Hong Kong hükümetinin Şubat 2019´da hazırladığı ?suçluların iadesi kanun tasarısını" protesto etmek amacıyla, Hong Kong merkezli demokrasi yanlısı Sivil İnsan Hakları Örgütü´nün (The Civil Human Rights Front) 31 Mart´ta 50 kişi ile başlattığı protesto eylemleri serisi göstericilerin ifadesine göre, 16 Haziran´da 2 milyona ulaştı.
Hong Kong nüfusunun 7,5 milyon olduğu düşünüldüğünde toplam nüfusun yaklaşık yüzde 30´u gösterilere fiili olarak katıldı. İlk protestodan günümüze 3 aydan fazla bir süre geçmesine rağmen gösteriler hâlâ devam ediyor.
Protestoculara göre, anakara Çin ile Hong Kong´un yasalarının uyumlulaştırılmasının bir adımı olan ve Hong Kong´da suç işleyen kişinin ya da kişilerin Çin´e iadesini kolaylaştıran ?suçluların iadesi yasası?, Hong Kong´un Anayasası kabul edilen Temel Yasalar´da (Basic Law) öngörülen temel özgürlük ve hakların sınırlandırılması anlamına geliyor.
Mevcut durumda ise protestocular iade yasasının tamamen geri çekilmesini, Hong Kong´un yöneticisi Carrie Lam´in istifasını, tutuklanan protestocuların serbest bırakılmasını, onlara yapılan suçlamaların düşürülmesini, polis şiddetinin araştırılmasını ve 12 Haziran´dan itibaren protestolar ve protestocular için kullanılan ?isyan? ve ?isyancı? ifadesinin geri çekilmesini istiyorlar.
Protestocuların bu isteğine karşı Hong Kong hükümeti suçluların iadesi yasasını süresiz şekilde askıya aldığını açıklamasına rağmen protestocular yasa tasarısının tamamen kaldırılmasını ve çatışmalar esnasında polisin tavrının soruşturulması konusunda ısrarcı duruşlarını sürdürüyorlar. Dolayısıyla protestocular ile Hong Kong Hükümetinin henüz anlaşabilmesi zor görünüyor. Buna ek olarak protestocular ve protestolar için kullanılan ?isyan? ve ?isyancı? tanımlamasını kısmi olarak kaldırdı.
Ayrıca İngiltere Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt´ın, 19 Aralık 1984´te İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher ile Çin Başbakanı Zhao Ziyang´ın imzaladığı ve Hong Kong´un Çin´e devredilme sürecini ?bir devlet, iki sistem? temelinde başlatan Çin-İngiltere Ortak Deklarosyonu´nun gereklerinin yerine getirilmesi, aksi takdirde ciddi sonuçlarının olacağı konusunda uyarması da protestoları uluslararası boyuta taşıdı.
Devam eden protestoların Hong Kong´da daha önce gerçekleştirilen gösterilerden ayırt edici en önemli özelliğinin katılımcı sayısının zirve yapması ve protestocular ile polis arasında şiddetin dozunun artması olduğunu söyleyebiliriz.
Hong Kong´un İngiltere´den Çin´e devredilmesi ve ?bir devlet, iki sistem?
Birinci Afyon Savaşı (1839-1842) sırasında 1841´de Hong Kong adası İngiltere tarafından işgal edildi. Birinci Afyon Savaşı´nı sona erdiren Nangkai Antlaşması (Ağustos 1842) ile Qing Hanedanlığı Hong Kong adasını İngiltere´ye bıraktı. İngiltere 1843 yılında Hong Kong adasında koloni kurdu.
İkinci Afyon Savaşı (1856-1860) neticesinde Qing İmparatorluğu ile imzalanan Peking Konvansiyonu ile İngiltere Hong Kong Kolonisi´ne, Hong Kong Adası´nın kuzeyinde yer alan Kowloon Yarımadasını da kattı. Nihayetinde 1898 yılında Qing İmparatorluğu ile İngiltere arasında imzalanan antlaşma ile İngiltere Kowloon Yarımadası´nın kuzeyinde yer alan, ?Yeni Bölgeler? olarak adlandırılan bölgeyi 99 yıllığına kiraladı. Böylece İngiltere´nin Hong Kong kolonisi bugünkü ?Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) Hong Kong Özel Yönetimi? bölgesi sınırlarına ulaştı.
İngiltere, 19 Aralık 1984´te Çin ile imzaladığı ortak deklarasyon ile 99 yıllığına kiraladığı ?Yeni Bölgelere? ek olarak Hong Kong Adası´nı ve Kowloon Yarımadası´nın da barışçıl ve sorunsuz bir şekilde ?bir devlet, iki sistem? temelinde kendi yönetiminden Çin´e devretmeyi kabul etti. Çin ve İngiltere arasında yapılan 1984 antlaşmasına göre Hong Kong´un Çin´e devri 22 yıl önce 1 Temmuz 1997´de gerçekleşti. Ayrıca bu antlaşmaya göre, ?bir devlet, iki sistem? devirden sonraki 50 yıl boyunca yani 2047 yılına kadar, ?Temel Yasa?ya göre Hong Kong´un yüksek dereceli otonomik yapısı, kapitalist sistemi ve özgürlükçü yaşam biçimi korunacaktı.
?Bir devlet, iki sistem? yaklaşımı, Çin´in Konfüçyanist değerlere yakın olan efsanevi lideri Deng Xiaoping tarafından ortaya atıldı. Teorik olarak ?bir devlet, iki sistem? yaklaşımı, Konfüçyanist felsefenin ?uyum? (harmony, hexie) kavramının bir yansımasıdır. Konfüçyanist felsefeye göre aynı şeylerin değil farklı şeylerin uyumu olur (he er bu tong). Dolayısıyla 1841´den 1997´ye yaklaşık 156 yıl İngiliz kolonisi altında yaşamış Hong Kong ile Çin Anakarası arasında ciddi bir değersel farklılığın da ortaya çıktığı inkar edilemez bir gerçekliktir. Bu bağlamda teorik olarak ?bir devlet, iki sistem? yaklaşımının başarılı olmasına rağmen, günümüzde politik uygulamasında Hong Kong ile Pekin yönetimi arasında sorunlara da neden olabilmekte.
