stanbul’da meydana gelen 5.8 büyüklüğündeki deprem sonrası pek çok kişi olası daha büyük bir deprem için endişeli. Uzmanlar her ne kadar depremin ne zaman olacağının bilinmeyeceğini söyleseler de fay hatlarındaki hareketleri izleyip, depremin büyüklüğü ve zamanı hakkında sadece bir tahminde bulunanlar da var. Deprem öncesinde doğada belirli değişimler gözlemlendiği hem vatandaşlar hem de uzmanlar tarafından zaman zaman dile getiriliyor. Hayvanların doğadaki değişimleri hissettiği ve bu nedenle huzursuz olup çevreye sinyal verdiği düşünülüyor. Peki deprem öncesi doğada ne gibi değişiklikler yaşanıyor, depremin belirtileri neler, gerçekten doğadaki değişimleri gözlemleyip depremi tahmin etmek mümkün mü?
Ekonomist Dergisi'nin 16-22 Temmuz 2000 tarihli 2000/29 sayılı nüshasında, depremin önceden bilinmesine yardımcı olan göstergeler üzerine yapılmış bir araştırma yayımlandı. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan'ın yaptığı bu araştırmaya göre, depremi önceden haber veren tam 57 farklı gösterge var.
Büyük bir deprem beklentisi içinde değilim
Son yaşanan İstanbul depreminin adından "Büyük bir deprem beklentisi içinde değilim" diye açıklama yapan Ercan’ın 1999 depreminden önce yaptığı ve Ekonomist Dergisi'nin 16-22 Temmuz 2000 tarihli nüshasında yayınlanan bir araştırması doğanın depremi ihbar ettiğini gözler önüne seriyor.
Doğadaki birçok değişimin ipucu olabileceğinin belirtildiği araştırmada doğada ve hayvan davranışlarında meydana gelen değişimlerin, depremin habercisi olabileceğini belirtiyor. İşte o belirtilerden bazıları:
Böcek ve hayvan davranışları (1 saat-3 gün öncesi)
Eğer bir evcil hayvanınızın varsa onun davranışlarında bir huzursuzluk hissettiğinizde bunu ciddiye alın. Deprem öncesinde balıklar, suyun ısınması nedeniyle kıyıya yüzmeye çalışır. Kediler ise, sebepsiz yere hırçınlaşmaya başlayabilirler. Genellikle kapalı ortamlara kaçarak saklanırlar. Köpekler ise korkularını uluyarak ya da havlayarak açığa çıkarır ve bir alana toplanarak gruplaşmaya çalışırlar.
At, eşek, inek: Tasmalarını koparırlar. Ahır kapılarından dışarı çıkmak isterler. Tepelere doğru koşarlar.
Tavşan ve fare: Yapıların üst katlarına kaçışırlar. Direklere tırmanırlar. Yere inmek istemezler.
Domuzlar: Hızla yukarıya doğru koşarlar. Toprağı delicesine eşelerler.
Kediler: Kutu ya da çöp bidonu içine atlarlar. Top gibi sıkışıp, şiddetle titrerler.
Köpekler: Korku dolu havlarlar.
Balıklar: Göl ya da deniz tabanının ısınması sonucu yüzeye yakın yüzerler. Yılan balıkları ortadan kaybolur.
Ölü balık: Balıklar nedensiz bir şekilde ölürler.
Ördek, kaz, kuğu: Göle girmek istemezler. Göldekiler ölebilir.
İpek Böcekleri: Arka arkaya dizilirler.
Yengeç: Plajda yengeçler dolaşır.
Martılar: Çembersel olarak uçarlar.
Büyükbaş hayvanlar: 3-4 gün önce elektromanyetik ışınlardan etkilenmeye başlarlar.
Karıncalar: Yuvalarından dışarıya çıkarlar.
Gökyüzündeki değişimler (1 saat - 1 hafta öncesi)
17 Ağustos depremi öncesinde, insanların yıldızların çok fazla parlak ve sanki “elle tutulabilecekmiş kadar yakın” olduğunu söylediği görüldü. Bu durumun sebebi açıklanamasa da, deprem öncesi atmosferde değişiklikler meydana gelebiliyor.
Deprem ışıkları: Güneşin yeni doğup batışı gibi ışık hüzmeleri görülür.
Alev topları: Yanan bir kibrit alevi gibi alev topu görülür.
Deprem bulutları: Açık havada, kırılacak bölgenin üzeri bulutlanır.
Yıldırımlar: Olağan dışı mor, yeşil, kırmızı, mavi, pembe renkli oluşumlar görülür.
Gökkuşağı: Açık havada kısa gökkuşağı oluşur. Bunda yeşil, siyah, mavi renk egemendir.
Hava sıcaklığı: Havada aşırı sıcak ve sıkıntı meydana gelir.
Ay, yıldızlar: Parlak bir gökyüzü içinde yıldızlar elde tutulacak kadar yakın görünür.
Uğultu: Yerden anlam verilemeyen bir uğultu duyulur.
- Bitki ve ağaç değişimleri (1 - 3 ay öncesi)
- Meyve ağaçları: Erken çiçek açar ve erken meyve verir.
- Ot ve ağaç dalı: Yüzeyleri kızarır, yanar.
- Küstüm çiçeği (mimoza): Gündüz, deprem öncesi pörsür.
Deniz ve göl değişimleri (1 saat - 2 hafta öncesi)
Denizlerdeki hareketlilik depremden 2 hafta öncesine kadar sinyal verebilir. Deniz suları yükselip, sularda büyük bir ısınma yaşanabilir. Bunun sonucunda ise toplu balık ölümleri gerçekleşebilir. Bazı denizler çarşaf gibi olurken, bazı denizlerde ise dalgalanma meydana gelebilir.
Su basması: Bir iki hafta önceden kıyıları deniz basar.
Su çekilmesi: 1 ile 5 saat öncesinden deniz kıyıdan çekilir.
Dalgalar: 1 ile 5 saat öncesine kadar çarşaf gibi düz olan denizde, gemi geçmiş gibi dalgalar oluşur.
Düz deniz: Deniz çarşaf gibi düzgün olur.
Hava kabarcığı: Deniz ya da gölde bolca hava kabarcığı görülür.
Isınma: Deniz tabanındaki ısınmadan dolayı suyun ısısı da normalin üzerine çıkar.
- Yeraltı suları değişimleri (1 saat - 3 ay önceden)
-
Özellikle yaz aylarında havaların sıcak olması normal. Ancak deprem öncesinde havadaki nem oranının artar ve sıcaklık çok yüksek seviyelerde hissedilebilir.
- Su verimi: 1 ile 4 litrelik verim artışı olur.
- Basınç artışı: Su basıncında 1-1.5 barlık artış olur.
- Su sıcaklığı: Olağan sıcaklığın 1-2 derece üzerinde ısınır.
- Yeni kaynak: 1 ile 2 hafta öncesinden yeni kaynak oluşur ya da var olan kaynak kuruyabilir.
- Su gazları: Karbondioksit, metan ve radon gazı içeriği artar.
- Su tadı: Su acılaşır ya da tatlılaşır.
- Suda koku: Çürük yumurta ve kükürt kokusu gelir.
- Su kimyası: İletkenlik, radon, civa, helyum, karbondioksit artışı gözlenir.
- Kabarcıklar: Su içinde hava kabarcıkları oluşur.
- Dere suları: Kesilir, kurur ya da çoğalır.
