Nazgül Kenzhetay´ın dünya Bülteni için kaleme aldığı "konu ile ilgili" analizi...
Dünya düzenini değiştirecek ?Bir Kuşak Bir Yol? projesi 3 milyar insanı 65 ülkeyi doğrudan etkileyecek. Hegemonik güç olan ABD, Trump´ın gelişiyle kendi içine kapanmaya başlamasıyla uluslararası arenada yanlızlaşmaya başladı. Diğer yandan gelişimi Batı tarafından dondurulan Çin´in yükselişinin buzları erimekte. ?Bir kuşak bir yol? projesi Çin´in fazla üretimini Orta Asya üzerinden Avrupa´ya çıkarmak amaçlı başlatılmıştır.
Sovyetler Birliği´nin dağılmasından sonra, modern tarihlerinde ilk kez Orta Asya bölgesinin yeni bağımsız ülkeleri, Sovyet döneminde dünyadan izole edilmiş demir perdelerin ötesine baktılar. Eski zamanlarda, bugün Avrasya kıtası yoluyla Çin´i Avrupa´ya bağlayan Büyük İpek Yolu olarak adlandırılan küresel bir iletişim ve ticaret sistemi olarak adlandırılabileceklerin önemli bir parçası olduklarını çabucak hatırladılar. Orta Asya ülkelerinin umutsuzca yeni toprak kilitli statüsünü bozması gerekiyordu. Doğudan Batıya bir ticaret yolu oluşturmak onların eşsiz satış noktalarının bir parçasıydı. Bununla birlikte, böyle bir konum yalnızca coğrafi kaderleri değildir. Aynı zamanda bölgenin kilidini açmanın büyük ölçüde komşu büyük güçlere (Çin ve Rusya) bağlı olmasından dolayı jeopolitik bir durumdur.
Orta Asya´da Çin tarafından başlatılan ?Bir Kuşak Bir Yol? mega projesi çoğunlukla ?İpek Yolu Ekonomik Kuşak? hakkında geniş çapta yayılan ve tartışılan bir kavram olarak anlaşılmaktadır. İpek Yolu´nun fikri, şu anda Orta Asya ülkeleri tarafından özellikle göstergebilim yoluyla kendini gösteren bir tür kendini terfi için kullanılıyor. ?İpek yolu ekonomik kuşak? fikrini kullanarak, bu ülkeler kendi bölgelerini, kaynaklarını, ekonomik potansiyellerini, güvenilirliklerini, bakış açılarını ve hatta tarihçelerini dış yatırımcılara ilan eder. ?Köprü?, ?kavşak?, ?koridor?, ?merkez? ve hatta ?stratejik konum? gibi göstergebilimsel gösterimleri ifade etmekten çok daha fazlası.
Bununla birlikte, daha cazip bir pazarı canlandırma gibi normal görünüşte özlemlerin jeopolitik çıkarımları vardır. Bu açıdan bakıldığında, böyle bir yaklaşımın yararları ve zararlı etkileri olabilir. İpek Yolu kavramı, yalnızca Çin´in doğu kıyılarını Avrupa´nın batı kenarlarına bağlayan geniş bir kara taşımacılığı ve ticaret yolu ağının canlandırılması ile ilgili değildir. Aynı zamanda büyük ve orta dereceli güçler ile Orta Asya´nın küçük ülkeleri arasındaki modern jeopolitik etkileşimlerle de ilgilidir. Bu, küreselleşmiş bir dönemde çok farklı bir etkileşim türünü, yani farklı güç düzeylerinde ve toplumda sayısız aktör arasındaki çoklu etkileşimi temsil eder. Geçmişte, jeopolitik yalnızca birkaç büyük güçlerin işi olduğunda bu tür karmaşık dinamikler yoktu.
Jeopolitik bir faktör, Çin´in dış politika hedeflerini, Çin´in katılımı olan ve olmayan bir süredir devam eden bir sürece eklemektir. İpek Yolu´nun ruhu ?Bir yol bir kuşak?tan önce vardı ve birçok paydaşı içeriyordu, ancak şu anda Orta ve Güney Asya´daki altyapı projeleri İpek yolu ekonomik kuşak´ın bir mega markasıyla birleştiriliyor.
Çin, kesinlikle Orta Asya´daki en büyük yatırımcıdır. Bölgedeki büyük yatırımları harekete geçirebilecek tek ülke, Batı ülkeleri ve Rusya´nın teklif edebileceğinin çok ötesinde. Bununla birlikte, bu bağlantının başarısı görecelidir: Uygulamada, taahhüt edilen paranın bir kısmı yolsuzluk ve idari işlevsizlikten kaybedilirken projeler daha yüksek sürdürülebilirlik standartlarına alınmamakta ve öncelikle karlılıkları konusunda değerlendirilmektedir. Buna ek olarak -ve bu kritik bir konudur- Çin projelerinin daha fazla yerel işe ve bilgi aktarımına neden olabilecek daha yüksek ekonomik etkiye ulaşmada zorluk çekiyor gibi görünüyor.
Çin liderliği, açık bir biçimde, ekonomik kalkınma ve bunun yanı sıra güvenlik ve istikrarla bağlantıyı birbirine bağlar.
Ancak Çin ile aşırı bağlantı riski de var mı?
Çin´e bir pazar ve yabancı yatırımcı olarak aşırı güven duyulması, Orta Asya ülkelerinin zaten farkında olduğu, bazıları diğerlerinden daha fazla önemli riskler yaratmaktadır.
Bir mal alıcısı olarak Çin´e aşırı bağımlılık, özel bir risktir. Türkmenistan şu anda baskı hissediyor: Çin, 2016 yılında Türkmenistan´dan yapılan gaz ithalatını durdurduğundan beri, Türkmen gazının tek yabancı ithalatçısı olmuştur.
Çin´in İpek yolu ekonomik kuşak projesinin başarısı, Orta Asya ihracatının rekabet edebilirliğine daha fazla zorluk çıkarabilir. Sincan´daki ekonomik gelişme başarılı olursa, Orta Asya ülkeleri ürünlerini Doğu Çin´e satmak için kendilerini Sincan ile rekabet ederken bulabilirler. Bu tehdit özellikle keskindir, çünkü Sincan, hepsi Orta Asya ülkeleri için kilit sektör olan mineral, enerji, gıda ve tekstil endüstrilerini büyütmeye çalışmaktadır.
Kaynak: dunyabulteni.net