David Ben-Gurion’un 1948-1953 yılları arasında yazılmış günlükleri birçok sırrı ifşa etti: Mizrahi Yahudilerinin gözetim altında tutulması, Filistinli mültecilerin ülkelerini terk etmeye zorlanması ve askerler tarafından işlenen tecavüzlerin detaylandırılması bunlardan sadece birkaçı.
Günlüğünün bir sayfasında, David Ben-Gurion, yeni filizlenmeye başlayan ve daha bir yaşında bile olmayan İsrail’in istihbarat teşkilatının gözetim altında tuttuğu hedefleri ayrıntılandırıyor. Ben-Gurion’un el yazısıyla yazılmış liste “ayrılıkçıları” (Yishuv’un seçilmiş kurumlarına boyun eğmeyen Irgun ve Lehi milis güçleri), “Mizrahi Yahudilerini” (özellikle geçiş kamplarında yaşayan Kuzey Afrikalı göçmenler), “siyasi partileri” (onun siyasi rakipleri) ve İsrail Komünist Partisi MAKİ’yi içeriyor. Ben-Gurion bu listeyi, yeterli personel veya fon tahsis edilmediğinden yakınan, MOSSAD’ın ve Shin Bet gizli servisinin ilk başkanı Isser Harel ile yaptığı bir görüşmeden sonra oluşturmuş.
Ben-Gurion, 1949’da yazıya geçirdiğinden bu yana liste, günlüğünde saklı kaldı. Ancak yakın tarihte, oluşturulduktan 72, yazarının ölümünden de 48 sene sonra yayımlanması için açığa çıkarıldı. Hükümet arşivlerinde tutulan belgelerin gizliliğinin kaldırılması için mücadele eden Akevot İsrail-Filistin Çatışması Araştırma Enstitüsü bu gelişmenin ana aktörü. 2021 yılında kamuoyundan saklamak için elle tutulur bir sebep olmadığı gerekçesiyle Akevot, günlüğü elinde tutan Ben-Gurion Araştırma Enstitüsü’ne günlüklerin önemli bir oranı üzerindeki sansürü kaldırması için talepte bulundu.
İsrail Devlet Arşivlerinden izin aldıktan sonra Ben-Gurion Araştırma Enstitüsü talebi kabul etti ve bazı belgeler üzerindeki sansürü kaldırdı. İlk aşamada 1948-1953 arası dönemi kapsayan bölümdeki karartılmış ya da düzenlenmiş parçalar eski haline getirildi. Sansürsüz halinde devlet sırrı gibi şeyler yok ama okuyucunun birçok tarihi olayı daha iyi kavrayabilmesini sağlaması ve tabii yazarın o olaylar hakkındaki fikir ve duygularını da göstermesi açısından önem teşkil ediyor.
Ben-Gurion, 26 Eylül 1948’de, 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında kaçan veya evlerinden kovulan Arap mülteciler hakkında yazmış. Yazarın, Ulusal Yahudi Fonu Arazi ve Ağaçlandırma Departmanı yöneticisi Yosef Weitz ile olan bir konuşmasını naklettiği yazıda görülüyor ki bu ikili mültecilerin Israil’deki evlerine dönme girişimlerinden dolayı kaygılanmışlar. “Gazze’den Ramle ve Lod’a ulaşmanın daha kolay olacağını düşünerek Ramallah üzerinden Gazze’ye giden Ramle ve Lod’lu mülteciler var. Ne yapmalıyız?” diye yazıyor günlükte, bunu söyleyenin Ben-Gurion mu yoksa Weitz mı olduğunu belirtmeden. Cevap cümlenin ikinci yarısında geliyor: “Onları bıkıp usanmadan rahatsız etmeliyiz… Denize doğru gitmeyecekleri ve Mısır da onları almayacağı için biz güneydeki mültecileri doğuya doğru hareket etmeleri için sıkıştırmalı ve harekete geçirmeliyiz,” diyerek Filistinlileri Ürdün’e doğru itelemekten bahsediyor. “Peki kim gerçekleştirecek bu rahatsız etme olayını?” diye merak ediyor Ben-Gurion günlüğünde, cevabıyla birlikte: “Weitz’ın komitesi ve Shiloah.”
Reuven Shiloah, istihbarat teşkilatında lider ve MOSSAD’ın da ilk yöneticisiydi. Bahsettiği komite ise hükümetin Arap mültecileriyle ilgili politikalarını, daha doğrusu, onları ülkeyi terk etmek için cesaretlendirme yollarıyla ilgili politikalarını incelemek için savaşın ortalarında kurulan Transfer Komitesi’dir.
2 Nisan 1950’de, Ben-Gurion, “Negev’de işler yolunda değil,” diye yazıyor İsrailli askerlerin gerçekleştirdiği kadın cinayet ve tecavüzlerinden ve Mısır ordusunun misillemelerinden bahsederek. “Yine, askerlerimiz (Faslılar) genç iki Arap kadını yakalayıp tecavüz ettikten sonra öldürmüş. Misilleme olarak da Mısırlılar mayın döşemiş ve pusu kurmuş, üç asker iki sivil ölü var.”
Bir ay sonra, o zaman Genelkurmay Başkan Yardımcısı olan Mordechai “Motke” Maklef’in fiziksel ve ruhsal sağlığıyla ilgili görüşlerini belirtiyor Ben-Gurion, Maklef’in karısı Orit ile yaptığı görüşmeye binaen. “Motke yorgun ve depresif. Omuzlarında çok büyük bir yük var ki bunun gerek fiziksel gerek ruhsal olarak katlanılamaz olduğuna inanıyor,” diye yazıyor Ben-Gurion. “Motke’nin aile hayatı yok, Orit ise umursamıyor çünkü başka seçeneği yok,” diye de ekliyor. Paragrafın sonunda, “Kaçırdığı aile hayatı için üzgünüm ama bizim kuşağımız acımasız olmak zorunda – güvenlik kolay ya da soft bir mesele değildir. Eğer gerekirse savunma bakanı, Motke gibi insanları ölüme gönderir. Ordunun ona ihtiyacı var, ve bana göre de kalmalı.” Her zaman olduğu gibi Maklef’in karısının sözlerini mi iletiyor yoksa kendi düşüncelerini mi belirtiyor yoksa ikisinin karışımını sunuyor, pek belli değil. Maklef ise daha sonra İsrail’in üçüncü genelkurmay başkanı olacaktır.
Sansürü yeni kalkan bir başka bölüm de Yishuv’u sinirlendiren, Haziran 1948’de kurulan İsrail Savunma Kuvvetlerinin Irgun savaş gemisi Altalena’yı batırması olayıyla ilgili. Günlüğünde Ben-Gurion, IDF ile karşılıklı ateş açtıktan sonra gözaltına alınan Irgun üyelerinin serbest bırakılması için yapılan baskıdan sonra gerçekleşen fırtınalı bir hükümet toplantısını anlatıyor. Günlük, Knesset ve kabine üyelerinden “aşağılık”, “paspas”, “rezil” ve “değersiz” olarak bahsediyor (kime atıfta bulunduğu her zaman net olmasa da). Ben-Gurion, “aşağılığın” istifa etmesi gerektiğini belirtiyor, çünkü “ona dedim ki Yahudilere açılan ateş için adalet yerine getirilmeli.” Meseleyi “Partideki durum bu. Umutsuzluk içindeyim.” şeklinde özetliyor.
Günlüğün başka bir bölümünde Ben-Gurion ve ordu için yapılmış pek çok bilimsel projeden sorumlu İsrailli bilim insanı Ernst David Bergmann arasında 1951’de gerçekleşen bir görüşme anlatılıyor. “Dr. Bergmann beni görmeye geldi. Kansere yol açan sentetik bir madde üretmişler ve bu, çok erken bir aşamada kanseri test etmeyi sağlıyor” diyor Ben-Gurion detaylandırmadan.
Sansürlenen bölümlerin ortaya çıkarılması, tarihçi ve Akevot araştırmacısı Adam Raz’ın sansürün kaldırılması talebinde bulunduğu günden iki yıl sonra gerçekleşti. Bununla birlikte, bu günlüklerde ve Ben-Gurion Enstitüsü‘nün elindeki diğer belgelerde birçok materyal hâlâ sansürleniyor. Halkın gözünden uzak tutmak için bariz bir neden olmadığından, Akevot, aynı zamanda Devlet Arşivlerinden döneme ait diğer birçok belgenin de sansürsüz olmasını istedi.
Akevot’un direktörü Lior Yavne, “Günlüğün karartılmış bölümlerinin (kısmen de olsa) açığa çıkarılması önemli bir adım” diyor ve “arşivlenmiş belgelerin karartılması, İsrail toplumu ve tarihinin önemli kısımlarının içinde kaybolduğu büyük çukurlar yaratıyor.” Kısmen arşivlerdeki kaynak, bilinç veya istek eksikliğinden dolayı bu sansürler, yasanın onların kaldırılmasına izin vermesinden yıllar sonra bile hâlâ yerinde duruyor.
Ben-Gurion’un günlüğünün daha önce sansürlenen bu bölümlerini açığa çıkarmak, konu tarihsel belgeler söz konusu olduğunda sansürün ne kadar ağır olabileceğini gösteriyor. Yavne bunların pek çok durumda, güvenlik, diplomatik veya gizlilik nedenleriyle halktan saklı tutulmadığını, ancak “bazı kurum veya figürlerin kamusal imajını korumak veya bilgileri alıkoymak veya İsrailli-Filistinli çatışmasının temelleri üzerine olan tartışmaları engellemek gibi tamamen farklı nedenlerden ötürü” gerçekleştiğini söylüyor. Diğer durumlarda ise, Ben-Gurion’un günlüğünün onlarca yıldır sansürlenen bölümleri başka arşivlerde de mevcuttu ki bu da arşivlenmiş belgelerin sansürü söz konusu olduğunda, tutarlı bir politikanın olmadığını gösteriyor.
Ben-Gurion’ın biyografisi “A State at Any Cost” kitabını yazan tarihçi Tom Segev, sansürü yeni kaldırılan metinlerin “Ben-Gurion’un kaba konuşmalarını” belgelediğini söylüyor. Ben-Gurion’un İsrail’in ilk adalet bakanı Pinchas Rosen’a atıfta bulunmak için “tipik bir Nazi” lakabını kullandığı bir bölümü de örnek olarak gösteriyor. “Elbette, Rosen’in bir bilgiç, bir Yekke olduğunu kastediyordu” (Alman kökenli Yahudiler için kullanılan bir terim). “Ben-Gurion onu gerekli bir baş belası olarak görüyordu. Ona hayır diyen insanlardan daha çok nefret ettiği hiçbir şey yoktu, özellikle avukatlar,” diyor Segev. “Nazi terimini kullanması, Ben-Gurion’un bu lakabı ne kadar kolay kullandığını gösteriyor,” diyen Segev, Ben-Gurion’un rakibi Menachem Begin’in de benzer bir takma ad aldığını ekliyor.
Segev, günlüğün daha fazla bölümünün ve Ben-Gurion arşivindeki diğer belgelerin ortaya çıkarılmasını istiyor. “Iraklı Yahudileri İsrail’e gelmeye teşvik etmek için 1951’de Bağdat’ta bir sinagoga yapılan saldırının arkasında İsrail’in olduğu iddiası ve Mısır’daki Lavon meselesi gibi, yayınlanmak üzere asla ortaya çıkarılmayan gerçekten önemli şeyler var,” diyor Segev. “Sır olan ne? Bunun gibi daha pekçok vaka var.”
(*)Bu yazı, Melike Belkıs Örs tarafından Haaretz.com'dan tercüme yoluyla iktibs edilmiştir.
Kaynak: Yeni Pencere
