ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo´nun daveti üzerine Washington´da 24 saatlik ziyaretten bugün dönen Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Antalya´da basın mensuplarına ziyareti ve görüşmeleri hakkında bilgi verdi. ABD´deki sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, Müslüman örgütlerle katıldıkları iftar ve AK Parti bürosunda başlatılan seçim çalışmasını anlatan Çavuşoğlu şunları söyledi:
"Türkiye-ABD İş Konseyi, Turkish Heritage Organisation ve TOBB´un organizasyonunda Amerika´daki iş dünyasıyla ve finans şirketlerinin temsilcileriyle bir araya geldik. Türkiye ekonomisi hakkında bilgiler verdik. Bazı think-tank temsilcileri ve eski ABD Büyükelçileri de vardı. Türkiye´nin ekonomisinin sağlam olduğunu ve kur dalgalanmalarından etkilenmeyeceğini güzel bir şekilde anlattık.
Uzun zamandır gündemde olan Münbiç ve Suriye yol haritasını görüştük. Çalışma grubumuzun içinde Dışişleri Bakanlığı dışında, Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığından arkadaşlarımız, daha önce Tillerson ile oluşturduğumuz çalışma grubu çerçevesinde Amerikalı muhataplarıyla hazırlık yapmıştı. Onların tavsiyesi doğrultusunda bu yol haritasını gündemimize aldık ve onayladık. Diğer ikili bölgesel meseleleri ele aldık ve değerlendirdik. Yol haritasının dışında genel anlamda siyasi çözüm ve terörle mücadele başta olmak üzere Suriye´de ne yapacağız. Ayrıca 3. Çalışma Grubumuzun kapsamında olan PKK ile özellikle Irak´ta mücadelede neler yapabiliriz? Bunları değerlendirdik.
´Gümrük vergisinden vazgeçmelerini istedik´
İkili ilişkilerimizde ekonomik konuları değerlendirdik. Biliyorsunuz çelik ve bakır ürünleri üzerinde ABD´nin uyguladığı vergi ya da gümrük vergisi bizleri sektörümüzü rahatsız etti. Esasen biz de karşılık verdiğimiz zaman ABD´nin daha fazla zarar göreceğini söyledik. Çünkü bizim ithalatımız ihracatımızdan daha fazla. Dış ticaretimiz 20 milyarın üzerine çıktı, 20.7 milyar dolara çıktı. Genel anlamda da onların lehine bir açık var. Dolayısıyla bu yanlış uygulamadan vazgeçmelerini söyledik.
´Gülen´in iadesine karşı Brunson´u gündeme getirdiler´
İkili ilişkilerimizin gündeminde olan konsolosluk ve diğer meseleleri değerlendirdik. Özellikle FETÖ´nün iadesi konusunda adım atmaları gerektiğini söyledik. Onlar da (rahip) Brunson konusunu gündeme getirdiler. Bizim toplantımızdan sonra bu konuları ele alan çalışma grubu ön toplantısını orada gerçekleştirdi. Belki bu ay içinde olmazsa en geç temmuz ayında bir toplantıda Türkiye´de gerçekleşecek. Bu konuları orada ele alacak.
Yol haritasının uygulamasında YPG Münbiç´ten çekilecek
Yol haritasına gelecek olursak, onayladığımız yol haritasının birinci aşamasında ekiplerimiz, uzmanlarımız iki taraftan da bir hazırlık çalışması yapacak. Yani istihbarattan, Genelkurmay´dan, Milli Savunma´dan, bizim Dışişleri Bakanlığı´ndan arkadaşların da katılımıyla bir ön hazırlık toplantısı yapacak. Daha sonra da uygulama safhasına geçeceğiz. Uygulama safhasında YPG Münbiç´ten çekilecek. Buraların güvenliğini Türkiye ve ABD kolluk kuvvetleri sağlayacak. Üçüncü aşamada, birlikte buraları kimin yöneteceğine ve güvenlik birimlerinde kimlerin olacağına karar vereceğiz. Bu şekilde Münbiç´i istikrara kavuşturmuş olacağız.
´Münbiç modeli diğer alanlara taşınacak´
Münbiç modelini Münbiç tamamlandıktan sonra diğer alanlara da taşıyacağız. Yani şu anda YPG´nin işgal ettiği diğer alanlara da taşıyacağız. Mutabakatımızda bu da var. Öncelikli yol haritasını Münbiç´te onaylayalım. Buradaki tecbrübemizle beraber, YPG´nin kontrol ettiği diğer yerlerden çekilmesi ve yerlilere devretmesi. Buradaki temel amacımız başta Türkiye´dekiler olmak üzere, Münbiç ve diğer şehirleri terk etmek zorunda kalan insanların, mültecilerin ya da yerinden edilmiş insanların geri dönüşünü sağlamaktır. Aksi takdirde zaten istikrara kavuşturduğumuzu söyleyemeyiz. Umarım bunu uygularız, iki tarafta da kararlılık var. Bildiğiniz gibi 2016 yılında ABD´nin o dönemdeki yönetimi ve başkanı Obama, bize defalarca YPG´nin Münbiç operasyonunun hemen ardından bu şehirden çekileceğini söylemişti. Maalesef uzun süre bu söz tutulmadı. Tam tersine YPG´ye destekleri arttı, silah desteği de verdiler. Bu destekle YPG işgal ettiği alanları genişletti ve aşağı yukarı Suriye topraklarının yüzde 25´ini ele geçirdi.
´ABD ile bozulan ilişkilerimizi tekrar rayına koymak için bir fırsat´
İlişkilerimizi bozan ve hatta kopma noktasına, yol ayrımına getiren gelişmelerden biri buydu. Tam bu noktada hatırlayacaksınız Tillerson´un Ankara ziyareti oldu, bu konularda adım atma konusunda bir mutabakat sağlamıştık ve şu anda bu noktaya geldik. Dolayısıyla atacağımız adım esasen hem Suriye´nin geleceği için önemli hem de ABD ile bozulan ilişkilerimizi tekrar rayına koymak için bir fırsat. O yüzden bu yol haritasının tam olarak uygulanması gerekiyor. Bunu da konuştuk. Her iki tarafta bu kararlılık var.
´Pompeo, ´FETÖ konusundaki belgeleri ciddiye alıyoruz´ dedi´
FETÖ konusunda, ´sizden gelen belgeleri ciddiye alıyoruz´ dedi, ilave bilgileri de gönderiyorsunuz. O konuda da dedik ki, belge geldi gelmedi, eksiği var olmaz. Çalışma grubu içinde arkadaşlarımız otursun, bize söyleyin nesi yanlış? Nesi usulüne uygu değil? Öğleden sonra ön hazırlık toplantısını ekiplerimiz bu konuda da yaptı."
SORU-CEVAP
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, görüşmeye ilişkin bilgilendirmesinin ardından basın mensuplarının sorularını da yanıtladı. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu´na yöneltilen sorular ve verdiği cevaplar ise şöyle:
- Amerika YPG-PKK konusunda vazgeçti, vazgeçiyor diyebilir miyiz? Münbiç meselesinde takvimin hayata geçmesi Temmuz´dan sonra mı olacak?
"Temmuz´daki toplantı hukuki konuları, konsoloslukları içeren toplantı olacak, Suriye değil. Bundan sonra bu yol haritasının uygulanmasına yönelik, ön hazırlık, hazırlık ve uygulama safhası olacak. 0-10 gün içinde çalışmalar başlayacak. Zaten Genelkurmay Başkanımız Hulusi Akar, muhatabıyla görüştü. Bizim görüşmemizden hemen sonra görüşme konusunda mutabık kaldılar.
Öncesinde de zaten ABD´li yetkililer, askeri yetkililer Ankara´ya gelmişti ve sayın genelkurmay başkanımız yine NATO toplantısı marjında Brüksel´de görüşmüştü. Epeyce bir ön hazırlık çalışmalarını arkadaşlarımız, istihbaratımız yapmıştı. En son MGK´da da bunu gündeme getirdik ki, biz de kimlerin burada görev alacağı konusunda hazırlığımızı Türkiye olarak tamamlayalım ki orada isimleri ortaya koyalım. Dolayısıyla Temmuz´u beklemeden bu çalışmalar başladı ve devam edecek.
´Sadece Ankara değil, 40 kadar ülkede büyükelçileri yok´
Daha önce ABD´den farklı kurumlardan, farklı bakanlıklardan farklı açıklamalar geliyordu. Bu da bizi rahatsız ediyordu. Yine diğer taraftan tabi sık sık değişiklikler oldu. gerekli atamalar yapılamadığı için henüz daha Ankara´ya büyükelçi de atanamadı, sadece Ankara değil, 40 kadar ülkede büyükelçi yok. Bir boşluk oldu. bizim arkadaşlarımız karşılarında muhatap bulamadığı dönemler de oldu. Pompeo CIA direktörlüğü yaptı, hassasiyetlerimizi çok iyi biliyor. Siyasi bir geçmişi var, Kongre´de görev yaptı. Ve ticari bir geçmişi de var. Tüm bunlar bir avantaj. Tüm kurumlarla da iyi diyaloğu var. Askerlerle dış işlerindekiler arasındakiler arasındaki ilişkiler hakkında yorum yapmak istemiyorum ama uygulayıcılardan bir tanesi askerler olduğu için, onların da kendi aralarındaki uyum bu yol haritasının başarılı bir şekilde uygulanması için önemli.
Biraz önce söylediğim gibi teknik ekiplerimizin hazırlık ve uygulamadaki kat edeceği mesafeye bağlı. 6 aydan az. Ama burada tam, arkadaşlarımızın teknik ekiplerimizin yapacağı çalışma bazen 1 hafta, bazen 10 gün sürebilir. Sarkma olmayacak. Onun dışında tüm çalışmalarımız mutabakatımıza da net şekilde konuldu.
´Silahlar YPG´den alınacak´
Ön hazırlık şudur. Bizim askerlerimiz oraya ne zaman gidecek? Kimlerden oluşacak? YPG çekilirken kim nezaret edecek? YPG çekildikten sonra boşluk olmaması için burada nasıl görev yapacaklar? Görev paylaşımı nasıl olacak? Bu sırada da yine kim yönetecek? Yönetimde kimler olacak? Bir kriterimiz var, nüfus yapısı. Her şehrin demografisi kriter olarak alınacak. Yalnız YPG geldikten sonra değil, savaş başlamadan önceki nüfus yapısı kriter olarak alınacak. Bunlar teknik çalışmalar. Tabii ki silahlar alınacak, YPG´den alınacak.
´6 ayı bulmayacak´
Net bir şekilde söylüyoruz. Ön hazırlık toplantısı 0-10 gün diyoruz, 6 ayı bulmayacak bir süreç diyoruz. Burada oyalamaca yok. Türkiye ya da ABD ben imzayı onayladım ama vazgeçtim derse bir yol haritası akamete uğrar. Aksi taktirde aylardır tartıştığımız çalışma gruplarının içinde, askerlerin olduğu, bizlerin olduğu, savunma bakanlığının olduğu bir çalışma ve yol haritası. 6 aydan çok daha önce bitecek.
- Amerika YPG´yi terör örgütü olarak ilan edecek mi?
"Öyle bir izlenim görmedik, böyle bir söz de vermediler. Biz ama kendilerine çok net bir şekilde söyledik. Pompeo da CIA direktörlüğü yaptı, aralarındaki bağı en iyi bilen sensin. Durum bu iken, PKK ile bağlantıları ortadayken sizin onlarla işbirliği yapmanız, bundan sonra da yaparsanız ilişkilerimizi etkilemeye devam eder dedik.
Teknik ekipleri bizim belirlediğimiz yol haritasını nasıl uygulayacaklarını konuşacaklar. Bundan sonra şöyle mi olacak, böyle mi olacak değil. Yol haritasının hazırlığını yapacaklar."
- Tillerson ile mutabakat sağladığınız dönemde iki ABD´li general Münbiç sınırına gittiler? Onların bu duruşu değişti mi?
"Bu Tillerson´ın ziyaretinden önceki bir açıklamaydı. Ve Münbiç´in temizlenmesi konusunda birlikte hareket edelim teklifinden sonra biz bu sürece girdik. O süreçte de biz ne diyorduk? ABD buradan YPG-PKK´yı çekmezse biz vururuz diyorduk. Tıpkı Afrin´de olduğu gibi. O zaman belki sahada kendini bilmez iki asker böyle açıklama yapmıştır, haddini aşmıştır. Ama bu yol haritasını, daha doğrusu komisyonun kurulmasının ardından yol haritası konusunda çalışmalar başladıktan sonra burada soru işareti oluşturacak herhangi bir tavır gelmedi.
Suriye´nin geleceği, demokratik gücünü bilmeyiz dedik. Bunların hepsi YPG-PKK´dır. Bu tür oluşumları bizlere teklif etmeyin dedik. Yönetimde yer alacak kişilerle ilgili bizlere teklif etmeyin dedik. Bu Fırat´ın doğrusundaki şehirlerde yol haritası uygulamaya başladığı zaman o zaman göreceğiz ABD´nin tutumunu.
Bu ilişkilerimizin kopma noktasına geldiği anda ABD´lilerden bu öneriler gelmeye başladı. Tillerson ziyaret etti, Trump´ın hassasiyet içinde olduğunu biliyoruz. Tam bu süreçte, ilişkilerin kopma noktasına geldiği bir noktada onlar da bizi ziyaret ettiler ve bu çalışmaları başlattık.
YPG Münbiç´ten çekilirken silahları alınacak. Çekilme süreci bittiği zaman da silahlar alınmış olacak.
- Üçüncü bir ülke olacak mı?
Hiçbir üçüncü ülkenin rolü olmayacak. Bu Türkiye ve ABD´nin birlikte uygulayacağı bir yol haritasıdır. Ha genel anlamda ileriki aşamada Suriye için, biz biliyorsunuz fikirdaş ülkeler toplantısı yapacağız. Bakan değişikliği sebebiyle yapamamıştık, diğer platformlarda koalisyonun içinde olan ya da Suriye ile ilgili oluşan platformlarda yer alan ülkelerde siyasi çözüm ve diğer konularda zaten işbirliğimiz olacaktır. Yine terörle mücadelede zaten biz koalisyonun içinde aktif bir ülkeyiz ve bu da devam edecek.
´Uygulamayı görmemiz gerekiyor´
Burada hukuki belgenin ötesinde, esasen iki ülkenin ilişkilerini etkileyecek bir yol haritasıdır. Ama şu anda onaylandığına göre olumlu anlamda diyebiliriz, tabi ki uygulamayı da görmemiz gerekiyor. Bu uluslararası anlaşma, hükümetler arası anlaşma değil, onayladığımız bir rol haritası.
Ben Dışişleri Bakanıyım. Kaç asker gidecek, subay mı gidecek, astsubay mı gidecek onlara ben karar veremem. Tillerson grubu bize tavsiyelerini getirdi. Ortaya taslak bir yol haritası çıktı. Ufak tefek güncelleme oldu tabi. Ama özünde yol haritasında çalışma grubunun ön mutabakat sağladığı yol haritasının özünde bir değişiklik olmadı.
Rakka´da olması gerekiyor, hepsinde olması gerekiyor. Kobani olması Kürtler içinde iyidir. Çünkü YPG çok sayıda Kürt´ü buradan sürgüne gönderdi. Türkiye´de yaşayan 400 bin civarında Kürt var. Sadece Arapları, Hristiyanları göndermedi. Kürtleri de sürgüne gönderdi. Türkiye´de PKK nasıl Kürt kardeşlerimize zulmettiyse, daha kötüsünü orada Suriyeli Kürtlere yaptı. Esad rejiminden daha fazla yaptı diyebiliriz. Şimdi PKK-YPG sürgüne gönderdi. Yaşama hakkı vermiyor."
- Soçi ve Astana sürecini nasıl etkileyecek?
Sahada İran da var, Rusya var. Ama Rusya´nın olduğu bölge Suriye´nin batısı, Akdeniz´e yakın bölgeler. Amerika ile yaptığımız çalışma, şu anda YPG´nin kontrolünde olan zaten ABD de orada. Diğer taraflarda Rakka, Deyrizor´a gittiğimiz zaman ırmağın kuzeyi olmuş oluyor buralarda rejim de yok Rusya da yok. Burada ABD var, koalisyondan bazı ülkelerin küçük grupları var. Ve YPG kontrolünde.
Bu bir alternatif değil. Soçi süreci de Cenevre sürecini destekleyici bir adımdı. Rejim ile muhalifler arasındaki çatışmayı durdurarak masada birleştirmeye çalıştırmaktır. Burada da terör örgütünden kurtarıp o şehirleri istikrara kavuşturmaktır. Yarın siyasi çözüm olduğu zaman tüm bu yapıların merkezi yönetime entegre edilmesi gerekiyor.
Irak´ta farklı farklı gruplar vardı DAEŞ ile mücadele eden, hepsini kendi sistemine, orduya polise entegre etmeye çalışıyor. Referandumdan sonra da merkezi hükümetin gücünü, defakto durum yaratılan yerlerde, Erbil havaalanında kendi anayasaya uygun bir şekilde nüfusunu hissettiriyor. Biz zaten Ruslarla da burada ne yaptığımızı da açıklıyoruz. Bu yol haritası da şeffaf bir yol haritası. Kimseden de gizli değil, amacı da bellidir.
Kandil´e dönük büyük çaplı operasyon olacak mı?
Burada dörtlü bir işbirliği olacak. Türkiye, ABD, Bağdat ve Erbil. PKK aynı zamanda Erbil´in de düşmanıdır. PKK Talabani´nin partisinin içinde bir grup tarafından desteklendi. Onların desteği sayesinde Süleymaniye bölgesinde şehre de indi. Geçenlerde görüştüğüm bir bakan, Talabani´nin partisinden. Ama Kürt bölgesel yönetiminde bir bakan. Dedi ki, ?bizim parti içinde küçük bir grup. Biz karşıyız buna. Ve bunların verdiği desteğin bedelini ödemeye başladık. PKK parti yönetimine tehdit ediyor, talimatlar veriyor? dedi. Bir terör örgütüyle işbirliği yaparsan olacağı budur. PKK´ya yönelik operasyonlarda istihbarat paylaşımı da olacak. Biz zaten gerekli çalışmaları yaptık. Sınırın ötesinde operasyonlar da yapıyoruz. Dün Bozdağ da basının sorularını cevapladı. Dolayısıyla PKK´nın sınırımızın ötesinde de temizlenmesi konusunda biz kararlıyız. Bu dörtlü mutabakat sayesinde, içerden destek de önemli. Neticede buralar Irak´ın da toprakları. Sincar bölgesinden çıktılar ama yine kuzey doğusunda Kandil ve ötesinde PKK´nin ciddi bir yapılanması var. Buraları da temizleyeceğiz.
- Çıkarılan PKK´lılar nereye gidecek? Silahlarını bırakıp gittikten sorna tekrar örgütlenmeye çalışırlarsa?
İlk etapta YPG PKK´lılar Münbiç´ten ayrılacak, silahları alınacak. Fırat´ın doğusuna gidecek. Fırat´ın doğusuna gitmeleri, bizim orada onların kalmasını kabulleneceğimiz anlamına gelmez. Bize yönelik tehdit Fırat´ın doğusundan geliyor. Münbiç´ten biliyorsunuz El Bab Cerablus bölgesi, DEAŞ´tan temizlediğimiz bölgede bulunan askerlerimize tacizler geldi. Ama esas tehdit, Fırat´ın doğusundaki PKK YPG PYD´lilerden geldi.
Münbiç´ten sonra yol haritası burada da uygulanacak. Bazen yorumlar görüyoruz. Ne dedik? Münbiç´ten sonra yol haritası, YPG´nin kontrol ettiği diğer alanlarda da uygulanmaya başlanacak dedik. İşte o zaman YPG nereye gidecek? Esas soru burada. YPG´liler Fırat nehrinin doğusundaki bölgelerde, uygulamaya başladığımızda ne olacak, askerlerimiz tüm birimlerimiz muhataplarıyla görüşecekler.
Tabi bir yerde ABD´nin sorumluluğu diyebilirsiniz. Ama bize yönelik bir tehdit olduğu için bu aynı zamanda bizim sorumluluğumuzdur. Münbiç´te kaç YPG PKK´lı var onu bilmiyorum.
FBI ciddi bir şekilde soruşturma başlattı
Bu adam halen serbestçe dolaşıyor, tehdit ediyor. Mesajlar göndermeye devam ediyor. Dolayısıyla bunlara da fırsat vermemeniz gerekiyor dedik. FBI´ın; daha önceki görüşmelerimizde de diğer ilgililerin söylediği gibi, bizim büyükelçimizin teyit ettiği gibi, FBI´ın ciddi bir şekilde soruşturma başlattığını kendisi de teyit etti. Tabi FBI´ın soruşturmasının detaylarını kendisinin bilemeyeceğini söyledi. Ama ciddi bir soruşturma olduğunu söyledi. Biz de bu soruşturmadan memnuniyet duyduğumuzu ve bu konuda da işbirliği yapabileceğimizi, yani ABD kanunlarını nasıl ihlal ettiğini, bu okulların nasıl suiistimal edildiğini, tüm MASAK´ın temsilcisi var, faydalı da çalışmalar yapıyor. Bu konuda da kendilerine yardımcı olabileceğimizi söyledik. Bu soruşturma önemli tabi. Herhangi bir objektif soruşturmada bunların ortaya çıkabileceğini kendileri de bizler de teyit ettik."