Şenhan Bolelli
İspanya´da diktatör Francisco Franco dönemi (1936-1975) sonrası ilk defa aşırı sağ görüşlü bir siyasi partinin milletvekili çıkarmasının zaten istikrarsız olan ülkedeki siyasi dengeleri daha da bozması bekleniyor.
İspanya´da bu zamana kadar muhafazakar sağ görüşün tek siyasi temsilcisi olan Halk Partisinin (PP) eski üyesi Santiago Abascal´ın 2015´ten itibaren liderliğini yaptığı aşırı sağ görüşlü Vox partisi, sosyalistlerin 36 yıldır yönettiği Endülüs özerk yönetiminde politikaya girdi.
Vox, Endülüs özerk yönetimi yerel parlamentosunda 2 Aralık´ta yapılan seçimlerde 12 milletvekili çıkartarak sürpriz yaptı. Ülke tarihinin en acılı dönemlerinden sayılan, yaklaşık 200 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden olan İspanya İç Savaşı´nın siyasi ve toplumsal hesaplaşması halen devam ederken, aşırı sağın ülke siyasetine geri dönüşü faşizm korkularını da beraberinde getirdi.
2013´te kurulan ancak 2015´te aktif olmaya başlayan Vox partisi, Endülüs gibi "sosyalistlerin kalesi" olarak bilinen bir bölgede yüzde 11 (yaklaşık 400 bin) oranında oy çıkardı.
Endülüs Emevi Devleti olarak 15´inci yüzyılın sonlarına kadar Müslümanların egemenliğinde bulunan Endülüs´ün Hristiyanların eline geçmesini sağlayan askeri seferlere verilen "yeniden fetih" ifadesi, Vox partisinin lideri Santiago Abascal tarafından yine kullanılmaya başlandı.
Abascal, Endülüs seçimleri için "Tüm İspanya´nın geleceğini değiştirecek yeniden fetih başlıyor." ifadesini birçok kez kullandı. Hatta ABD´de siyahi ve göçmen karşıtı ırkçı bir gizli örgüt olan Ku Klux Klan´ın liderlerinden David Duke de Twitter hesabından "Yeniden fetih Endülüs topraklarından başladı ve İspanya´nın geri kalanına yayılacak." yazarak, Vox´a destek verdi.
Seçim programında ülkedeki oturma veya çalışma izni olmayan göçmenlerle suça karışmış göçmenleri sınır dışı etmeyi ve Fas topraklarındaki İspanyol şehirleri Ceuta ve Melilla´nın Fas sınırlarına duvar inşa etmeyi vadeden Vox, iktidara geldiğinde Müslümanların İspanya sınırlarında İslam dininin vecibelerini yerine getirmelerini kısıtlamayı ve aşırıcıları sınır dışı etmeyi de planlıyor.
İspanya´da Katalonya´dan sonra Müslüman nüfusun (yaklaşık 300 bin) en çok yaşadığı bölge olan Endülüs´te, Vox´un İslam karşıtı görüşlerini bundan sonra parlamento gündemine de taşıması bekleniyor.
Vox´un yükselişindeki nedenler ise İspanya´dan ayrılmak isteyen Katalonya´daki bağımsızlık yanlısı girişimler, ekonomik kriz, düzensiz göçmen akımı ve Avrupa´da büyüyen aşırı sağ hareketler olarak öne çıkıyor.
Endülüs´te alınan sonucun İspanya geneline yansıyacağını savunan Vox´un, ülkenin 40 yıllık anayasasının temel taşı olan 17 özerk yönetimden oluşan siyasi yapısını kaldırıp, hepsini tek merkezde toplama yönündeki vaatleri eleştiriliyor.
Vox´un kadına karşı şiddeti önlemeye yönelik çıkartılan yasayı, kürtaj yasasını ve diktatör Franco rejiminin mevcut izlerinin silinmesi ile mağdurların haklarının tanınmasını içeren tarihi bellek yasasını kaldırmak gibi vaatlerine de özellikle sosyalistler sert şekilde karşı çıkıyor.
İspanya´nın 2008-2014 arasında yaşadığı ekonomik kriz, Franco dönemi sonrası İspanya´nın demokrasi tarihindeki iki partililiği yıkmıştı.
Halk Partisinin sağı, Sosyalist İşçi Partisinin de solu temsil ederek ülke siyasetinde kurduğu hegemonya, sistem karşıtı sol görüşlü Podemos (Yapabiliriz) ve liberal, merkez sağa alternatif olarak Ciudadanos (Vatandaşlar) partilerinin çıkışıyla ortadan kalktı.
Vox partisiyle şimdiye kadar PP´nin topladığı sağın oylarının da bölünmesi ve İspanya´nın uzun bir süre azınlık hükümetleri veya koalisyonlarla yönetileceği öngörülerini güçlendiriyor.