02.09. 2018 Pazar
Çevre kirliliği ve çöpler uzun zamandır ülkemizde de dünyada da tartışılan konuların başında geliyor. Tabiata zarar vermeden yaşamanın yolları üzerine kafa yoruluyor. Gerek devlet gerekse sivil toplum kuruluşları bu alanda halkı bilinçlendirmek için önemli çalışmalar yürütüyor. Geçtiğimiz yıl Emine Erdoğan´ın himayesinde başlatılan ?sıfır atık´ projesi büyük ses getirdi. Peki daha fazla neler yapılabilirdi? Çevre kirliliğinin önüne geçmek mümkün mü? Bu sorularımızı Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO) Genel Sekreteri Mete İmer´e sorduk. İmer´e göre ne yazık ki çevre konusunda yeterince duyarlı bir toplum değiliz. Ancak bu durumu kabullenmek yerine toplumda çevre bilincini oluşturmak gerektiğini söyleyen İmer ilk başta Milli Eğitim Bakanlığı´nın müfredata çevrenin korunmasıyla ilgili ders koyması gerektiğini dile getiriyor. Yine kanaat önderlerinin bu konuyu gündeme getirmesi gerektiğini sosyal medya ve basın yoluyla da çevre haberlerinin öne çıkarılmasının önemine değiniyor. İmer´in diğer önerileri ise şöyle: ?Sanayi kuruluşları ve onları temsil eden yetkilendirilmiş kuruluşlar ?genişletilmiş üretici sorumluluğu´ kapsamında atık oluşumunun önlenmesi, oluşan atıkların kaynağında ayrı toplanması ve geri dönüştürülmesi için kamuoyunu bilinçlendirici çalışmalar yapmalı. Çevre STK´ları, belediyeler ve ilgili firmalar halkın çevreyi kirletmesini önleyici ödüllendirici ve teşvik edici kampanya ve projeleri yaşama geçirmeli. Bütün bunlardan önemlisi, başta Çevre ve Şehircilik Bakanlığı teşkilatı ve belediyeler olmak üzere kamu otoriteleri, çevreyi kirletenlere karşı, etkin denetim ve yaptırım uygulamalı; bunun için gerekirse bir çevre ajansı kurulmalı.?
RALLİ YARIŞINDA ÇEVRE TEMİZLİĞİ
Mete İmer bu konuda kendi kurumlarının yaptığı çalışmalarla ilgili de şu bilgiyi veriyor: ?Uzun bir aranın ardından ülkemizde yeniden düzenlenen Dünya Ralli Şampiyonası (WRC) Türkiye ayağında, Türkiye Otomobil Sporları Federasyonu iş birliğinde örnek bir çevre dostu uygulama gerçekleştireceğiz. Yarışın yapıldığı Marmaris çevresinde, TOSFED ile yaptığımız iş birliği kapsamında yarış boyunca etaplara, izleyici noktalarına ve servis alanlarına, Marmaris Belediyesi´nin de desteği ile ambalaj atıklarının ayrı toplanması için atık kumbaraları yerleştirilecek. Atık kumbaraları ile ambalaj atıkları ayrı olarak toplanacak. Bunun yanı sıra, geri dönüşümle ilgili farkındalığı artırmak amacıyla bilgilendirici çalışmalar yapacağız. Dünya çapında takip edilen bu organizasyonun Türkiye ayağında geri dönüşümle ilgili farkındalık yaratmak ve bu amaçla on binlere ulaşabilmek için TOSFED ile gerçekleştirdiğimiz iş birliğini çok önemsiyoruz. Bu yıl, bu yarışı izlemek için 50 binin üzerinde yerli ve yabancı turist bekleniyor. TOSFED´in vizyoner girişimi ve gerçekleştirdiğimiz iş birliği, sağlayacağı çevresel ve ekonomik fayda ile tüm dünyada yankı uyandıracak bir uygulama örneği olacak. Böyle bir uygulamanın Türkiye´den başlaması, bizlere gurur veriyor.?
Ocak ayından itibaren naylon poşetler artık alışverişlerde parayla satılacak. Peki bu uygulama çevre kirliliğinin önüne geçmede ne kadar etkili olacak? Mete İmer´e göre her şeyden önce bu uygulama sonucunda kişi başına düşen poşet sayısında azalma olacağını dile getiriyor ve ekliyor: ?Yeni düzenlemeyle, ülke genelinde 31 Aralık 2019´a kadar kişi başı yıllık plastik torba kullanımının 90´ı, 31 Aralık 2025´e kadar ise 40´ı aşmayacak şekilde azaltılması esas alınıyor.?
ÇEVKO Vakfı olarak kendilerinin de plastik poşetlerin daha az kullanılması, yeniden kullanımı ve geri dönüşümü ile ilgili çalışmaları desteklediklerini belirten İmer, böylece çevre kirliliğinin azalacağına inandıklarını dile getiriyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: ?Ancak konuyu sadece plastik poşet ya da plastik ambalaj özelinde değil tüm ambalaj atıklarını düşünerek dikkate almalıyız. Çevreye en büyük katkı, kullanılan tüm ambalajların geri dönüştürülmesi ile mümkün olacaktır.?
DUYARLILIK ARTIYOR AMA
İmer´e göre geçmişten bugüne baktığımızda çevre konusunda aslında durum daha kötü değil. Ancak, yarın olmamız gereken yere ulaşmak için kat etmemiz gereken çok yol olduğunu söyleyen İmer, ?Bu nedenle bugün, daha etkili ve daha hızlı adımlarla ilerlemeye odaklanmamız gerekiyor? diyor.
Son yıllarda çevre kirliliğinin önüne geçildikçe ?geri dönüşüm ekonomisi´ne de önemli katkı sağlandığı konusu sık sık gündeme geliyor. Peki biz ülke olarak ?geri dönüşüm ekonomisi´nde nasıl bir yol izledik, kazancımız ne oldu? İmer bu konuda şu bilgileri bizimle paylaşıyor: ?ÇEVKO Vakfı´nın, öncülüğünü yaptığı sürdürülebilir geri dönüşüm sisteminin gelişimi ve ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplamanın artırılması hedefiyle yaptığı çalışmalar, 2017 yılında da sürdürülebilir çevre için önemli değerler ortaya koydu. Geri kazanım çalışmalarının, ülke ekonomisine olumlu katkısı ise, 2,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Cam, metal, plastik, kağıt-karton, kompozit ve ahşap malzemelerden üretilen tüm ambalaj atıklarının teknik ve ekonomik açıdan defalarca geri kazanımının mümkün olduğunu unutmamamız gerekiyor. Sanayi adına, belediyeler, lisanslı ambalaj atığı toplama-ayırma, geri dönüşüm firmalarıyla iş birliği içerisinde yürüttüğümüz geri kazanım faaliyetleri sonucunda, fosil yakıt, su ve enerji kullanımında tasarruf sağlandı. Daha az doğal kaynak ve enerji tüketildi. Kağıt, karton, ahşap ve kompozit ambalaj atıklarının geri dönüşümüyle yaklaşık 94 bin dönümlük orman alanına denk gelen 4 milyon 715 bin adet ağaç kesilmekten kurtuldu. Plastik ambalaj atıklarının geri dönüşümü ile yaklaşık 130 Milyon litre benzin tasarrufu sağlandı. Bu yaklaşık 2,9 Milyon aracın deposunu doldurmaya yetecek bir miktar. Geri kazanımı sağlanan kağıt-karton/kompozit ambalaj atıkları ile 41 bin 505 ailenin yıllık su tüketimine eş değer oranda, yaklaşık 7,3 milyar litre su tasarrufu sağlandı. Geri kazanımı sağlanan ambalaj atıklarıyla, bir milyona yakın (977 bin) ailenin yıllık elektrik tüketimine denk, 2,7 milyar kW.saat elektrik tasarrufu sağlandı. Ambalaj atıklarının depolama sahalarına gömülmek yerine geri dönüştürülmesi ile, yaklaşık 1.457 adet olimpik yüzme havuzu hacminde, 3 milyon 645 bin m3 depolama alanından tasarruf edildi. Dünyanın çevresini 16.985 kez dönen bir uçağın ortaya çıkardığı sera gazı salınımına eşdeğer 339 bin 700 ton CO2 eşdeğerinde sera gazı salınımının önüne geçildi.?
7 adımda geri dönüştürün
ÇEVKO Başkanı Mete İmer hem çevre kirliliğinin önüne geçmek hem de çöpü paraya çevirme konusunda şu tavsiyelerde bulunuyor:
1-Evlerinizde mutfak ve banyonuza koyacağınız iki adet geri dönüşüm kutusu ile ambalaj atıklarınızı diğer atıklardan ayrı biriktirebilir ve ambalaj atıklarının geri dönüşümü için ilk adımı atabilirsiniz.
2-Ambalaj atıklarını temizleyerek geri dönüşüm kutusuna atın. Böylece sonraki aşamalarda bu atıkları taşıyanların, ayıranların ve geri dönüştürenlerin daha temizbir ortamda ve daha düşük fireyle işlerini gerçekleştirmelerine yardımcı olursunuz.
3-Ambalaj atıklarının hacimlerini küçülterek biriktirirseniz evinizde hem daha az yer işgal ederler, hem de taşınmaları aşamasında daha az yakıt tüketilip daha verimli toplanmalarını sağlamış olursunuz.
4-PET şişelerinizin üzerlerindeki etiketleri sökün, kapaklarını çıkarın. Ama onları birbirinden ayırdıktan sonra aynı kutu ya da poşetin içine atabilirsiniz.
5-Cam kavanoz ve şişelerinizi mutfakta ayrı bir köşede biriktirip, bir poşet içinde size en uygun atık cam kumbaralarına götürebilirsiniz.
6-Sokak ve meydanlarda artık sık sık rastladığımız bir tarafı ?yeşil?, bir tarafı ?beyaz? olmak üzere, şişe şeklindeki cam kumbaralarının iki deliği vardır. Yeşil ve kahverengi şişeleri kumbaranın ?yeşil? renkli tarafına, şeffaf cam ambalaj atıklarını ise kumbaranın ?beyaz? renkli tarafına atın. Cam ambalajları taşıdığınız poşetinizi ise bu kumbaralara atmayın.
7- Mahallenizde geri dönüşüm kumbarası yoksa belediyenizin Çevre Koruma ya da Temizlik İşleri müdürlüklerine kutu ve kumbara taleplerinizi iletebilirsiniz.
GElişigüzel Kİtap Kafe geri dönüşüm ürünleriyle tasarlanmış. Bayrampaşa
Hal´inden alınan limon kasaları rengerenk boyayarak kitaplıklar yapılmış.
Aslında mesele sadece çevre kirliliğinin önüne geçmek değil. Atık malzemeleri yeniden kullanılır hale getirmek. Peki bunun için neler yapılabilir?
Bu konuda özellikle gençler oldukça yaratıcı. Geçtiğimiz hafta Bayrampaşa Belediyesi bünyesinde hizmet veren Gelişigüzel Kafe´de gençlerle buluşup atıklar ve bu atıklarla neler üretilir diye konuştuk ortaya oldukça yaratıcı fikirler çıktı. Ama önce buluştuğumuz Gelişigüzel Kafe´den bahsedeyim. Yeni doğan Mahallesi´nde Mehmet Akif Kültür Merkezi´nin bünyesinde hizmet veren kafe özellikle gençlerin buluşma adresi. Kafe geri dönüşüm malzemeleriyle tasarlanmış. Müzikten, resime farklı alanlarda kursların verildiği kültür merkezinde gençlerin oturup vakit geçireceği bir alanlarının olmadığını fark eden Zeynep İlhan Şahin gençlerle birlikte kolları sıvayıp atıp malzemeleri boyayarak harika bir mekan ortaya çıkarmış. Bayrampaşa Hal´den boş limon kasalarını alıp rengarenk boyamışlar, PTT´den ahşap tel makaralarından masalar, eski oto lastiklerinden ise koltuklar yapılmış. Kafenin tavanı için de zabıtaların ele geçirdiği korsan kitaplardan süslemeler yapılmış. Yine matbacılardan alınan yük paletlerinden oturma grupları tasarlanmış. Pencerelere halat ipler saçak saçak edilerek perde yapılmış. Ortaya son derece şık, cıvıl cıvıl bir mekan çıkmış. Zeynep İlhan Şahin´in derdi sadece böyle bir kafeyi işletmek değil aynı zamanda üniversitelerde okuyan gençlerin öğrenci evlerini geri dönüşüm malzemeleriyle donatmak. Bunun için şöyle bir önerisi var:
?Her semtte ya da üniversitelerin bünyelerinde atık malzelerin olduğu atölyeler açılsa ve burada öğrenciler çevreden toplanan atık malzemelerden yatak, oturma grubu, çalışma masası gibi acil ihtiyacı olan kendi eşyalarını kendileri yapsın istiyorum. Şahin bunun öğrenciye maliyetini bile hesaplamış. Ev eşyaları ortalama 230 liraya geliyormuş.
Öte yandan Şahin, yeni sezonda merkezlerinde sanatçı Engin Beyaz´ın önderliğinde atölyelerinde kursiyerlerle birlikte atık maddelerden sanat eserleri üreteceklerinin müjdesini de veriyor.
Sedef Uçar henüz lise öğrencisi. Atık malzemelerden okulda üç yıldır birbirinden harika ürünler yapmışlar. ?Okul Öncesi eğitimi görüyorum ve çocuklar için atık malzemelerden ürünler yapıyoruz. İlk başlarda internetten de yardım alıyordum ama bir süre sonra insanın zihninde yeni yeni fikirler oluşmaya başlıyor? diyen Uçar, yumurta kartonlarını kesip üstüne hareket eden gözler yapıştırarak oyuncak tırtıllar, kartondan kalemlik, tuvalet kağıdı rulosundan müzik aleti, çöp poşetinden taç, topitoptan kelebek yine çöp poşetlerden ve plastik bardaklardan çocuklara elbiseler tasarlamış. Uçar, hayal ettikçe atıkların daha nice eşya ve aksesuara dönüşeceğine inanıyor.
Gençler geri dönüşüm malzelerinden bugüne kadar evlerinde ya da okullarında hiç farklı tasarımlar yapmışlar mı?
Gelişigüzel Kafe´de lise öğrencisi Lara, Sedef ve Rabia ile bunu konuşuyoruz. Mesela Bayrampaşa´da Aliya İzzetbegoviç İmam Hatip Lisesi öğrencisi Rabia Güner, Gelişigüzel Kafe´nin duvarındaki ahşap parçalarından ilhamla eski evlerinin duvarına ahşap parçalarından dekor yapmış. ?Odun parçalarını İstanbul´da bulamayınca babam memleketimiz Trabzon´dan getirdi? diyor. Yine pet şişelerden abajür ve kırık camları bir ahşaba yapıştıp üstüne boyayarak bir arkadaşına hediye tablo yaptığını anlatıyor. Lara Öztürk annesi Alman olduğu için bir süre Almanya´da okumuş. ?Almanya´da okulda geri dönüşüm ürünleriyle eserler yapılırdı mesela dondurma çubuklarını yapıştırarak tuval elde edilmişti ve bunun üzerine tablo yapılıp okul duvarına asıldı. Yine okul kapılarına pet şişelerinin kapaklarından dekoratif desenler yapardık? diyen Lara Öztürk, evde de odasının duvarı ince olduğu için ses geçirmesin diye yumurta kartonlarını duvarına yapıştırıp maviye boyamış.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı´nın başlattığı Emine Erdoğan´ın himayesinde yürütülen Sıfır Atık projesi için Külliye´de yapılan çalışmanın sonucunda 7 ayda toplam 45 bin 655 KG ambalaj atığı oluşmuş. Bunun 860 KG´nı Karışık Ambalaj Atıkları oluştururken diğer türlerdeki kazanımlar ise şöyle:
1- KAĞIT: 23700 KG (yaklaşık =24 ton) Kağıt atıktan:
816 kişinin oksijen ihtiyacını karşılayacak 408 yetişkin ağacın korunması sağlandı. Sera gazı olan karbondioksitin havadan 297600 m3 bertaraf edilebilir. 297600 m3 oksijen gazının üretilmeye devam edebilmektedir.
2- METAL: KG Metal atıktan:
Metal içecek kutusunun geri dönüşümünden elde edilen enerji ile 100 Watt´lık bir ampul 10.676.923,1 saat çalıştırılmasını sağladık. (10.676.923,1: virgül sonrası atılabilir: 10.676.923)9002 kg Hammadde tasarrufu sağlanır. (yaklaşık 9 ton denilebilir)
3- CAM: 2435 KG Cam atıktan 244 litreden fazla petrol tasarrufu sağladık.
4- PLASTİK: 12580 KG Plastik atık ile:
Plastik atık ve ambalajların geri dönüşümünden, elyaf içeren tekstil ürünleri, atık ve pis su boruları, sera örtüsü, plastik torba, deterjan şişeleri, çöp kutuları ve benzeri malzemeler üretilir. 176.120 KW/saat enerji tasarrufu sağladık.
5- BİTKİSEL ATIK YAĞ:
2750 kg atık bitkisel atık yağ geri dönüştürülmesinden 2763 kg Biyodizel elde edilmektedir.
