Abdülaziz Tantik yazdı;
Müslüman, hayatını dilediği gibi yaşayan değil, kendisine çizilen sınırlar içinde kendi varlığını idame eden ve bu idame esnasında kendi iradesi ile bu sınırlara riayet ettiği gibi mubah sayılan alanda bile kendi takvası için kendisine sınır koyarak, ahlaki zeminini güçlendiren kişidir. Yani salt kendisi için çizilen sınırlara riayet etmekle kalmaz, kendisine, kendisi için sınır koyarak ilahi rızaya matuf iradesini güçlendirir.
İnsan, sınırlarına riayet ederek kendi karakterini inşa eder. Bu karakter, onu kendisi kılarak, varlık anlamını açığa çıkartacak bir imkânı sunar. Sınır, onun hürriyetini sınırlayan değil, bilakis, onu hürriyete taşıyan bir koruyuculuktur.
İnsan, iki boyutlu bir hareket kabiliyetine sahiptir. Bir, durdurulması gereken; hem kendisine zarar verme bağlamında, hem de başkalarına zarar verme bağlamında… Sınırlar, hem kişinin kendisine zarar vermesini engeller, hem de başkalarının haklarını gasp etmeyi engelleyerek zararı önler. İki, insanın takva konusunda kendisini geliştirme ve derinleştirmesi bağlamında ise sınırları aşma, gücü ve istidadı çerçevesinde sürekli daha ileri bir boyuta taşıması ve ahlaki gücünü derinliğine dayandırarak kendi varlığının anlamını idrak etmesidir. Bu da ahlaki zeminde güçlenerek daha fazla sadakat ve teslimiyet göstererek başkalarına örnek olduğu gibi kendisinin örnekliğini de temellendirerek onu mukarrebun/yakınlaştırılmış kılacak bir vasata sahip kılar.
Yaşam, insana sürekli yeni şeyler sunmaya devam etmektedir. İnsan, arzu ettiği şeyleri elde edecek gücü ve potansiyeli sürekli kendisinde verili olarak bulur. Bu yüzden, insan, sürekli sahip olma duygusunu taşıyarak varlığını yeni şeylere hazır bulur. İşte bu yüzden, insan sürekli kendisini fesada kapılmış olarak bulur. Eğer kendisine yönelik sınırlılıkları kabul etmezse, o zaman sürekli sınırları aşındırarak başkalarının haklarını ellerinden alarak zulme iştirak etmektedir. Bu da onu kendi yaratılış amacının dışına taşımakta ve sorunlu bir kişi olarak varlığını idame ettirir. Ancak, bu sorunlu hal, başka sorunların varlığının nedeni olarak sürekli yeni sorunlara teşne olmaktadır. Sınır, bu sorunları yerinde durdurmak ve geriletmek bağlamında insan için en büyük lütuftur. Bu temel gerçeği dikkate alarak haramın sınırlamasına dikkat kesilmek elzemdir.
Haram, insanın kendi nefsi arzularının esiri olmaktan kurtulması için ilahi bir lütuf olarak verilmiştir. İnsan, neyi yapacağı ve neyi yapmayacağı konusunda bir açıklığa sahip olmalıdır ki yaşamını sürdürürken, kendi haklarını korurken, başkasının haklarına da riayet edebilecek bir düzene sahip olabilsin. Bu yüzden, haramlar, hem kendisinin hem başkalarının haklarını garanti eden bir kurallar demetidir. Haram, insan açısından tabanın temelini işaret eder. Yani nerede durması gerektiğini öğretir. O sınırlara riayet ederek kendini korumaya alır. Başkalarının da koruyuculuğunu göstererek hem kendi ahlaki gelişimine katkı sunar, hem de başkalarının ahlaki bir zemine sahip olması için örneklik göstermiş olur. Bu da insanı, olgunlaştırmaya matuf bir zemine taşır. İşte, insan, sınırlarına riayet ederek gönüllü bir şekilde kendisine yasak olmayan şeyler içinde kendisine sınır koyarak, kendini mahrum kılarak ahlaki gücünü artırır ve bir ahlak abidesi haline gelmenin imkânlarını açığa çıkartır. Bu da onu ahlaki örneklik açısından öne çıkartarak hem kendisinin ahlaki derinliğine katkı sunar ve hem de başkalarının daha derin bir ahlaki zemine şahitlik etmesine imkân tanıyarak onun da ahlaki derinliğe olan özlemine tercüman olur.
Helal olan sınırlar ise, insanın kendisini serbest hissettiği ve rahat davranarak kendisini tanıyabileceği bir zemine göndermedir. Bu helal, yapılabilir olan sınırları işaret eder. Ancak, kişi, dilediği zaman bu helal sınırları kendisi için daraltarak kendi varlığının anlamını kendisi için yükseğe taşıyabilir. Bu kişinin, imanını kendisinin sınayarak kendi imanına olan güvenini temin ettiği ve ahlaki derinliğini güçlendirdiği gibi kendisini de ilahi rızaya adamaya ehil kılar.
Haram sınırları, insana yasak alanlar belirleyerek onu kendi sınırlarında kalmaya zorlayarak onu ehlileştirir. Helal sınırları ise insana rahat davranacağı bir alan tanımlarken, kendi yolculuğunu konforlu yaşamak yerine, rahatını terk ederek, ruhsal gelişimine yönelip ruhun konforunu güçlendirir. Böylece kişi, harama karşı güçlü bir irade ile kendini korurken, helal alanda bile kendisine sınırlar çizerek ruhun beden karşısında güçlendirilmesini sağlar ve böylece o kişiliği takva sahibi bir kul kılar. Zaten arzulanan şey; insanın takva sahibi bir kul olarak ilahi olanın rızasına yönelik bir arzuyu derinliğine taşıyarak onu iradeye konu etmesidir.
İnsan, ahlaki bir zeminde yasal olandan ahlaki olana geçiş yaparak kendi varlığının anlamını; hem kendisine, hem varlığa ve hem de Yaratıcısına göstererek kendi imtihanını başarılı bir şekilde verebilir. Bu haram ve helal sınırlarının insana sağladığı tecrübe üzerinden sağlanabilecek bir olguya işaret eder. Böylece yasal alandan ahlaki alana sıçramış kişi, kendi varlığı ile birlikte başkalarının varlığının anlamanın güvencesi olur.
İnsan, kendi gerçek kimliğini bulacağı vasatı, her zaman ahlaki olana yönelik ilgisi sayesinde gerçekleştirir. Müslüman olmak, kitabın sağından verildiği anlamına gelir. Ama aynı zamanda müslüman sabikun/öncü bir karakteri taşıyarak örneklik zeminini işaret eder. İşte bu öncülük/sabikun olma hali, ahlaki zemini imler. Bu da insanın ilahi irade tarafından kabulünü sağlayarak onu mukarrebun/yakınlaştırılan kılar.
Haram sınırları olmasa idi insan, kendisini rahat hissederek her istediğini yaparak kendini kaybedecekti. Bu kaybediş, sadece insanın kaybı değil, bilakis, hem diğer insanların ve diğer varlıkların da kaybına neden olur. Yani haram, fesadı durduran ve barışın ikamesi için gerekli şartları oluşturan bir olgunun varlığını mümkün kılar. Bu da ilahi rahmetin insana yönelik ilgisini ve desteğini de ortaya çıkarmaktadır. Yani insan yalnız bırakılmamaktadır. Her zaman ilahi kudret tarafından desteklenmektedir. Bir taraftan sınırlandırılarak onu korumakta, diğer yandan ise kendini gerçekleştirmeye imkân sağlayarak onun kendisini keşfetmesine zemin oluşturarak kendini tanımasına ve kendisini kendi amacına matuf bir şekilde olgunlaştırmasına katkı sunmaktadır. Yasal zeminden ahlaki zemine çıkmanın sorumluluğunu üstlendirerek onu gerçek bir şahsiyet olarak varlık kazanmasına mekân oluşturmaktadır.