince ve uzun bir şerid üzerindedir. Gece vakti yukarıdan Mısır’a bakıldığında, sadece ince ve uzun bir ışıklı çizgi görürsünüz, tıpkı bir yılan gibi; geri kalanı kapkaranlıktır, kimse yaşamadığı için aydınlanan bir şey de yoktur.

     Ben gece vakti uçakla Suudî Arabistan’ın Cidde şehrinden Almanya’nın Frankfurt şehrine giderken (Hacc dönüşü) Mısır üzerinde uçtuğum için biliyorum. Aşağıya bakıldığında sadece Nil kıyılarını görürsünüz, sadece orası ışıklandırılmış olduğu için. Bütün hayat Nil kıyısında olduğu için. Mısır halkı, Nil kıyısı boyunca ince bir şerid halinde dizilmiştir.

     İşte ülkemizde, laik – kemalist rejimin halkımız karşısında içine düştüğü pozisyon aynen budur. Onlar ülkeyi ne İzlanda yapabildiler, ne Vatikan, ne de Kuzey Kore.

     Fakat ülke gerçeklerinin, en çok da değişen dünya şartlarının onlara sunduğu yaşam alanı, Nil boyunca uzanan bir Mısır olmuştur.

     Bu ülkenin tüm aydın ve onurlu insanlarına, erdem ve fazilet sahibi bireylerine düşen görev, ister Türk, Kürt, Laz, Çerkes, Ermenî, Arap veya Gürcü olsun, ister Müslüman, Hristiyan, Musevî veya ateist olsun, ister İslamcı, liberal veya sosyalist olsun, bu ülkenin tüm yurttaşlarına, özgürlük, ilerleme ve aydınlık yarınlardan yana olan tüm yurttaşlarına düşen görev, üzerinde yaşadığımız coğrafyanın yüz yıla yakın bir zamandır bizlere yaşattığı bu utanca son vermek, İsviçre, Güney Afrika, Venezuela, Finlandiya gibi medenî ülkeleri örnek alarak daha adaletli ve daha paylaşımcı bir siyasal modeli bu topraklara hâkim kılmaktır.

     Hz. Ali (ra)’nin dediği gibi:

     “Kim olursa olsun zalime karşı, kim olursa olsun mazlumdan yana.” (Türkçe)

     “Ki dıbe bıla bıbe hember zalıma, ki dıbe bıla bıbe piya mezluma.” (Kürtçe)

     “Mina iqvasnati zalimis gelvadva, mina iqvasnati mazlumiş k’ele.” (Lazca)

     Anadilleri Türkçe olan yurttaşlarımıza son sözlerimiz şunlardır: Kalın sağlıcakla, Allah’a emanet olun. Bütün anadillere olan sevginiz hiçbir zaman eksilmesin.

     Anadilleri Kürtçe olan yurttaşlarımıza ise son sözlerimiz şunlardır: B’xweşî bıminın, emanetê Xwedê bın. Evina we l’hemi zmanên dayika qe zêde nebe.

     Anadilleri Lazca olan yurttaşlarımıza ise son sözlerimiz şunlardır: Çkva k’aite, Ellas emaneti iqvit. Mtelxolo nananepeşi qoropa p’ot’e va dvark’inan.

     Kürtçe düşünüp düşüncelerini Türkçe kaleme alan, Lazca inanıp inandığı yolda Çerkesçe mücadele eden İbrahim Sediyani.

sediyani@gmail.com

     SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ

     CİLT 3

FOTOĞRAFLAR:

Alpler’in güzel ülkesi İsviçre’nin tam 4 tane resmî dili vardır ve bu anayasanın 4. maddesinde belirtilir. Bu diller Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça’dır. İsviçre’de, bir şehirde veya köyde yaşayan halk hangi dili konuşuyorsa, o şehir veya köyün ismi de o dildedir. Bir kantonda veya şehirde halk hangi dili konuşuyorsa, o bölgenin veya kentin resmî dili odur. Yukarıdaki haritada, hangi bölgede hangi dilin konuşulduğunu ve dolayısıyla o bölgenin resmî dilinin hangisi olduğunu renklendirilmiş şekilde görüyorsunuz. Turuncu bölgelerde resmî dil Almanca, yeşil bölgelerde resmî dil Fransızca, eflatun bölgelerde resmî dil İtalyanca, mor bölgelerde resmî dil Retoromanşça’dır. Sol yukarıdan sağ aşağıya giden çizgili bölgelerde iki, sağ yukarıdan sol aşağıya doğru giden çizgili bölgelerde ise üç dil aynı anda konuşulur.

İsviçre’deki bütün resmî tabelalar ve trafik işaretleri, ülkede konuşulan dillerin hepsiyle birden yazılır. Yukarıdaki fotoğrafta bunun bir örneğini görüyorsunuz. Ormanlık bir yolda karşınıza çıkan bu tabela İsviçre’de konuşulan 4 dil olan Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça’nın dördüyle birden yazılmıştır. Tabelada 4 ayrı dilde “Aynı uygulama Türkiye’de neden yok?” yazılıdır.

Bir şantiyede işçiler için duvara asılan bu tabela yine 4 dildedir: Almanca, Fransızca, İtalyanca ve Retoromanşça. Tabelada İsviçre’nin 4 resmî diliyle birden “Yaradılanı severiz Yaradan’dan ötürü. Halay da bizim, zılgıt da bizim, horon da bizim, zeybek de bizim. Durmak yok yola devam”  yazılıdır.

Bu kadar çok konuştuğumuz için son durağımız emniyet müdürlüğü. Burası polis binası. Gördüğünüz gibi tabelası 4 dilli. Tabelada 4 dilde birden “Kürtçe’yi gidip kurslarda öğrenin ama Almanya’da Türkçe 2. eğitim dili olsun” yazılıdır. İçeri girdiğinizde ise karşınıza yine 4 dilde şöyle bir tabela çıkmaktadır: “Aurelio aslan evladımız, Abeylegesse ceylan kızımızdır; fakat Mesut Özil haindir.”

 

Makedonya Modeli (16 Eylül 2011)

2006 yılında, Pakistan’a yaptığımız ziyaretten sonra, bu geziyi “‘Muzaffer’ Bir Komutan Gibi ‘Âbâd’ Fethetmenin Yolu, ‘İslam’ ile ‘Âbâd’ Olmaktan Geçer” başlıklı bir seyahatname ile sizlerle paylaşmış, gezi bittikten sonra ise, bu kez gezdiğimiz ülke hakkında yazılar kaleme almaya başlamış, bu vesileyle sizlere “Pakistan Modeli” adlı bir makale okutmuştuk.

     2008 yılında, İsviçre’ye yaptığımız ziyaretten sonra, bu geziyi “Su: Akarsa Nehir, Düşerse Şelâle, Durursa Göl Olur” başlıklı bir seyahatname ile sizlerle paylaşmış, gezi bittikten sonra ise, bu kez gezdiğimiz ülke hakkında yazılar kaleme almaya başlamış, bu vesileyle sizlere “İsviçre Modeli” adlı bir makale okutmuştuk.

     2010 yılında, Makedonya’ya yaptığımız ziyaretten sonra, bu geziyi “Balkanlar’ın En Kilitli Kapısından İçeri” başlıklı bir seyahatname ile sizlerle paylaşmış, gezi bittikten sonra ise, bu kez gezdiğimiz ülke hakkında yazılar kaleme almaya başlamıştık ki, bu meşguliyetimiz hâlâ devam etmektedir. Bu vesileyle sizlere bu hafta “Makedonya Modeli” adlı makalemizi okutmak istiyoruz.

     “Dîn ve ibadet özgürlüğü”, “fikir ve ifade özgürlüğü”, “ulusçuluk ve şovenizm kaynaklı baskı ve asimilasyon politikaları”, “resmî dil statüsü ve anadilde eğitim hakkı” ve “etnik kimlikler arasında adaletin tesisi” ekseninde kaleme aldığımız bu çalışmaların, sözkonusu sorunlardan en çok muzdarip olan ülkemizde çözüme katkıda bulunmasını temenni ederek, Pakistan ve İsviçre’de uygulanan modellerden sonra şimdi de Makedonya’da uygulanan modeli ilginize sunuyoruz.

     MAKEDONYA CUMHURİYETİ: HAK VE ÖZGÜRLÜKLER BAKIMINDAN “BALKANLAR’IN İSVİÇRE’Sİ” YAHUT “BU DA FÂKİR İSVİÇRE”

     Bazıları tarafından “Makedonya” ismine bile tahammül edilmeyen bu güzel ülke, kendi içinde her türlü özgürlük ve serbestiyet ortamını sağlamış durumdadır. Kan ve gözyaşı üzerine kurulu, etnik ve dinî farklılıklardan dolayı savaşların çıkıp da insanların biribirlerini en acımasız ve gaddar bir biçimde katlettiği Balkanlar gibi bir coğrafyanın tam ortasında yer aldığı halde, Makedonya, kendi içinde gerçek anlamda barış ve kardeşliği sağlamış durumda.

     Etrafı barbarlarla ve yamyamlarla çevrili bir coğrafyada, tıpkı İsviçre gibi medenî bir ülke kurmuş Makedonlar. Hem de, sadece 20 yaşında, gencecik bir devlet olduğu halde.

     Makedonya sadece Makedonca’yı değil, Arnavutça’yı da “ülkenin resmî dili” yapmış. Ülkenin iki adet resmî dili var. Makedonya’daki bütün trafik işaretleri, cadde ve sokak isimleri “iki dilli”.

     Özgür ve bağımsız Makedonya, dünya haritasındaki her türlü saygınlığı, dünya halkları tarafından da her türlü takdiri hak eden bir ülkedir. Etrafı barbarlarla ve yamyamlarla çevrili bir coğrafyada, tıpkı İsviçre gibi medenî bir ülke kurmak, sizce de her türlü takdiri hak etmiyor mu? Hem de, sadece 20 yaşında, gencecik bir devlet olduğu halde.

     Makedonya’da Hristiyanlar ve Müslümanlar yaşıyor. Fakat etraflarındaki ülkelerde olduğu gibi biribiriyle kavga ederek, biribirlerinin dînlerini zorla değiştirmeye çalışarak, camilerini ve kiliselerini yıkmaya çalışarak değil; barış içinde yaşıyorlar. Bunları yapmaya çalışan veya yapma hayâli kuran gruplar / kesimler var burada; fakat bu Makedonya devletini bağlamıyor.

     Makedonya’nın en büyük topluluğu Makedonlar, ikincisi Arnavutlar. Bu iki etnik topluluğu Türkler, Çingeneler, Sırplar, Boşnaklar, Ulahlar vb. topluluklar takip ediyor. Makedonya Cumhuriyeti devleti sadece Makedonca’yı değil, Arnavutça’yı da “ülkenin resmî dili” yapmış. Ülkenin iki tane resmî dili var. Bütün yerleşim isimleri, sokak ve cadde isimleri, bütün resmî tabelalar, resmî dairelerdeki bütün tabelalar “çift dilli”.

     Ülkenin iki büyük dili ve etnik topluluğunun konumu aynı. Kimsenin kimseye bir üstünlüğü yok.

     Ülkenin diğer küçük etnik topluluklarının durumuna gelince: İsteyen herkes, isterse ülkedeki sayıları sadece birkaç bin olsun, isteyen herkes, ilkokuldan başlayarak üniversiteye kadar, “kendi anadiliyle” eğitim görüyor. İsteyen herkes!

     Meselâ, Ohri Gölü kıyısındaki Struga’dan örnek verelim: Struga ilçesindeki Niko Lestor Lisesi MAKEDONCA, FON Lisesi ARNAVUTÇA, Yahya Kemal Lisesi ise TÜRKÇE eğitim veriyor.

     Ülkede hiç kimsenin dili yasaklanmamış, hiçbir yerleşim biriminin ismi de zorla değiştirilmemiş. Hiçbir Arnavut’a da zorla “Hayır sen Makedon’sun” denilmiyor.

     Makedonya Cumhuriyeti’nin varlığı ve adaletli sistem yapısı, “hak ve özgürlükler” konusunda sıklıkla işittiğimiz iki yaygın görüşü tamamen çürütmektedir:

     1 – “Refâh ve zenginlik” görüşü: Bir ülke zenginleştikçe, halkın refâh seviyesi yükseldikçe, o ülkede hak ve özgürlükler alanında da iyileştirmeler olacağı görüşü, sıklıkla ileri sürülen bir tezdir. Daha çok liberal çevrelerin dile getirdikleri bu görüşü Makedonya gerçeği çürütmektedir. İsviçre zengindir ve refâh toplumudur, evet doğrudur, fakat Makedonya fâkirdir velâkin o da benzer bir adaletli sistem kurmuştur. Kaldı ki, bir tarım toplumu olan yoksul Makedonya böyle bir adaletli devlet yapısına sahipken, sanayiîleşmiş ve refâh toplumu seviyesine çıkmış Fransa, Almanya, Danimarka gibi zengin ülkeler tıpkı Türkiye gibi ulusalcı ve şovenist bir devlet yapısına sahiptirler.

     2 – “Jeo – stratejik” görüşü: Egemenliği altında tuttukları ülkelerde yaşayan halkların hak ve özgürlüklerini bastıran, temel hak ve hürriyetleri gaspeden devletler tarafından sıklıkla bir “bahane” amacıyla dile getirilen (özellikle TC çok başvuruyor buna) bu görüşü de yine Makedonya gerçeği çürütmektedir. Zirâ yukarıda da ifade ettiğimiz üzere, Makedonya hiç de rahat ve güvenli bir coğrafyada bulunmamaktadır; bilakis hem kan ve gözyaşı üzerine kurulu, etnik ve dinî farklılıklardan dolayı savaşların çıkıp da insanların biribirlerini en acımasız ve gaddar bir biçimde katlettiği Balkanlar gibi bir coğrafyanın tam ortasında yer alıyor, hem de ve çok daha önemlisi de, etrafı “düşmanlarıyla” çevrili bir devlettir. Türkiye’deki gibi üretilen “hayâlî düşman” değil, gerçek düşmanlardır bunlar üstelik. Makedonya Cumhuriyeti’nin komşuları olan Yunanistan, Bulgaristan ve Sırbistan, ilk fırsatta bu ülkeyi tamamen haritadan silmek için pusuda bekliyorlar. Hristiyan bir devlet olmasına rağmen Makedonya, etrafındaki diğer Hristiyan devletlerle “düşman” gibidir; fakat Hristiyan bir devlet olmasına rağmen Makedonya, etrafındaki Müslüman devletlerle bırakın “dost” olmayı, “kardeş” gibidir. Yunanistan – kendi içinde “Makedonya” ismiyle bir bölgenin olmasını göstererek – Makedonya Cumhuriyeti’nin ismini dahi kabul etmemekte, bu ismi taşıdığı müddetçe varlığını meşru görmemektedir. Sırbistan’ın zaten “kuyruk acısı” var; Makedonya parçalanan Yugoslavya’dan kopma bir ülke olduğu için, “kaybettiğimiz topraklarımız” gözüyle bakıyorlar. Bulgaristan’ı ise hiç anlatmaya gerek yok; Bulgar millîyetçiliğine ve Bulgaristan devletinin resmî görüşüne göre “Makedon” diye bir kavim yoktur, bunlar aslında Bulgar’dır. Ayrıca buna ilaveten, Bulgarlar Ohri şehrine “ütopik başkentimiz” gözüyle bakarlar. Yunanlar İstanbul’a, Almanlar da Leningrad’a (St. Petersburg) hangi gözle bakıyorlarsa, Bulgarlar da Ohri’ye o gözle bakarlar.

     Görüldüğü gibi Makedonya ne zengin ve güçlü bir ülkedir, ne de rahat ve güvenli bir coğrafyada bulunmaktadır. Fakat buna rağmen herkesin “dîn ve ibadet özgürlüğüne” sahip olduğu, herkesin “kendi anadiliyle eğitim gördüğü”, kimsenin kimseye bir üstünlüğünün olmadığı, herkesin eşit ve kardeşçe birlikte yaşadığı ve tüm bunların anayasal olarak güvence altına alındığı bir devlet modelini hayata geçirmiştir.

     Çünkü “adil” olmak için illâ da “zengin” veya “emniyette” olmak gerekmiyor.

     “Adalet”, zenginlik ve emniyetten bağımsız yüce bir değerdir ve tatbik etmek için sadece “istemek” gerekiyor. Bu konuda samimî olmak gerekiyor sadece.

     Buraya kadar sadece “giriş” babında anlattığımız hak ve özgürlükleri şimdi ayrıntılı bir şekilde inceleyelim:

     MAKEDONYA CUMHURİYETİ’NİN 2 RESMÎ DİLİ VARDIR

     2 milyon 52 bin 722 nüfûslu Makedonya Cumhuriyeti, çok dîlli ve çok kavimli bir ülkedir. Ülke nüfûsunun % 64, 18’i (1 milyon 297 bin 981 kişi) Makedon, % 25, 17’si (509 bin 83 kişi) Arnavut, % 3, 85’i (77 bin 959 kişi) Türk, % 2, 66’sı (53 bin 879 kişi) Çingene, % 1, 78’i (35 bin 939 kişi) Sırp, % 0, 84’ü (17 bin 18 kişi) Boşnak, % 0, 48’i (9 bin 695 kişi) ise Ulah’tır.

     Makedonya’nın en büyük topluluğu Makedonlar, ikincisi Arnavutlar. Makedonya Cumhuriyeti devleti sadece Makedonca’yı değil, Arnavutça’yı da “ülkenin resmî dili” yapmış. Ülkenin iki tane resmî dili var. Bütün yerleşim isimleri, sokak ve cadde isimleri, bütün resmî tabelalar, resmî dairelerdeki bütün tabelalar “çift dilli”. Tüm yerleşim birimlerinin isimleri, trafik levhaları ve resmî tabelalar bu her iki dilde birden yazılır.

     Ülkenin iki büyük dili ve etnik topluluğunun konumu aynı. Kimsenin kimseye bir üstünlüğü yok.

     Makedonya Cumhuriyeti “2 resmî dili” olan bir devlet olduğu için, ülkedeki her şehrin, her yerleşim biriminin biri Makedonca, bir de Arnavutça olmak üzere iki “geçerli” ismi vardır.

     İşte size Arnavut nüfûsun yoğunlukta olduğu Yugozapaden Region (Güneybatı İli) sınırları içindeki şehir ve köylerin “çift dilli” isimleri:

Makedonca adı	Arnavutça adı
Ohrid	Ohri
Struga	Strugë
Vevçani	Veçan
Kiçevo	Kërçova
Debar	Dibra
Zayas	Zajazi
Makedonski Brod	Brodi Maqedoni
Drugovo	Drugova
Elşani	Helshani
Gorna Beliça	Belica e Sipërme
Dolna Beliça	Belica e Poshtme
Biçevo	Bixhova
Bogoyçi	Bogovica
Boroeç	Boroveçi
Brcevo	Bruqeva
Burineç	Burineçi
Draslayça	Drasllavica
Drenok	Drenoku
Frangovo	Frëngova
Radolişta	Ladorishti

    Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere 2 resmî dili olan Makedonya’da her yerleşim biriminin iki ismi vardır ve bunlar birlikte kullanılır.

     MAKEDONYA’DA İSTEYEN HERKES KENDİ ANADİLİYLE EĞİTİM GÖRÜR

     Makedonya’da Makedonca ve Arnavutça, devletin resmî dilleridirler.

     Ülkenin diğer küçük etnik topluluklarının durumuna gelince: İsteyen herkes, isterse ülkedeki sayıları sadece birkaç bin olsun, isteyen herkes, ilkokuldan başlayarak “kendi anadiliyle” eğitim görüyor. İsteyen herkes!

     Makedonya’da konuşulan diller ve bu dillerin resmî statüleri şöyledir:

Dil	Konuşan kişi sayısı	Nüfûsa oranı	Dilin statüsü
Makedonca	1.297.981 kişi	% 64, 18	1. Resmî Dil & Eğitim Dili (Üniversite Dahil)
Arnavutça	509.083 kişi	% 25, 17	2. Resmî Dil & Eğitim Dili (Üniversite Dahil)
Türkçe	77.959 kişi	% 3, 85	Eğitim Dili (İlk, Orta ve Lise / Üniversitede Özel Bölüm)
Çingene Dili	53.879 kişi	% 2, 66	Eğitim Dili  (İlk ve Ortaokul)
Sırpça	35.939 kişi	% 1, 78	Eğitim Dili  (İlkokul)
Boşnakça	17.018 kişi	% 0, 84	Seçmeli Ders (Haftada 2 Saat)
Ulahça	9.695 kişi	% 0, 48	Seçmeli Ders (Haftada 1 Saat)
Macarca	2.003 kişi	% 0, 1	İsteyen Özel Kurs Açabilir

     Yukarıdaki tabloda da gördüğünüz üzere, Makedonya’da Makedonca ve Arnavutça devletin “resmî dilleri”dirler. Ülkenin iki büyük dili ve etnik topluluğunun konumu aynı. Kimsenin kimseye bir üstünlüğü yok. Kaldı ki Arnavutlar ülke toplam nüfûsunun yarısını değil, sadece dörtte birini teşkil ettikleri halde böyledir.

     Makedonya’da Makedonca, Arnavutça, Türkçe, Çingene Dili ve Sırpça ise “eğitim dilleri”dirler. Boşnakça ve Ulahça ise okullarda “seçmeli ders” olarak okutulur.

     Burada hayret ve şaşkınlıkla takip edilmesi gereken nokta şudur: İlkokuldan üniversiteye kadar eğitim görebildiğiniz Türkçe’yi bu ülkede konuşanların sayısı Türkiye’deki bir ilçenin nüfûsu kadardır sadece. Makedonya’da sadece 78 bin Türk yaşamaktadır ve bunlar ülke toplam nüfûsunun sadece % 3, 8’ini oluşturan küçük bir azınlık oldukları halde ilkokuldan üniversiteye kadar kendi anadilleriyle eğitim alma hakkına sahiptirler. Aynı şekilde, Makedonya’da sadece 54 bin kişinin konuştuğu ve ülke toplam nüfûsunun sadece % 2, 7’sini oluşturan küçük bir azınlık oldukları halde Çingeneler ilk ve ortaokulda kendi anadilleriyle eğitim alma hakkına sahiptirler. Yine bunun gibi, sadece 36 bin kişinin konuştuğu ve ülke toplam nüfûsunun sadece % 1, 8’ini oluşturan küçük bir azınlık oldukları halde Sırplar ilkokulda kendi anadilleriyle eğitim alma hakkına sahiptirler. Sadece 17 bin kişinin (Türkiye’deki bir kasaba kadar) konuştuğu Boşnakça haftada iki saat, sadece 9 bin 700 kişinin (Türkiye’deki bir köy kadar) konuştuğu Ulahça ise haftada bir saat “seçmeli ders” olarak okutulur.

     Şimdi isterseniz bu durumu, dünyanın en ırkçı ve şoven devletlerinden biri olan Türkiye Cumhuriyeti’ndeki durumla bir kıyaslayın bakalım. İnanıyorum ki bu satırları okuyabilecek durumda olan herkes, bu kıyası da kendi vicdânında yapabilecek durumdadır. Şayet vicdânı ırkçılık ve şovenizm mikrobuyla kirlenmemişse tabiî.

     Efsanevî siyâhî lider Nelson Mandela’nın ifadesiyle “Bir zamanlar Güney Afrika’da uygulanan Apartheid rejimine benzer ırkçı bir rejimle yönetilen Türkiye”de Türkçe dışında bir dili bırakın “resmî dil” olarak teklif etmeyi, Cenâb-ı Allâh tarafından doğuştan verilmiş en tabiî ve insanî bir hak olan “eğitim dili” olarak teklif etmeniz bile “bölücülük” ve “vatan hâinliği” ile suçlanmanız için yeterlidir.

     Türkiye’de Türkçe dışındaki dillere hayat hakkı bile yoktur. Ülkemizde Türkler dışındaki kavimlerin, Kürt, Laz, Çerkes, Arap, Rum, Ermenî, Gürcü, varlıkları dahi inkâr edilmiş, herkesin “Türk” olduğu iddiâ edilmiş, halen dahi olduğu gibi herkese “Türk” denmiş, Kürtçe, Çerkesçe, Lazca, Gürcüce, Arapça, bütün diller bizzat kanunla yasaklanmış ve bu yasağa muhalefet edenler en ağır şekilde cezalandırılmış, Kürtçe, Lazca, Çerkesçe, Rumca, Ermenîce, Arapça olan bütün köy ve şehirlerin, göl ve ırmakların, dağ ve ovaların isimleri halkın rızası olmadan zorla değiştirilip onlara uyduruk Türkçe isimler verilmiş, Türklük’ten, Türkçe’den ve Türkçe isimlerden başka hiçbir şeye hayat hakkı tanınmamıştır.

     Makedonya Cumhuriyeti devleti sayıları ancak 509 bin (Türkiye’deki bir il kadar) olan Arnavutlar’ın konuştuğu Arnavutça’yı “devletin 2. resmî dili” yapmış, ayrıca, Makedonya’da sayıları ancak 78 bin (Türkiye’deki bir ilçe kadar) olan Türkler ilkokuldan üniversiteye kadar, sayıları ancak 54 bin (Türkiye’deki bir ilçe kadar) olan Çingeneler ilk ve ortaokulda, sayıları ancak 36 bin (Türkiye’deki bir ilçe kadar) olan Sırplar ilkokulda “kendi anadilleriyle eğitim” alırken, sadece 17 bin (Türkiye’deki bir kasaba kadar) kişinin konuştuğu Boşnakça ve sadece 9 bin (Türkiye’deki bir köy kadar) kişinin konuştuğu Ulahça bile okullarda “seçmeli ders” olarak okutulurken, Türkiye’de sayıları milyonlarla ifade edilen Kürt halkı odur daha manavdaki soğan etiketinin üzerine “Pivaz” yazabilmenin kavgasını vermektedir. İnsanlık adına bir utançtır bu. Bu ülkede yaşayan ve “şeref, haysiyet, onur” gibi meziyetlerini az da olsa koruyabilmiş olan herkesin bu durumdan büyük bir utanç duyması gerekmektedir. Bu durumdan utanmayan, rahatsız olmayan kişi insanî ve İslamî tüm melekelerini yitirmiş demektir. Bu durumdan utanmayan kişinin başka hiçbir şey karşısında utanma hakkı da yoktur. Anadil özgürlüğü ve anadillerin her alanda yaşayıp yaşatılması mücadelesi, herkesten ama herkesten önce, kalbinde biraz olsun “Allâh korkusu” taşıyan insanların vermesi gereken bir mücadele olmalıydı.

     Zirâ Türkiye’de Türkçe dışındaki dillere hayat hakkı bile tanınmadığı için, anadilleri Türkçe olmayanlar bile 6 veya 7 yaşında okula başladıklarında Türkçe öğrenmek zorunda kalmakta, diğer taraftan, Kürtçe, Lazca veya Çerkesçe konuşanların sayısı giderek azalmaktadır. Bugün Kürtler arasında öyle aileler var ki, yaşlı insanlar kendi öz torunlarıyla bile arada tercüman olmadan anlaşamamakta, öte yandan Lazca ise tamamen unutulmakta ve önlem alınmazsa Latince gibi “ölü dil” olmaya doğru gitmektedir. Bu bir insanlık ayıbıdır, ülkemiz için bir utançtır. Hepimiz için bir utançtır bu.

     Türkiye, 20 milyon kişinin konuştuğu Kürtçe ile yine ülkenin diğer bir yerli dili olan Lazca’ya hayat hakkı bile tanımamışken, bu yöndeki taleplere karşı devletin yöneticileri sıfatını taşıyanlar bile adeta alay edercesine, dalga geçercesine özel kurslardan bahsederken, Makedonya’nın “2 tane resmî dili” ve “5 tane eğitim dili” vardır. Makedonya’nın 1. resmî dili olan Makedonca’yı konuşanların veya 2. resmî dili olan Arnavutça’yı konuşanların Türkçe, Çingene dili veya Sırpça bilip bilmemesi, bu dili anlayıp anlamaması belirleyici bir durum değildir. Makedon veya Arnavut kökenlilerin “Ay ben o dili anlamıyorum ama” şeklindeki kaprisleri bir anlam ifade etmemektedir. Çünkü önemli olan, başkalarının sizin dilinizi anlayıp anlamamasından önce, bizzat sizin kendi dilinizi anlayıp anlamamanızdır. Bir topluluğun başka bir dili anlamaması, o dilde okuyup yazamaması, o dilde eğitim alamaması telafi edilebilecek, belki de telafiye gerek bile olmayacak bir konudur ancak bir topluluğun kendi anadilini anlayamaması, kendi dilinde okuyup yazamaması, o dilde eğitim alamaması, telafisi nesiller boyu mümkün olmayacak bir insanlık suçudur, insanlık ayıbıdır; bir kültür soykırımıdır.

     İşte kültür ve medeniyetten, kardeşlik ve birarada yaşama kültüründen zerre kadar nasibini almamış olan laik – kemalist rejim tarafından Anadolu topraklarındaki Kürtlük, Lazlık, Gürcülük, Çerkeslik, Araplık adına ne varsa, herşey zor ve zorbalık ile ortadan kaldırılmaya ve yok edilmeye çalışılmış, bütün bu kavim ve diller, isimler, “Türklük” potası altında, sunî “Türk ulusçuluğu” potası altında eritilmeye ve asimile edilmeye çalışılmış, binlerce yıllık köklü bir tarihe sahip olan Kürt, Laz, Çerkes milletlerine ait ne varsa yok edilmeye çalışılmıştır. Türk olmayan herkesin sokakta anadilleri bile yasaklanmış, konuştukları her kelime başına para cezasına çarptırılmış, tam 28 bin yerleşim biriminin ismi zorla değiştirilmiş, bu halkın İslam önderleri ve âlimleri darağaçlarında sallandırılmış, binlerce yıllık bir tedrisat geçmişleri olan medreseleri kapatılmış, ayrıca bu halklar katliâmlara, sürgünlere, zoraki göçlere mecbur bırakılmıştır.

     Laik – kemalist devletin Anadolu topraklarında, hususen Kürdistan ve Lazistan bölgelerinde gerçekleştirdiği bu barbarlığı geçmişte Moğollar ve Bizanslılar bile yapmamışlardır. Bunu Nazi Almanyası ve Nazi İtalyası bile yapmamıştır. Kızıl Çin ve siyonist İsrail bile yapmamıştır. Bu barbarlığın, bu kültür soykırımının insanlık tarihinde ikinci bir örneği yoktur, hiç olmamıştır. Çünkü bu topraklarda Kürtler’e, Lazlar’a ait ne varsa (dil, dîn, coğrafya, kültür, folklor) tamamen yok edilmeye çalışılmış, ayrıca bu insanlara zorla “Türk” olmaları dayatılmış, milyonlarca Kürt, Laz, Çerkes, Ermenî, Arap, Gürcü çocuklarına okullarda “Ne mutlu Türküm diyene”, “Varlığım Türk varlığına armağan olsun” dedirtilmiştir. Bu insan onur ve haysiyeti için bir utançtır! Bir insanlık suçudur. Bunun insanlık tarihinde, dünya tarihinde ikinci bir örneği yoktur, olmamıştır. Moğollar bile bunları yapanların yanında sütten çıkmış ak kaşık gibidirler. Bu ülkede Kürtler’e ve Lazlar’a yaşatılan utanç, daha önce tarihte, insanlık tarihi boyunca hiçbir millete, hiçbir topluluğa yaşatılmamıştır.

     “Bin yıllık kardeşlik” edebiyâtının yapıldığı Türkiye’de bırakın “resmî dil” veya “eğitim dili” statüsünü, Türkçe dışındaki dillere hayat hakkı bile tanınmazken, henüz 20 yaşında olan ve üstelik etnik – kavmî çatışmaların en şiddetli olduğu bir coğrafyada bulunmasına rağmen Makedonya’nın birden fazla resmî dili ve birden fazla eğitim dili var. İşin traji – komik yönü de şu ki, kendi egemenliği altındaki topraklarda Türkçe dışındaki dillere hayat hakkı bile tanımayan, 20 milyon insanın (dünyadaki pekçok ülkenin nüfûsundan fazla) konuştuğu Kürtçe’yi adetâ Kürtler’le dalga geçercesine “Gidip özel kurslarda öğrenin” diyen, TRT Şeş’i adetâ bir lütufmuş gibi sunan ırkçı – şoven Türkiye Cumhuriyeti devleti, tam 20 yıldır, Makedonya kurulduğundan beri, bu ülkeyle arasındaki sıcak ilişkileri ve dostluğu kullanarak, buraya gönderdiği büyükelçilerini ve konsolosluklarını devreye sokarak Makedonya’da sadece 77 bin insanın konuştuğu Türkçe’nin Makedonya devletinin “3. resmî dili” olması için elinden gelen çabayı ortaya koymaktadır. Evet, maalesef! Türkiye’de 20 milyon nüfûslu Kürtler’in anadilini bırakın “2. resmî dil” diye teklif etmeyi, “eğitim dili” olarak teklif etmek bile “bölücülük”le suçlanmanıza ve hayatınızın kararmasına yeterken, aynı TC devleti, Makedonya’da sadece 77 bin nüfûslu Türkler’in konuştuğu Türkçe’nin burada “eğitim dili” olmasını bile yeterli görmemekte, Türkçe’nin “3. resmî dil” olması için 20 yıldır Makedonya devletine diplomatik baskı yapmaktadır.

     20 milyon Kürt anadilini gidip özel kurslarda öğrensin, “TRT Şeş var, daha ne istiyorsunuz?”, fakat 77 bin Türk ilkokuldan üniversiteye kadar kendi anadiliyle eğitim görebildiği halde bu yeterli değildir; Türkçe mutlaka 3. resmî dil olmalıdır.

     Böyle bir çifte standart olabilir mi?

     Bu ikiyüzlülüğü hangi dîn, hangi ahlak, hangi örf kabul eder?

     EĞİTİM VE MEDYA: MAKEDONYA’DA ARNAVUTÇA, TÜRKÇE, ÇİNGENE DİLİ, SIRPÇA, BOŞNAKÇA VE ULAHÇA HAYATIN HER ALANINDA

     2 milyon 52 bin 722 nüfûslu Makedonya Cumhuriyeti, çok dîlli ve çok kavimli bir ülkedir. Ülke nüfûsunun % 64, 18’i (1 milyon 297 bin 981 kişi) Makedon, % 25, 17’si (509 bin 83 kişi) Arnavut, % 3, 85’i (77 bin 959 kişi) Türk, % 2, 66’sı (53 bin 879 kişi) Çingene, % 1, 78’i (35 bin 939 kişi) Sırp, % 0, 84’ü (17 bin 18 kişi) Boşnak, % 0, 48’i (9 bin 695 kişi) ise Ulah’tır.

     Makedonya’da sayısal olarak ilk iki sırayı alan etnik topluluğun konuştuğu diller (Makedonca ve Arnavutça) “resmî dil”, ilk beş sırayı alan etnik topluluğun konuştuğu diller (Makedonca, Arnavutça, Türkçe, Roman Dili, Sırpça) “eğitim dili”dir. Boşnakça ve Ulahça ise okullarda “seçmeli ders” olarak okutulur.

     Şimdi buraya kadar statüleri ve ülke yaşamındaki yerleri hakkında bilgiler verdiğimiz bu dillerin sahip oldukları hak ve özgürlükler konusunda daha detaylı bir inceleme yapalım:

     Makedonya’da sadece 17 bin kişinin konuştuğu Boşnakça ve sadece 9 bin kişinin konuştuğu Ulahça okullarda “seçmeli ders” olarak verilir. Boşnakça haftada 2 saat, Ulahça ise haftada 1 saat. Basın – yayın alanında ise serbesttirler. Ulahlar Makedonya’da “Felix” adında Ulahça bir gazete çıkarmaktadırlar. Ayrıca Üsküp Radyosu da her gün 30 dakikalık Ulahça yayın yapmaktadır. Bazı yerel radyolar ise Ulahlar’a aittir ve yayınları tamamen Ulahça’dır.

     Sayıları 36 bin civarında olan Sırplar’ın ilk eğitimi kendi anadilleriyle alma hakları vardır. İlkokulu Sırpça okurlar.

     Sayıları 54 bin civarında olan Çingeneler daha çok Bitola, Prilep, Resne ve Kruşova şehirlerinde yaşamaktadırlar. Temel eğitimi kendi anadilleriyle alma hakları vardır. İlkokulu ve ortaokulu Çingene Dili’yle okurlar.

     Makedonlar ve Arnavutlar dışındaki etnik topluluklar arasında en kalabalık kesimi oluşturan Türkler’in ülkedeki nüfûsu 77 bin 959’dur.

     Şimdi Makedonya’nın hangi yerleşim biriminde kaç Türk yaşadığına bakalım: Gostivar (13 bin 752 kişi), Üsküp (12 bin 27 kişi), Debar (6 bin 698 kişi), Strumiça (5 bin 798 kişi), Radoviş (4 bin 283 kişi), Tetovo (3 bin 945 kişi), Prilep (3 bin 909 kişi), Kiçevo (3 bin 823 kişi), Makedonski Brod (3 bin 394 kişi), Struga (3 bin 337 kişi), Veles (2 bin 375 kişi), Ohri (2 bin 357 kişi), İştib (2 bin 57 kişi), Bitola (1900 kişi), Resne (1879 kişi), Valandova (1465 kişi), Gevgeliya (705 kişi), Kruşova (664 kişi), Negotin (617 kişi), Koçani (528 kişi), Kumanova (422 kişi), Viniça (239 kişi), Sveti Nikole (222 kişi), Kavadarçi (182 kişi), Delçova (144 kişi), Demir Hisari (30 kişi), Probiştib (9 kişi), Kratova (7 kişi).

     Ülkenin hangi şehrinde kaç Türk yaşadığına baktığımızda, rahatlıkla anlaşılıyor ki ülkede yaşayan Türkler’i “Batı Makedonya’da yaşayan Türkler” ve “Doğu Makedonya’da yaşayan Türkler” diye ikiye ayırmak mümkündür. Burada bilmemiz gereken önemli bir husus da, Batı Makedonya’da yaşayan Türkler çoğunlukla “şehirlileşmiş” ve ülke nimetlerinden maksimum ölçüde yararlanabilirken, Doğu Makedonya’da yaşayan Türkler’in daha çok kırsal bir yaşam sürmeleri ve aynı imkânlara sahip olmamalarıdır. Bu ise etnisite ile ilgili değil, ülkenin sosyo – ekonomik yapısıyla ilgili bir sıkıntıdır ve aynı durum diğer tüm halklar için geçerlidir. Batı Makedonya ülkenin gelişmiş bölgesidir. Ülkenin doğusu ise geri kalmıştır.

     Türkiye’de milyonlarca Kürt  çocuğunun kendi anadiliyle eğitim alma hakkı yokken ve bu yöndeki talepler bile en çirkin itham ve baskılara muhatap olurken, Türkiye’de 20 milyonluk bir nüfusa sahip Kürtler daha odur manavdaki soğan etiketine “Pivaz” yazdırma kavgası verirken, sayıları sadece ve sadece 77 bin olan Türkler’in Makedonya’da hangi haklara sahip olduklarına bir bakalım şimdi:

     Makedonya’da Türkler ilkokuldan üniversiteye kadar kendi anadilleriyle eğitim alma hakkına sahiptirler. Türkçe eğitim veren ilkokullar, ortaokullar ve liseler vardır. Üniversitelerde ise Türkçe eğitim veren özel bölümler vardır.

     Başkent Üsküp’teki Azîz Kiril ve Metodius Üniversitesi (Univerzitet Sveti Kiril i Metodiy) bünyesindeki Filoloji Fakültesi’nde ve Pedagoji Akademisi’nde “Türk Dili ve Edebiyatı” bölümleri vardır ve ayrıca bu bölümde öğretim dili de Türkçe’dir. Makedonya’daki tüm üniversite öğrencileri arasında Türk gençlerinin oranı ise % 1’dir.

     Burada bir noktaya özellikle dikkatinizi çekmek isterim: Makedonya’nın başkenti Üsküp, 670 bin nüfûslu büyük bir şehirdir. Bu metropolde Türkler’in nüfûsu ise sadece 12 bin’dir. Yarım milyonu aşkın bu kocaman şehirde sadece 12 binlik küçük bir azınlık oldukları halde kendi anadilleriyle üniversite okuma imkânına sahipler. Öte yandan, 2 milyon nüfûslu bir şehir olan Diyarbakır’daki Kürt gençlerinin bırakın ünversiteyi, ilkokulu bile kendi anadilleriyle okuma hakları yoktur ve 2 milyonluk Diyarbakır’ın tamamı Kürt’tür.

     İlkokul, ortaokul ve lisede ise “özel bölüm”lere gerek dahi yoktur; çünkü bütün ülkedeki nüfûsları sadece 77 bin olan Türkler tedrisat hayatlarının bu dönemlerinde tamamen kendi anadillerinde eğitim alma hakkına sahiptirler.

     Üsküp’teki Yosip Broz Tito Lisesi Türkçe eğitim vermektedir. Üsküp, Tetovo, Struga ve Gostivar şehirlerinde Türkçe eğitim ilk, orta ve lise boyunca verilir. Üsküp’te iki lise (Yosip Broz Tito Lisesi ve Stefan Dimov Lisesi), Gostivar’da iki lise (Pançe Popovski Lisesi ve Zlate Malakovski Lisesi), Tetovo’da bir lise (Nikola Şteyn Lisesi) ve Struga’da bir lise (Yahya Kemal Lisesi) Türkçe eğitim vermektedir.

     Struga şehrindeki Niko Lestor Lisesi Makedonca, FON Lisesi Arnavutça, Yahya Kemal Lisesi ise Türkçe eğitim vermektedir.

     Türkçe sadece düz liselerde değil, meslekî liselerde de eğitim dili olarak kullanılmaktadır. Tetovo şehrindeki Meslekî Tıp Lisesi ve Gostivar şehrindeki Elektro Teknik Okulu Türkçe eğitim vermektedir.

     Ohri şehrinde Türk öğrencilerin gittiği okullarda sekiz yıllık temel eğitim Türkçe’dir.

     Resne, Radoviş ve Vrapçişte’de 4 yıllık ilkokul Türkçe’dir. Ortaokullarda ise ayrıca Türkçe sınıf vardır. Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’nin köyü olan Koçacik’te de Necati Zekeriya İlkokulu’nda eğitim dili Türkçe’dir.

     Makedonya’daki 77 bin Türk’ün sahip olduğu bu hakları Türkiye’deki 20 milyon Kürd’ün hayâl etmesi bile vatana ihânettir ve bölücülüktür. Aynı şey Lazlar ve Çerkesler için de geçerlidir. Çünkü Türkiye’de çocukların eğitim – öğretim hayatı “Türküm doğruyum çalışkanım” ile başlar, senelerce “Varlığım Türk varlığına armağan olsun” ile devam eder ve nihayetinde “Ne mutlu Türküm diyene” ile biter. Çocuklar okula böyle başlar, böyle okur ve böyle mezun olurlar. Türkiye’de Türkçe’den ve Türklük’ten başka hiçbir şeye hayat hakkı tanınmamıştır.

     Bugün Makedonya Cumhuriyeti’nde genel öğretim veren temel eğitim okullarında (8 yıllık zorunlu eğitim) ve liselerde Türkçe anadil eğitim ders kitapları, bizzat Makedonya Eğitim ve Spor Bakanlığı ile Makedonya Pedagoji Kurumu tarafından hazırlanmaktadır. Makedonya’da devlet, ders kitaplarını 5 ayrı dilde hazırlamaktadır. Sadece Makedonlar için diğer 4 dilden birini öğrenme zorunluluğu yoktur. Arnavutlar, Türkler, Çingeneler ve Sırplar ise hem kendi dilleriyle, hem de Makedonya’nın hâkim dili olan Makedonca eğitim alırlar ve “iki dilli” yetiştirilirler.

     Okulöncesi eğitim, başka bir ifadeyle “Anaokulu” (Almanca “Kindergarten”), henüz ilköğretim çağına gelmemiş 5 – 6 yaşları arasındaki çocukların eğitim gereksinimini karşılar ve isteğe bağlıdır. Bu eğitim ana sınıflarında verilir. İlköğretim, genel olarak 7 – 14 yaşlarındaki çocuklara eğitim sağlayan 8 yıllık bir yetiştirme (temel eğitim) dönemidir ve zorunludur. Gerek yönetim, gerek öğretim programı bakımından bir bütünlük göstermektedir.

     Ortaöğretim, genellikle 15 – 19 yaş kümesindeki gençlerin öğrenim gördükleri bir öğretim basamağıdır. Genelde 4 yıl süren bu öğretim basamağı, ilköğretime dayalı en az 3 yıllık bütün genel, meslekî ve öğretim kurumlarını kapsar. En yaygınları lise olan bu okulların arasında, işlevleri ve programları ayrı olan “Orta Tıp” (Sağlık Lisesi), “Orta Teknik” (Teknik Lise) ve “Orta İktisat” (İktisat Lisesi) gibi adlar altında eğitim veren ortaokullar da vardır. Bu okullarda değişik alanlarda orta dereceli kadro yetiştirilmektedir. İlk öğrenimini tamamlayan her öğrenci, ilgi ve yeteneği doğrultusunda bu okullardan birine girebilir.

     Makedonya’nın ilk ve ortaokul ile lise anadil eğitim ders kitapları, bizzat devlet tarafından hazırlanmaktadır. İlkokulun 1. sınıfında, çocuklara Türkçe okuma – yazma öğretmek için kullanılan kitaba 1993 yılına kadar “Alfabe” denirdi. Ondan sonra bu ders kitabının adı “İlk Okuma – Abece” ismini almaya başladı. İlkokulların bütün sınıflarında anadil eğitimi dersine “Türkçe”, kitabına da “Okuma Kitabı” denir. Liselerde de anadil eğitimi derslerine “Türkçe”, kitaplarına ise “Örnekleriyle Edebiyat” veya “Türk Edebiyatı” adı verilir.

     Türkçe dersleri ilkokul 1. – 4. sınıflarda haftada 5’er saat, 5. – 8. sınıflarda ise haftada 4’er saattir. Liselerde ise Fen, Matematik, Sosyal Bilimler şubelerine göre birinci sınıfta haftada 3 – 4 saat, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıflarda ise haftada 2 – 3 saat arasında değişir.

     Türkçe okuma kitaplarının oylumları, bu ders saatlerini dolduracak etkinlikleri içerecek şekilde 112 ilâ 190 sayfa arasında değişmektedir.

     Makedonya’da Türkçe sadece eğitim hayatında değil, basın – yayın hayatında da her türlü özgürlüğe sahiptir.

     Makedonya’da yayınlanan Türkçe gazete ve dergilerden bazıları şunlardır: “Birlik” (gazete), “Türk Kalemeri” (gazete), “Haberci” (gazete), “Yeni Balkan” (gazete), “Zaman” (Türkiye’deki Zaman Gazetesi’nin Makedonya temsilciliği; Türkiye’den gönderilmiyor, burada basılıyor), “Ekol” (siyasî düşünce dergisi), “Köprü” (siyasî düşünce dergisi), “Kızıl Elma” (siyasî – ideolojik dergi), “Sevinç” (çocuk dergisi), “Tomurcuk” (çocuk dergisi), “Sesler” (toplum – sanat dergisi), “Hilâl” (Makedonya İslam Birliği bünyesindeki El- Hilâl Cemiyeti’ne ait yayın organı), “Vardar” (kültür – sanat dergisi), “Dere” (kültür – sanat dergisi), “Hikmet” (siyasî düşünce dergisi).

     Makedonya’daki televizyon ve radyolarda Türkçe programlar vardır. Televizyonlarda Türkçe olarak haberleri izleyebilir, ayrıca belgesel, çocuk, kültür, gençlik, eğlence ve sağlık programlarını takip edebilirsiniz.

     Makedonya Devlet Televizyonu’nun 3. Kanalı (MTV 3), sadece ülkedeki Makedon olmayan diğer etnik topluluklara yönelik yayın yapan bir kanaldır ve bu kanalda bol bol Arnavutça, Türkçe, Çingene Dili, Sırpça, Boşnakça ve Ulahça programlar seyredebilirsiniz.

     Arnavutça ise zaten “resmî dil” olduğu için Makedonya’da Arnavutça eğitim veren okulları veya Arnavutça yayın yapan basın – yayın organlarını anlatmamızın bir anlamı bulunmuyor. Çünkü zaten “resmî dil” olduğu için Arnavutça bu ülkede her türlü hakka sahiptir. Arnavutça eğitim veren ilkokul, ortaokul, lise ve üniversiteleri, Arnavutça yayın yapan televizyon ve radyoları, gazete ve dergileri anlatmaya gerek yoktur. Balkanlar Seyahatnamemiz hakkında “Ballkani Nuk Është Treguar Kurrë Kështu” (Balkanlar Hiç Böyle Anlatılmamıştı) adlı güzel bir makale kaleme alıp gezi dizimizi Makedonya’da tanıtan ve bizleri onurlandıran “Alb Drejtësia” bunlardan biridir. Ülkede yaşayan Arnavut Müslümanlar’ın dergisi olan ve Arnavutça olarak yayın yapan “Alb Drejtësia”, Makedonya’nın başkenti Üsküp’te çıkmaktadır. (Bu vesileyle derginin emekçilerine buradan bir kez daha selam ve muhabbetlerimizi iletelim)

     MAKEDONYA CUMHURİYETİ ANAYASASI’NIN 48. VE 78. MADDELERİ

     Makedonya’da buraya kadar anlattığımız tüm haklar, tüm özgürlükler, anayasal güvence altına alınmıştır. Bunlar anayasanın 48. ve 78. maddeleridir.

     Makedonya Anayasası’nın özellikle 48. maddesi, bütün dünya ülkelerine, dünyadaki tüm devletlere örnek olması gereken, adetâ tüm insanlığa “insanlık dersi” veren bir maddedir.

     Makedonya Anayasası’nın 48. maddesi şöyledir:

     a) Makedonya’da yaşayan değişik millîyetlerin fertleri kendi etnik ve dînî kimliklerini, kendi ulusal özelliklerini serbestçe ifade etme, geliştirme ve iyileştirme hakkına sahiptirler.

     b) Cumhuriyet, ülkede yaşayan değişik millîyetlerin etnik, kültürel, dilsel ve dînsel kimliklerini korumayı garanti etmektedir. Devlet bütün bu hakları sonuna kadar taahhüt eder ve kimliklerin yok olması için değil, var olması için vardır.

     c) Makedonya’da yaşayan değişik millîyetlerin fertleri kimliklerini ifade etmek, geliştirmek ve iyileştirmek amacıyla kültürel ve sanatsal kurumlar ile bilimsel ve diğer nitelikli vakıflar kurma hakkına sahiptirler.

     d) Anadilde eğitim, herkesin doğuştan gelen en temel ve fıtrî hakkıdır. Hiç kimse kendi anadiliyle eğitim almaktan mahrum edilemez. Makedonya’da yaşayan değişik millîyetlerin fertleri ve azınlık üyeleri, kanuna uygun olarak ilk ve orta eğitimde kendi anadilleriyle eğitim yapma hakkına sahiptirler. Bir millîyetin diliyle eğitim yapılan okullarda ayrıca Makedon dili de öğretilir.

     Yukarıda okuduğunuz satırlar, benim gibi, kendi Müslüman kardeşleri tarafından bile “Kürtçü, ırkçı” diye yaftalanıp dışlanan bir yazarın makalesinden seçtiğim cümleler değil, Makedonya Cumhuriyeti Anayasası’ndan aktardığım paragraflardır.

     Makedonya Anayasası’nın 78. maddesi ise şöyledir:

     a) Meclis, etnik gruplar arası ilişkilerle ilgili bir konsey kurar.

     b) Konsey; meclis başkanı, Makedonlar, Arnavutlar, Türkler, Ulahlar ve Romanlar’dan ikişer temsilci ile Makedonya’daki diğer millîyetlerin üyelerinden ikişer kişiden oluşur.

     c) Meclis başkanı, konseyin de başkanı olur.

     d) Meclis, konsey üyelerini seçer.

     e) Konsey, Cumhuriyet’teki etnik gruplar arasındaki ilişkilerle ilgili sorunları dikkate alır ve çözüm için değerlendirme ve önerilerde bulunur.

     f) Meclis, konseyin değerlendirme ve önerilerini dikkate almak ve onlarla ilgili karar almak zorundadır.

     Evet… Makedonya Anayasası böyle.

     Görüldüğü gibi anayasada, ülkedeki tüm etnik toplulukların isimleri tek tek zikredilerek tanınmıştır ve bu tanıma üzerinden yukarıda anlattığımız tüm hak ve özgürlükler sağlanmıştır.

     Fakat Makedonya’da hiç Kürt yaşamadığı için “damarlarında asil kan taşıyan” Türkler bu anayasadan hiçbir şekilde rahatsızlık duymamakta, bilakis 77 bin Türk yaşadığı için üstüne bir de memnun olmaktadır.

     OHRİ ÇERÇEVE ANLAŞMASI (13. 08. 2001): DÜNYADA EŞİ BENZERİ OLMAYAN MUHTEŞEM BİR DÜZENLEME

     13 Ağustos 2001 tarihinde Makedonya’nın Ohri Gölü kıyısındaki Ohri şehrinde imzalanan “Ohri Çerçeve Anlaşması”, dünyada eşi benzeri olmayan bir düzenlemedir.

     Bugünkü adalet ve eşitliğe dayalı örnek anayasa burada ortaya çıkmıştır ve Makedonya’yı “Balkanlar’ın İsviçre’si” yapan da, bu tarihteki “Ohri Çerçeve Anlaşması” ile başlar.

     “Ohri Çerçeve Anlaşması” ile sağlanan tüm özgürlükleri buraya kadar anlattık. Fakat çok ama çok ilginç ve önemli bir konu daha var ki, bunu kasıtlı olarak sohbetimizin sonuna bıraktık.

     13 Ağustos 2001 tarihinde Makedonya’nın Ohri şehrinde imzalanan “Ohri Çerçeve Anlaşması” ile hazırlanan ve o günden beri yürürlükte olan şimdiki Makedonya Anayasası’nda öyle bir madde var ki, bunu öğrendiğinizde şaşkınlıktan küçük dilinizi yutacaksınız. Okuduğunuza inanmakta gerçekten güçlük çekeceksiniz.

     Makedonya Anayasası’ndaki bilerek en sona sakladığımız kanun şudur:

     “Makedonya’da yaşayan değişik millîyetlerden hangisinin anadili olursa olsun, bir dili Makedonya’da konuşanların sayısı, ülke toplam nüfûsunun % 20’sine tekabül ederse, yani ülkenin en az 5’te 1’i o dili konuşursa, hangi dil olursa olsun, bu dil otomatikmen Makedonya Cumhuriyeti devletinin resmî dili olur.”

     Evet… Yanlış okumadınız. 

     Şimdi elinizi vicdanınıza koyun: Dünyada bundan daha güzel, bundan daha muhteşem bir şey olabilir mi?

     Konuştuğunuz dilin Makedonya’da “resmî dil” olması mümkündür. Bunun için teş şey lazım: Ülke nüfûsunun % 20’sini teşkil edeceksiniz.

     Şimdi Arnavutça’nın neden “Makedonya’nın 2. resmî dili” olduğunu anladınız, değil mi? Çünkü Arnavutlar ülke toplam nüfûsunun % 25, 17’sini teşkil ediyorlar.

     Burada bir noktayı özellikle dikkatlerden kaçırmamanızı öneriyorum: Makedonya Cumhuriyeti, sadece 2 milyon nüfûsa sahip küçük bir ülkedir. Yani “resmî dil statüsü” için aşılması gereken “% 20 barajı”, sadece ve sadece 400 bin kişilik bir nüfûsa tekabül ediyor.

     Anadilinizin Makedonya’da resmî dil statüsü kazanması için 400 bin kişi olmanız yeterlidir. Türkiye’deki topu topu bir il kadar!

     Eğer bir dili Makedonya’da 400 bin kişi konuşursa, o dil Makedonya Cumhuriyeti devletinin “3. resmî dili” olacak. Bu dil hangi dil olursa olsun.

     İster Türkçe olsun ister Kürtçe, ister Lazca olsun ister Çeçence, ister Japonca olsun ister Çince, hangi dil olursa olsun, eğer Makedonya’da 400 bin kişi konuşursa, o dil Makedonya Cumhuriyeti devletinin “3. resmî dili” olacak.

     Peki, farzedin ki, Makedonya Anayasası bizde olsaydı, o zaman Türkiye’de şimdi durum nasıldı?

     Bunu kısaca 4 maddeyle anlatmak mümkün. Eğer Makedonya Modeli’ni Türkiye’de uygulasaydık, şu anda bizim durumumuz şu şekildeydi:

     1 – Türkçe ve Kürtçe, devletin “2 resmî dili” durumundaydı. Yani iki tane resmî dilimiz vardı. Türkçe ile Kürtçe’nin statüsü eşitti; kimsenin kimseye bir üstünlüğü yoktu. Araplar, Lazlar ve Çerkesler ise ilkokuldan üniversiteye kadar kendi anadilleriyle eğitim görüyor olacaklardı.

     2 – Hiçbir yerleşim birimi uydurma ve asimilasyoncu bir isim taşımayacak, tüm şehir ve köy isimleri ve tabelalar, trafik levhaları “çift dilli” olacaktı.

     3 – Ülkedeki tüm etnik grupların isimleri anayasada tek tek zikredilerek tanınacak, herkes “kendi kimliğiyle” yaşayacak, hiç kimse başka bir kavme nispet olunmaya zorlanmayacaktı. Milyonlarca Kürt, Laz, Çerkes, Arap, Ermenî, Gürcü çocuklarına her sabah okullarda “Türküm doğruyum çalışkanım”, “Varlığım Türk varlığına armağan olsun”, “Ne mutlu Türküm diyene” dedirtilmeyecekti.

     4 – Bu fâkir kardeşiniz “Makedonya Modeli” isimli bu yazıyı yazmayacak ve fakat başka bir ülkeden başka bir yazar “Türkiye Modeli” adlı bir makale yazacaktı.

sediyani@gmail.com

     SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ

     CİLT 5

     2006 yılında, Pakistan’a yaptığımız geziden sonra kaleme aldığımız “Pakistan Modeli” adlı makalemize ulaşmak için:

     http://www.sediyani.com/?p=136

     2008 yılında, İsviçre’ye yaptığımız geziden sonra kaleme aldığımız “İsviçre Modeli” adlı makalemize ulaşmak için:

     http://www.sediyani.com/?p=4174

     2010 yılında, Makedonya’ya yaptığımız geziden sonra kaleme aldığımız “Makedonya Modeli” adlı bu makalemizi de bu eksende kaleme alınmış bir çalışma olarak değerlendirmek gerekir.

 

Bu yazıda yer alan fikirler yazara aittir. Haber Duruş'un bakış açısını yansıtmayabilir.

 

Kaynak: Farklı Bakış