Bekir Ağırdır Türkiye'nin en önemli siyasi analistlerinden. Özelliği tüm parti ve liderleri tanıması, bir şekilde irtibatta bulunması ancak tamamıyla mesafe koyup gerçekleri her platformda dile getirmesi. Siyasetçinin ya da bir partinin değil toplumun iyiliği için çalışması. Yaklaşık 3 yıldır T24'te Sayıların Dili programını beraber yaparken de yazılarını okurken de hayata, siyasete, topluma farklı bakış açılarıyla yaklaştığını gördüm. İlk kitabı 'Hikayesini Arayan Gelecek' pandemi sonrası oluşan yeni dünya düzenini tartışırken yeni kitabı 'Bize Yeni Bir Söz Lazım' siyasetin rutin dünyasına, ezberine dalmadan, toplumun değişik alanlarda ürettikleriyle, yeni ortaya çıkan, şimdilik fark etmediğimiz dip dalgalar üzerinden bir süreci tartışıyor. Yeni kitabını ve güncel siyaseti konuştuk.
- Bekir Bey, pandeminin başında 'Hikayesini Arayan Gelecek' kitabınızı çıkarmıştınız. T24'te sizinle kitabı konuşmuştuk. Dip dalgaları, yeni dünya düzeni arayışlarını analiz ettiğiniz bir çalışmaydı. Şimdi yaklaşık iki yıl sonra yeni kitap. Bu kez yine hem ortak yayınlarımızda hem konuşmalarınızda altını çizdiğiniz bir vurguyu kitabın adı yaptınız: Bize Yeni Bir Söz Lazım.
İlk kitap dünyadaki değişimi, Türkiye'deki değişimi anlatıyordu. Bir çağ değişimi yaşadığımız ve çağ değişiminin hikâyesinin elimizde olmadığı tezine dayanıyordu. Dolayısıyla bu kitap ve o dinamiklerin yani çağ değişimi dediğim hikâyeyi üreten dinamiklerin ne olduğu, işte yerkürenin ritmindeki değişim, iklim değişiklikleri, teknolojik sıçrama, insan hareketleri ve bütün bu hikâyenin bugün Türkiye içinde, bir miktar dünya içinde yeni çağın yeni siyaseti nasıl olmalı, bu dinamikler -eğer benim bu okumam, anlamlandırmam doğru ise- bu anlamlandırma içinde yeni bir siyaset nasıl olmalı arayışının yazıları ya da beyin egzersizleri.
- İlk kitapta küresel ara buzul dönem tespiti çarpıcıydı.
Benim dünyanın gidişatı ve Türkiye'nin de bu çerçevede gidişatına dair okumam şu: Bir bütün hikâyeyi sadece siyasi iktidarlar ve siyasi liderler üzerinden okumak ve yalnızca devletlerin bugünkü yaşanmakta olan işte Rusya-Ukrayna işgali-savaşı ya da Amerika - Çin ekonomik gerilimleri ya da fiili savaş hâlleri hariç liderlerden ayrı bir okuma gerektiğiydi. Neden? Çünkü kürenin ritmi değişiyor. İklim değişikliği, kuraklık, buzullar eriyor, ozon tabakası, petrolün ne kadar kaldığı, demir cevherinin ne kadar kaldığı yer kürede hesaplanıyor. Bunu üreten şey sanayi toplumu dediğimiz yaşam biçiminin üretim modeli. Yani üretim = emek + sermaye + ham madde ve bu model özü itibariyle bir de havayı, suyu, toprağı, insanı sonsuzmuş kabul ediyor.
İkincisi yine bu modelin sorunlarından birisi, bir hizmeti, ürünü ya da bir yurttaş tutum ve davranışını standart hâle getirip tanımlayacaksınız ve mümkünse 8 milyar insan aynı biçimde davranacak, aynı biçimde yiyecek, aynı şeyleri giyecek, içecek yani standardizasyon ve ölçek ekonomisi. Halbuki bu tavır gerçek hayata uygun değil. Yani yerküre sonsuz değil. İşte cevherlerin bitiyor olduğu hesaplanıyor.
İki insan dediğimiz mahlukun fıtratına aykırı hani böyle standart davranmak. Dolayısıyla bütün ülkeler ve bütün dünyadaki her bir toplum değişim ve bu yeni çağa ayak uydurmakla uydurmamak arasına sıkıştı. Dolayısıyla bütün ülkelerde son 20 yıldır korku temelli değişime direnen aktörler, işte popülist aktörler, otoriter, keyfi aktörler sanayi toplumunun paradigmalarından bakarak elitlerle mücadele ediyoruz gibi bir cümlenin arkasına sığınarak ya da kurulu düzenle kavga ediyoruz diyerek bütün ülkelerde seçimlerle iş başına geldiler. Halbuki gerçeklik bu değil. Gerçeklik, başka bir dünyayı inşa etmemiz gerekiyor. Dolayısıyla bu kitaptaki arayışım bu okumalara. Yeni siyaset nasıl olur? Yeni siyasetin zihin haritasının köşe taşları neler olur gibi bir arayış. Çünkü bu yeni dünyada, yeni yaşam ritminde bilenlerin yazdığı bir hayat, bilenlerin yazdığı bir anayasa, bilenlerin yazdığı kurallar, kurumlar olamaz diyorum ben. Temel tezlerimden birisi o.
- Neden olamaz, nereden varıyorsunuz bu tespite?
Çünkü teknolojik sıçrama ve insan hareketlerinin sonucu olarak artık haberin, bilginin, deneyimin anonimleştiği bir zaman bu. Dolayısıyla da çok aktörlü bir hayat var karşımızda ve herkesin hayatına bir biçimde müdahale edebildiği, örgütlenme kapasitesine ve gücüne bağlı olarak da maharetinin ve hayata müdahale kapasitesinin arttığı bir zaman dilimi. Dolayısıyla bugünün dünyasında işte sanayi toplumunda olduğu gibi efendim şöyle bir yatırım yaparsak bunun sosyal etkisi şu olur ya da döviz, faizde şöyle bir indirim yaparsak enflasyona etkisi bu olur gibi düz mantık çalışmıyor. O nedenle çok aktörlü, çok boyutlu bir hayat olduğu için de bu hayatın esası belirsizlik ve karmaşıklık temelli. O nedenle de siyasette de sadece şunları yapacağım ve şu sonucu alacağım gibi böyle ekonomik projecilik ve vaatler yeterli olamaz.
İnsanların kendi hayatlarına dair, kendi ihtiyaç ve taleplerine dair ama sınıfsal ama sosyolojik ama kültürel kümeler hâlinde kendi varoluşlarına ve ihtiyaçlarına, arzularına, taleplerine uygun örgütlenmeleri ve karşılıklı bir uzlaşma üretmekle çokluğun yeni dengesini arayarak bir siyaset kurulabilir. Dolayısıyla bu siyaset bugün Türkiye'de de Avrupa'da da, Amerika'da da mevcut partiler mantığı içinde olmamalı, olamaz diye düşünüyorum ben. Dolayısıyla da hani düşünce eskizleri dediğim şey, bir parti manifestosu yazmak değil. Yeni bir bugünün hayatına işte olması gereken parti şunları vaat etmelidir diye bir parti manifestosu yazmak değil tersine siyasetin köşe taşı birtakım temel noktalarını yeniden düşünmek.
- Bu düşünme şeklini biraz somutlaştıralım Bekir Bey...
Şöyle bir metafor kullanıyorum sevgili Murat, hani basketbolda pivot ayağı diye bir şey var. Ayağınızın biri sabittir elinizde top varsa ve ayağınızla, gövdenizle hareket edersiniz. O hani pivot ayağı da işte bir bakıma yaslandığımız değerler ama bugünün dünyasında, bir; pivot ayağımız kaymış, bozulmuş durumda. İki parke sallanıyor bir yandan. Yani pivot ayağınız sağlam dursa bile kırık çıkık olmasa bile bir de parke sallanıyor, salon sallanıyor hatta bütün hayat sallanıyor. O zaman da böyle bir zaman aralığında yeni baştan yeni değerler konuşuluyor. Bu hayat; farklılıkların bir arada olduğu, çok aktörlü, çok boyutlu, çok katmanlı bir hayat. Onun için yeni baştan, daha sade yeni değerler setinden yeni bir siyaseti, yeni bir umudu inşa etmek gerekiyor.
- Pivot ayağı önemli. Parke dahil her yer sallanıyor. Ama bir yandan da yeni kitapta "Umut var ve umut biziz, her birimiziz" diyorsunuz. Yani bir taraftan riskleri ortaya koyuyorsunuz ama bir taraftan da umudun bizde, yani biz dediğiniz de illa siyasetçiler değil toplumun tamamı aslında.
Evet doğru. Çünkü temel tezlerimden biri, siyasetin tanımının da değiştiği. Yani bir bugünün Türkiyesi'nde örneğin siyaset denen şey particiliğe kitlendi. İki siyaset denen şey sadece laiklik gibi ya da ne bileyim ben işte efendim Kürt meselesi gibi çok büyük ve soyut meselelere kitlendi. Halbuki hayatın her alanı siyasi. Kaz Dağları'ndaki itiraz da siyasi, Cerattepe'deki köylülerin yaptıkları da siyasi. Siyasi faaliyet denen şey sadece parti liderlerinin esnaf ziyaretine ya da mitinglerine indirgendi ya da salon toplantılarına. Halbuki gündelik hayatta ne olacak, bu hayat ya da hayat pahalılığı ya da işsizlik sohbeti de siyasi. O nedenle hem alanı genişletmek hem de aktörlerini çoğaltmak gerekiyor. Bunun da yolu bütün insanların kendi ihtiyaç ve talepleri için, kendi fikirleri için kendi arzuları için örgütlenebilecekleri ve o örgütlenmeler üzerinden birbiriyle müzakere edebileceği ve birbirini ikna, uzlaşma yöntemlerinin açık olduğu, toplumsal kabullerin olması gereken bir zemin. Bugün de ihtiyacımız olan bu. Çünkü Türkiye'de bir yandan siyasi kutuplaşmaya sıkıştık.
Bir yandan da kimliklerimizin ruhi ve zihni ambargolarına sıkıştık. Dolayısıyla aklımızı, zihnimizi bu çeliyor ve biz bütün meselelere aktörlerden bakıyoruz. AK Parti böyle, CHP şöyle, 6'lı masa onu yaptı, öbürü bunu eksik söyledi… Halbuki meselelerden bakmak, aktörleri bir kenara bırakıp meselelerden bakmak ve meselelerin kendi dinamikleri ve kendi içindeki aktörleri üzerinden yeni okumalar yapmak meseleyi çözmemizi kolaylaştırabilir diye düşünüyorum. Yani somut örneklerden biri şu, Kürt meselesi mesela evet Kürt meselesi bu toprakların kadim bir problemi değil mi ve şimdi anadilde Kürtçe eğitim olmalı veya olmamalı tartışması, şehvetli paragraflarımız var her birimizin.
Ben Anadolu'da işte 15 günde bir ile gidip bu türden konuşmalar yapmaya çabalıyorum. Oradaki konuşmalarımın birinde bir toplantıdan önce beni kapıda uyardı davet eden arkadaşlar. Ya içeride MHP'li ilçe başkanları, örgüt üyeleri var. Siz de çok Kürt meselesi diyorsunuz abi aman dikkatli olalım diye. Ben de kürsüye çıktığımda Kürtlerin demografisini, eğitim oranlarını Türklerin ve Kürtlerin, gelir dağılımı sayılarını, işsizlik oranlarını ayrı ayrı sayıları temel demografiyi anlattım ve bir MHP ilçe başkanı kalkıp bana dedi ki, ya Bekir Bey böyle anlattığın zaman ben Kürtler de aç kalsın diyebilir miyim? Yoksulluğa devam etsinler diyebilir miyim? Açlıktan ölsünler diyor olabilir miyim? Ben de vicdan sahibiyim. İnancı olan bir insanım ama konuştuğumuz Kürt meselesi böyle değil ki deyip yine o bildiğimiz şehvetli alana çekti falan. Yani demeye çalıştığım meseleleri kendi içinde ve kendi dinamikleri, kendi gerçeklikleri, kendi unsurlarıyla konuşsak uzlaşmaların daha mümkün olduğu bir dünya bu aslında. O nedenle sadece yepyeni bir kavram icat edelim demiyorum. Tersine bu topraklarda 12 bin yıllık birikimlerimiz var iyilik, merhamet, vicdan, şefkat gibi.
Yeni kavramlarla yani geleneğin ananelerin, 12 bin yılın birikimi DNA'larımızda, genlerimizde olan yeni kavramları yeni diye okumak ve yeniyi yeniden anlamlandırmak ama burada esas olan şey insan ve toplum. Bireylerin, liderlerin ya da birilerinin siyasi kariyerleri, güç elde etme savaşlarına kitlenmiş siyaseti toplumsal uzlaşma için bir araç hâline çevirmek, toplumun huzuru, toplumun esenliği için bir araç hâline çevirmek ve böyle bir siyaset nasıl olmalı, nasıl olabilir üzerine yazılar ya da eskizler diyelim.
- Tabii bir şey daha var kitapta. Bir cümlenizin daha altını çizmişim, sözü ele geçirmekten bahsediyorsunuz. Fakat o kadar zor bir şey ki sözü ele geçirmek. Çünkü sözünüzün anlamından koparılması, sözün başka taraflara çekilmesi ya da söylediğiniz sözün bedelinin ödetilmesi gibi Türkiye'de böyle sayabileceğim pek çok şey var. Söz söylemek ve o kadar riskli hâle geldi ki ve Türkiye'de onun için nasıl ele geçirilir, ne şekilde ele geçirilir? Bedeli ne olur?
Otoriter, popülist, keyfi idareyi çok seven liderlerin en temel korktukları şey karşılarındaki kitlenin merkezinin, örgütlü merkezinin neresi olduğunu tanımlayamamak. Eğer tanımladıkları bir merkez varsa oraya bir basınç, baskı, tutuklama, mapusluk, esaret bu biçimde denetim altına almaya uğraşıyorlar. Bana sorarsan Gezi'ye dair Türkiye'deki tartışma ve iktidarın Gezi'de işte camide içki içildi mi falan yalanlarını, bütün bunları iktidar bilmiyor değil ama iktidarın hâlâ böyle bir Gezi paronayasının beslendiği yer bence Gezi'deki o ilk enerjinin nereden vücut bulduğunu bilmiyor ve onun adını koyamıyor. Onun örgütünü tanımlayamıyor. Tanımlayamadığı için de örgütler icat ediyor, merkezler, liderler icat ediyor ve işte bildiğin insanlar, dostlarımız çoğu tutuklu, mapushanede ama burada yapılabilecek şey, bugünkü bu örgütlenme biçimlerini aşmaya çalışmak. Nitekim pratik hayatta da var karşılığı zaten. Yani örgütlenme deyince illa böyle hani informal bir şeyden söz ediyor değilim. İşte sendikalar, odalar da var, dernekler, vakıflar da var ama asıl önemlisi ve asıl değişim o teknolojik sıçramanın ürettiği zihin haritası değişti bir yandan da farkında değiliz belki çoğumuz, yani zamandan ve mekândan bağımsız bir hayat yaşayabiliyoruz.
Zaman ve mekândan bağımsız hayat yaşıyorsan, iş yapıyorsan örgütlenebilirsin de. Dolayısıyla WhatsApp grupları dediğimiz, çoğu zaman böyle küçümseyen bir tınıylan konuştuğumuz, ben dağlarda çoban ateşleri diyorum okul aile birlikleri ya da bir sokaktaki aç sokak hayvanlarına yem toplama gruplarından tut da gençlerin Kaz dağları için, Kuzey ormanları için Cerattepe için örgütlenmeleri gibi...
- Yani hiyerarşisi olmayan, yerelden, soruna karşı bir araya gelmiş doğal gruplardan bahsediyorsunuz…
Hani bildiğimiz böyle adının yazılı olduğu kocaman tabelalar olmayan, adresleri olmayan, dernek vakıf adı olmayan bir hiyerarşisi, ideolojisi, bir tepe yönetimi olmayan ama insanların katıldığı ve arzuladığı kadar katıldığı yapılanmalar var mesela. Dolayısıyla mesela şöyle bir şey düşünsene, bugünkü Türkiye çok kritik bir seçime gidiyor doğru ama parti liderlerinin çoğu konuşmalarında evet anayasa gibi ya da EYT gibi somut konuşulan meseleler de var ama konuşmaların yarısı da soyut, birbirlerine böyle şehvetli cümleler falan. O cümleler başladığında bir gün mitingdeki o 50 bin 100 bin ya da 300 bin kişinin sırtını döndüğünü lidere ve yeniden gerçek problemi konuşmaya başladığında da yeniden lidere yüzünü döndüğünü düşünsene… En çok korktukları şey böyle tepkiler. O yüzden de bu tür kendiliğinden de adı tanımlanamamış içgüdüsel olan ama insan ruhuna değen, insanların gerçek ihtiyaç ve taleplerinden de vücut bulan tepkiler geliştiği zaman bu tür otoriter liderler bundan çok korkuyor ve bir an önce de onun sözcüsünü, liderini hemen mapusa atmak, susturmak, bir korku iklimi sağlamak istiyor.
- Tabii Türkiye için bir de 2023'te yapılacak kritik bir seçim var.
Türkiye için gerçekten çok tarihi kırılmalara gebe bir seçim var. Dolayısıyla bu iktidar sonuç olarak hem cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi denen bu sistem sayesinde hem uzun süredir süren tarzıyla esas itibariyle siyasi alanı olabildiğine daraltmaya çabalıyor.
Her türlü muhalefetin örgütlenmesine engel olmaya çalışıyor hem işte sansür yasası dediğimiz o dezenformasyon yasasıyla bilginin üretimi denetlemeye çalışıyor. Sadece bilginin yayılmasını da değil bilginin üretimini de denetlemeye çalışıyor ve bu çabaları da devam edecek ve bir yandan da işte bütün bunlara öyle bir siyaset tanımı yapıyor ki… İşte akademisyenler, entellektüel dünya da siyasete dahil olamasın. Ama bahtsızlığımız şurada, 6'lı Masa da esas itibariyle sivil topluma ya da partililerin particilik yapılarının dışındaki bilgiyle, insanla ilişkisiyle onların da sorunlu. Karşılıklı bir güven problematiği var. Yani 6'lı Masa sivil toplum diyebileceğimiz o geniş dünyaya güvenmiyor, bir yandan da beslenme damarları kapalı o geniş dünyanın yeni bilgilerinden, yeni tartışmalarından, yeni insanlarından beslenemediği için bir sıçrama üretemiyor.
Bak hâlâ anketlere geriliyor falan filan ama yine de öz itibariyle AK Parti birinci sırada diyoruz işte. Bunu yaratan şey 6'lı Masa'nın da o güveni, o cıvıltıyı, o neşeyi, o heyecanı, o üretimi, üretim temposunu tutkuyu, heyecanı üretemiyor olması. Bunu da üretememesinin sebebi sivil toplumla gerçek hayatın gerçek problemleriyle meşgul olan insanlarla ilişkisinin zayıf olması. Onun için gerçek problemleri bilmiyorlar.
Yani bir yandan evet her cumartesi günü liderler esnaf dolaşıyorlar ama birisi bile daha bir grevdeki işçilere gitmedi, kuryelerin örgütsüz oldukları için ıstırap çeken kuryelerin herhangi bir eyleminde bulunmadı, Kazdağları'nı herhangi biri ziyaret etmedi…
Dünyayı sadece kendi bildikleri, kendi partilerinin organize ettiği ziyaretlerle keşfedebileceklerini ve kavrayabileceklerini sanıyorlar. Onun için siyasi alanı çoğaltmaktan, siyasi alanda tutkuyu, heyecanı, coşkuyu, örgütlenmeyi yeniden yükseltmekten başka bir yol yok. Onun için yeni bir söz ancak böyle bir geniş siyasetten ve insanların ve hepimizin katılımından üreyebilir. Yoksa senin, benim veya iki anayasa profesörünün oturup bir odaya, yazacağı söz söz değil. Beklenen söz de bu değil ayrıca. Kendilerinin dahil olduğu üretim sürecine, oluşma sürecine, ses çıkarma sürecine kendilerinin dahil olduğu bir söze ihtiyaç var.
- Türkiye son 10 yıldır baskıcı sistem yüzünden konuşmayı unuttuğu için zor oluyor bazı şeyler. Mesela geçen hafta CHP'nin Vizyon Belgesi toplantısı çok tartışıldı. O toplantıya katılan akademisyenler yani ne işi vardı, çok uzundu, akademi gibiydi eleştirilerine maruz kaldı. İşte Riffkin kim ki konuşuldu. Aslında bu da bir arayıştı, bu da farklı bir arayıştı ama arayışın öyle bir eleştirisi oldu ki hani o Hakan Kara'nın, Daron Acemoğlu'nun diğerlerinin anlattıklarından çok, uzundu kısaydı, iyiydi kötüydü, yerliydi yabancıydı, Amerika'daydı Türkiye'deydi buraya sıkıştık kaldık. Siz CHP'nin toplantısını nasıl buldunuz, bu arayışını nasıl gördünüz Bekir Bey?
Arayış doğruydu ama kamuoyuna bu tartışmayı yaratan bir açık da CHP'nin o toplantıyı bir vizyon arama değil vizyonu sunma toplantısı gibi lanse etmesiydi. Yoksa gerçekten benim de samimiyetle önerdiğim şeylerden birisi keşke gelecek cumartesi de diyelim o ekonomiydi bu da gelecek cumartesi de iklim değişikliği konusunda ilgili akademisyenlerin konuştuğu bir toplantı düzenlese CHP. Öbür hafta emeği ya da örgütsüzlüğü sosyal güvencesiz çalışmanın hani prekarya dediğimiz bu yaygınlaşan sosyal güvencesiz çalışmanın problemlerini tartıştığı başka bir kurultay düzenlese.
İhtiyacı olan da bence bu zaten ama oradaki tartışmayı yaratan biraz da vizyon belgesi açıklayacağım, kadroları açıklayacağım dendiği için oldu. Bugünün siyaseti sadece particileri değil aynı zamanda particilik yapısına yaslanmış medyayı da içine çekmiş durumda. O yüzden kimse ya orada da bak hani; Hakan Kara'nın sunumuyla problemi kavradık ya da Daron Acemoğlu'nun sunumuyla evrensel küresel birtakım ekonomik krize dair parametreleri tartıştık, öğrendik diye bakmadı meseleye. Hep bitse de o konuşmalar Kemal Bey bir vizyonu ve vaadini söylese, Merkez Bankası başkanı adayını açıklasa diye beklendiği için de biraz da bu. Ama ben evet samimiyetle şunu doğru buluyorum ki uzun süreden beri de öneriyorum partilere de, iki yıldır partiler ya da hatta bundan sonra seçime kadar ki 6 ayda bile yapabilirler demin dediğim gibi iklim değişikliğinden emeğe, toplumsal cinsiyet meselelerinden işte toplumdaki genel olarak vasata razı olma problemine ya da toplumdaki hukukun üstünlüğüne inancın giderek daha da geriliyor olması gibi problemleri tartışıyor olsalar… İşte asıl ancak öyle olursa yani salondakiler sadece bindirilmiş kıta hani particiliğin tarifiyle konuşursak değil de, sıradan vatandaşların olduğu ve kendi taleplerini de dillendirebildikleri zeminler yaratılsa bence önümüzdeki şu 6 ayda bile 6'lı Masa liderlerin konuşmaları, mitingleri yerine sadece dinleme toplantıları yapsa bile toplumun bütün farklı katmanlarıyla çok daha fazla heyecan ve tutku üretilebilir. Ama böyle bir dilden kuruluyor o zaman da toplum da kendini pasif bir kenara alıyor, izlemeye çalışıyor ya da not vermeye çalışıyor elinde bir check list o vaat doğruydu bu vizyon eksikliği falan gibi. Bundan kurtarmak lazım siyaseti bu alışkanlıktan.
- Siz seçim sürecini yakından izliyorsunuz ve prensip olarak da çok fazla sayı rakam vermezsiniz hem kişisel olarak hem KONDA olarak. Ama geçen hafta Oksijen'de bir rakam telaffuz ettiniz ve çok konuşuldu. Yani dediniz ki iktidar 40-42 muhalefet 42-44 bandında. Şimdi baktığınız zaman hani tek başına AKP'nin birinci parti gibi gözüktüğü bir yapı var. Arkasından MHP aşağı geldiği için böyle bir noktaya geliyor. Muhalefet bütün çabaya rağmen 42-44. Hem burada bir eksik var işte HDP olursa bir şey değişebilir gözüküyor hem de bu seçimlerin ucu ucuna geçeceği ama tırnak içinde söylüyorum iktidarın elinde devlet aygıtı yer aldığı için belki de bu 2-3 puanı kendi lehine rahat çevirebileceğine dair de bana bir fikir veriyor. Nedir buradaki analiziniz?
Şimdi şöyle, önce şu düzeltmeyi yapmama izin ver. Söylediğim sayılar KONDA'nın bir araştırması değil. Kamuoyunda yayınlanan eğri doğru bakmaksızın bütün araştırmalara bakarak genel bir gözlem.
- Genel bir ortalama verdiniz aslında.
KONDA'da artık icracı görevlerim yok ama yine de bildiğim KONDA hâlâ geleneksel tavrını, ilkesini koruyor ve seçimden önceki açıklama dışında kamuoyunda açıklama yapmıyor. Çünkü şöyle bir tezimiz vardı ve hâlâ da öyle, referans ve güvenilir bilgiye ihtiyacı var kamuoyunun. Eğer meseleyi anketlere indirgeyip, anketçileri bu kadar böyle harcıalem hale getirirseniz yarın referans bilgiye ihtiyacınız olduğunda nereye bakacaksınız? O yüzden bu kadar da böyle hani bir bilimsel yöntemi eğri kullananı var doğru kullananı var ayrı bahis ama bir bilimsel yöntemi de bu kadar kolayca harcamak, sıradanlaştırmak doğru değil diye biz bu tartışmanın dışında kalmaya çalışıyoruz. Ama işin özü şu, evet bugün karşımızda 3 Türkiye var.
Bütün bu söylediğimiz, olması gerekenlere rağmen ortada bir gerçeklik var. O gerçeklik ne? 3 Türkiye var karşımızda. Muhafazakârlar, sekülerler, Kürtler. Evet burada yumuşamalar var, hibrit alanlar, melez alanlar çoğalıyor, birbirine bakışı yumuşuyor, kutuplaşma, yandaş ve aşk ilişkisi bozulmaya başlamış, eksilmiş durumda. Gerçek problemlerin harareti ağırlaştıkça işsizlik gibi geçim derdi gibi, kültürel kimliklerin ürettiği o duygusal ambargolar gevşiyor. Gerçek bir açlık derdi var mesela ya da hayatını sürdürme derdi karşısında o kültürel kimliğin ezberleri çalışmıyor eskisi kadar. Ama yine de hâlâ bir negatif kutuplaşma dediğimiz ya da negatif kimliklenme, duygusal kutuplaşma dediğimiz ortam var. Evet aşk ilişkisi bozuldu ama karşı tarafa olan nefret ilişkisi de bir biçimde hala sürüyor. Onun için her aktör için aslolan şey kendi seçmenindeki aşk ilişkisini güçlendirmekten daha çok belki de nefret eden kesimlerin nefretini söndürmek.
Şimdi buradan bakınca bazı partilerin bazı hamleleri anlaşılabilir. Yani diyelim CHP'nin başörtüsü teklifi çok tartışıldı falan ama sadece bu söylediğim cümleden bakınca bir anlamı da vardı o hamlenin. Yani durup dururken Kemal Bey bir şey icat etmiş değil aslında bir yandan bakınca. Dolayısıyla bugün bu sayılardan ve bu duygusal ilişkinin, duygusal ambargoların sürüyor olmasından dolayı hala iktidar evet geriledi ama bir eşiğe dayandı. Oradan daha geriye gitmiyor. Hâlâ birinci parti sonuç olarak yayınlananların hepsinde.
Sayılar 31 ila 37-38 arasında değişiyor olsa da AK Parti birinci parti hâlâ. CHP de 22 ile 26-27 arasında değişiyor araştırmalara bağlı olarak. Bunun bir sebebi var. O 31'le 37 arasında dediğimiz insanın bir kısmı; gerçekten dindarlıktan ve Müslüman kimliğinden, Sünni kimliğinden ve dindarlığın ya da dini referanslar temelli bir hayatı önemsediği için orada. Ama bir kesimi Tayyip Erdoğan'a olan duygusal ilişkisi güveni için de orada.
Birtakım hataları görmüyor değil görüyor ama Tayyip Erdoğan'a olan güveni hâlâ çok baskın. Bir kesimi az veya çok ama bunların her birisi. Bunların bir kesiminin kazanımlarını kaybetmekten endişesi var. Bir kesimi dindar görünmekle beraber asıl milliyetçi, şoven duyguları çok daha güçlü ve şimdi onun için orada. Bir kesimi uzun bir süre kendini bu ülkede kayba uğradığını varsaymış, mağdur hissediyor ve şimdi Tayyip Bey'le ya da Ak Parti iktidarıyla beraber her şeyi yapabileceği gibi bir cüretkarlık özgüven ve kibir içinde olduğu için orada. Ama sonuçta bir yerde o eşiğe dayandı durdu ve daha geriye henüz gitmiyor.
