İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi (İZÜ) Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kadir Canatan, "Gazali´nin öğrenciye ve öğretmene yönelik ilkeleri dikkate alındığında, ilkelerin büyük bir kısmında öğrencileri dikkate alıyor. Gazali, eğitimin merkezine öğrencileri koyuyor." dedi.
Büyük Selçuklu Devleti´nin vezirlerinden Nizam´ül-Mülk´ün doğumunun bininci yılı dolayısıyla İZÜ Halkalı Kampüsü´nde düzenlenen "Estetik, İktisat, Hikmet ve Siyaset: Nizam´ül-Mülk Bin Yaşında Sempozyumu" kapsamında, "Nizam´ül Mülk ve Gazali´de Eğitim Felsefesi" başlıklı oturumda konuşan Canatan, Gazali´nin felsefeye karşı olduğunun kabul edilmesinin büyük bir ezber olduğunu söyledi.
Gazali´nin felsefenin ne olduğunu anlamak ve felsefeyi kritik etmek için 2 ayrı kitap yazdığını hatırlatan Canatan, Gazali´nin felsefeye kritik etmesinin seçici ve analitik bir yaklaşık gösterdiğini, bunun felsefeye karşı olduğu anlamını içermediğini vurguladı.
Canatan, Gazali´nin normatif anlamda kendi eğitim anlayışını ortaya koyduğuna işaret ederek, "Gazali´nin ´İhya´ eserinde ilmin ve eğitimin değeri konusunda 2 argüman ortaya koyar. Birincisi, ilim kendi başına bir fazilettir. İkincisi de ilim hem dünyevi hem uhrevi mutluluğun elde edilmesinin temelidir. İlimsiz bir hayat düşünülemez. Gazali´nin ilim sınıflandırması düalist bir sınıflandırmadır. Din bilimlerine öncelik verir. ´Farz-ı ayn´ ve ´farz-ı kifaye´ dediği 2 grup bilgi vardır. Farz-ı ayn herkesin alması gereken eğitimdir. Günümüzdeki zorunlu eğitimdir. Farz-ı kifaye de toplumun bir kısmı bildiğinde diğerlerinde zorunluluğu kaldıran eğitimlerdir." diye konuştu.
Prof. Dr. Canatan, Gazali´nin aklı yok saydığı yönündeki ezberlerin söz konusu olamayacağını, Gazali´nin akla büyük bir önem atfettiğini dile getirdi.
Öğrencilerin tutumlarıyla ilgili 10 ilke
Gazali´nin öğrencilerin takınması gereken tutumlarla ilgili 10 ilkesini "zihinsel arınma", "dünyevi bağlardan kopma", "ilim ve ilmi öğreten hoca karşısında güven ve saygı", "ilmin ilk basamaklarında ihtilaflardan kaçınma", "genellik", "öncelik", "basamaklı öğrenme", "ilim ve eğitimde değer", "gaye", "amaç ve araç ilişkisini gözetmek" şeklinde sıralayan Canatan, öğretmenin öğrencisiyle ilgili tutumlarının ise sempati, karşılıksız eğitim, rehberlik, dolaylı uyarı, disiplin taassubundan uzak olma, seviyeye uygun eğitim, duyarlılık ve örneklik ilkeleri olduğunu aktardı.
Eski eğitim nazariyelerinin öğretmen, yeni pedagojik görüşlerin ise öğrenci merkezli olduğunun altını çizen Prof. Dr. Kadir Canatan, şu değerlendirmede bulundu:
"Gazali, ideal bir eğitim sürecinin, öğretmenin ve öğrencinin nasıl olması gerektiğini bize anlatıyor. Bu da eğitim felsefesinde normatif eğitim felsefesi kısmına giriyor. Gazali kendi döneminin eğitimini sorgulama gibi bir işe girişmiyor, ideal olarak verilmesi gereken eğitimdeki profiller hakkında konuşuyor. Gazali´nin öğrenciye ve öğretmene yönelik ilkeleri dikkate alındığında, ilkelerin büyük bir kısmında öğrencileri dikkate alıyor. Gazali, eğitimin merkezine öğrencileri koyuyor. Gazali´nin bu düşünceleri ifade etmiş olması çok önemli bir husus."
