Engelliler Haftası, 10 Mayıs ile 16 Mayıs arasında, Birleşmiş Milletlere üye 156 ülkede aynı tarihlerde kutlanan özel haftadır. Engelliler Haftası boyunca; engellilik sorunu, engelliliğin önlenmesi ve engellilerin eğitimi konusu üstünde durulur, bugün engellilerin en büyük sorunlardan 3 tanesini gündeme taşımaya çalışacağım. Bunlar: Engelli emeklilikte işe giriş tarihine göre oluşan geç emeklilik, Vergi İndirim Belgesi ayrımcılığı ve Evde Bakım Parasında Hane Halkı Geliri şartı.
1-ENGELLİ EMEKLİLİKTE
İŞE GİRİŞ TARİHİNE GÖRE OLUŞAN GEÇ EMEKLİLİK
A-Konuyu kısaca özetlemek gerekirse; 30.09.2008 tarihinde işe giren yüzde 50 engelli bir kişi, sadece Vergi İndirim Belgesi ile 20 yıl sigortalılık süresi ve 4400 günle SSK’dan (4-a) emekli olurken; bir gün sonra 01.10.2008 tarihinde işe giren yüzde 50 engelli SSK’lı biri ise 16 yıl sigortalılık süresi ve 3700 günle emekli olabiliyor. Yani, 1 gün sonra işe girende hem sakatlık vergi indirimi aranmıyor, hem 4 yıl erken emekli olabiliyor ve 700 gün daha az prim ödeyerek emekli olabiliyor.
Tuhaf ama gerçek, sahi bu kanunu çıkaranların vicdanı sızlamamışsa hâlâ, 30.09.2008 ve öncesi işe giren engellilerin 4 yıl erken emekliliğini engelleyen kanunu düzeltmek için birilerinin vicdanı da sızlamıyor mu? Ne zaman bitecek bu engellilerin çilesi, merakla bekliyorum.
2-VERGİ İNDİRİM BELGESİ ADALETSİZLİĞİ
B-01.10.2008 tarihinden önce çalışmaya başlayan ve Vergi İndirim Belgesi olmayan engellilere erken emeklilik hakkı da tanınmıyor. Muhakkak Vergi İndirim Belgesi isteniyor ama bir gün sonra işe girenlerden bu Vergi İndirim Belgesi de istenmeden hastaneden alacağı raporla emekli yapılıyor.
3-EVDE BAKIM PARASINDA HANE HALKI GELİRİ ŞARTI GETİRİLMESİ
Evde Bakım Parasında Hane Halkı Geliri
Anayasanın 61. Madde’si, “Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır” demektedir.
Engellinin gelirinden ziyade hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı, asgarî ücretin aylık net tutarının 2/3’ünden daha az olan bakıma ihtiyacı olan engellilere hizmet götürülüyor. Sosyal devlet ilkesinde engelli fert olarak görünmesi gerekir.
Bakıma ihtiyacı olan engellilere özel bakım merkezlerinde sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, (20.000) gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutardan fazla olamaz. Bakıma ihtiyacı olan engellinin evde bakımına destek için ise (10.000) gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar aylık sosyal yardım yapılır.
Burada şayet özel bakım evinde hizmet alması halinde 2022 yılı için 4.340 TL, evde bakılması halinde 2,354 TL ödenir. (İkinci altı ay değişir.)
Oysa gösterge olmadan önce evde bakım parası Net Asgari Ücret’e göre belirleniyordu. 6518 sayılı Kanun ile değişiklik yapılamadan önce bakım maaşı Net Asgari Ücret’e göre belirleniyor idi. 2828 sayılı Kanun’da üst sınır olarak net iki asgari ücret sınırı 2014 öncesi mevcuttu.
Net Asgari Ücret’e göre evde bakım ücreti ödenirken;
Gösterge x memur maaş katsayı çarpımı ile;
Evde bakım ücretinin hesaplanması bakım ücretinden yararlananların asgari ücret karşısında kayıpla karşı karşıya kalmıştır.