Kuveyt sokaklarını aracınızla dolaştığınızda, bu kadınları göremezsiniz. Kapalı kapıların ardında, temel haklarından mahrum haldeler, bulundukları yerleri terk edemiyorlarlar ve en çok parayı verene satılma riski altındalar. Ancak akıllı telefonunuzu elinize aldığınızda, ırklarına göre sınıflandırılmış, birkaç bin dolara satın alınabilecek binlerce kadının fotoğraflarını inceleyebilirsiniz.
BBC Arapça Servisi’nin yaptığı gizli araştırma, evlerde çalışan hizmetçi kadınların, Google Play ve Apple’ın App Store’unda yer alan uygulamalarla ve Facebook’un sahibi olduğu Instagram’da algoritma destekli etiketlerle, yasa dışı bir şekilde internet üzerinden alınıp, satılabildiğini ortaya çıkarttı.
BM Çağdaş Kölelik Biçimleri Özel Rapörtörü Urmila Bhoola, “Yaptıkları, internet üzerindeki bir köle pazarını teşvik etmek. Google, Apple, Facebook ya da herhangi bir şirket, bu tür uygulamalara ev sahipliği yapıyorlarsa, sorumlu tutulmaları gerek.” dedi.
Kuveyt’teki her 10 haneden 9’unda hizmetçi çalışıyor ve bazıları dünyanın en yoksul yerlerinden Körfez ülkelerine gelip, memleketlerindeki ailelerini geçindirmeye yetecek parayı kazanmayı amaçlıyorlar.
BBC Arapça Servisi’nin, Kuveyt’e yeni ulaşmış bir çift gibi davranan gizli ekibi, uygulamalardaki 57 kullanıcıyla konuştu ve popüler bir mal alım satım uygulaması “4sale” üzerinden hizmetçileri satmaya çalışan 10’dan fazla kişiyle görüştü. Satıcıların hemen hepsi, kadınların pasaportlarına derhal el konulmasını ve telefon kullanmalarına çok az izin verilmesini ya da hiç izin verilmemesini tavsiye etti.
4Sale uygulaması, hizmetçilerin ırklarına göre sınıflandırılmasına izin veriyor ve fiyatlar da ırklara göre değişiyor. Gizli ekip, kadınlar tanımlanırken sık sık “Hintliler en pisleri” gibi yorumları defalarca duydu.
İnsan hakları ihlalleri
Kendilerini kadınların “sahipleri” olarak tanıtan uygulama kullanıcıları, BBC Arapça Servisi’ne, kadınlara “bir gün ya da bir dakika” bile izin vermemek gibi temel insan haklarından mahrum bırakma çağrısında bulundu.
Kendi evindeki çalışanını başka birine satmak isteyen bir polis memuru, “Güvenin bana çok iyidir, kahkaha atar ve çok güleç bir yüzü vardır. Sabah 5’e kadar ayakta tutsanız bile şikayet etmez.” dedi. Polis memuru, BBC ekibine, evlerde çalışanların nasıl bir mal olarak kulanıldığını anlattı ve “Bir hizmetçiyi 600 Kuveyt Dinarına (2000 ABD Doları) alıp, 1000 Kuveyt Dinarı’na (3300 ABD Doları) satanları bulabilirsiniz.” diye konuştu.
Polis memuru alıcılara taktikler de veriyor, “Pasaportunu ona vermeyin. Kefili sizsiniz. Neden pasaportunu veresiniz ki?” diyor. Şoke edici bir vakada, BBC ekibine, “Fatou” adını vereceğimiz 16 yaşındaki bir kız çocuğu sunuldu. Batı Afrika ülkelerinden Gine’den kaçırılan Fatou, ev hizmetçilerinin en az 21 yaşında olması gerektiğini şart koşan Kuveyt yasalarına karşın, ülkede son 6 aydır hizmetçilik yapıyordu.
Satıcı, Fatou’nun pazarlamasını yaparken, hiç izin vermediğini, pasaportuna ve telefonunun el koyduğunu, tek başına dışarı çıkmasına da izin verilmediğini söyledi. Bunların hepsi, Kuveyt’te aslında yasa dışı. Urmila Bhoola, “Bu, çağdaş köleliğe mükemmel bir örnek. Burada bir mal gibi satılan, ticareti yapılan bir çocuğu görüyoruz.” dedi.
Körfez ülkelerinde çoğu yerde, hizmetçiler ajanslar tarafından ülkeye getiriliyor ve resmen hükümetin kayıtlarına giriyor. Potansiyel işverenler, ajanslara bir ücret ödeyip, resmen hizmetçilerin sponsoru ya da “kefili” oluyor. “Kafala” diye bilinen bu kefalet sisteminde, bir hizmetçi kefilin izni olmadan işini bırakamıyor ya da değiştiremiyor, ülkeyi de terk edemiyor.
2015’te çıkartılan bir yasayla Kuveyt, ev çalışanlarının haklarının korunması anlamında en sıkı düzenmelere sahip ülkelerden biri oldu. Ancak ülkede yasaya herkes uymuyor. 4Sale gibi uygulamalar, işverenlerin kefaletlerini üzerine kâr koyarak satmalarını sağlıyor. Bu da ajansları devreden çıkartıyor ve kadınları taciz ve eziyete açık kılan, kuralsız bir kara borsa yaratıyor.
İnternet üzerindeki köle pazarları sadece Kuveyt’e has değil. Araştırmada, Suudi Arabistan’da da yüzlerce kadının, bi popüler başka alım satım uygulaması Haraj’da satıldığını ortaya çıkarttı. Facebook’un sahibi olduğu Instagram’da da yüzlerce kadın vardı.
Gerçek bir cehennem
BBC ekibi, Kuveyt’te satılırken karşılaştıkları Fatou’nun ailesiyle temas kurabilmek için Gine’ye gitti. Her yıl yüzlerce kadın, hizmetçi olarak Gine’den Körfez ülkelerine gönderiliyor. İneklerle aynı yerde uyumaya zorlandığını hatırlayan eski bir hizmetçi, “Kuveyt gerçek bir cehennem. Kuvyet’teki evler çok kötü. Uyku yok, yiyecek yok, hiçbir şey yok.” dedi.
Fatou, Kuveyt makamları tarafından bulundu ve bir hükümet sığınağına yerleştirildi. 2 gün sonraysa, yaşının küçük olması nedeniyle sınırdışı edilerek Gine’ye gönderildi. BBC’ye yaptığı açıklamada, “Bana bağırıyorlardı ve ‘Hayvan’ diyorlardı. Üzülüyordum ama yapacak hiçbir şeyim yoktu.” dedi.
Başkent Conakry’deki okuluna geri dönen Fatou, “Çok mutluyum. Şimdi bile bundan bahsediyorum. Hala mutluyum. Hayatım şimdi daha iyi. Kölelikten çıkmış gibi hissediyorum.” diye konuştu. Kuveyt hükümeti, “bu tür davranışlara savaş açtığını” söylüyor ve uygulamaların “çok yakından inceleneceğinde” ısrar ediyor.
Ancak bugüne dek herhangi bir kayda değer adım atılmadı ve bize Fatou’yu satmaya çalışan kadın hakkında hergangi bir işlem yapılmadı. Satıcı, BBC’nin açıklama yapma isteğine de hiçbir yanıt vermedi.
BBC ekibi uygulamalar ve teknoloji şirketleriyle bulguları hakkında temasa geçti. 4Sale uygulaması hizmetçi bölümünü kaldırdı, Facebook ise “خادمات للتنازل#” “#transferiçinhizmetçiler” etiketini yasakladı.
Suudi alım-satım uygulaması Haraj’dan ise bir yanıt gelmedi. Hem Google hem de Apple BBC’e yaptıkları açıklamalarda, ev sahipliği yaptıkları uygulamalarda bu tip davranışlara yer olmadığını belirtti ve bu tür yasadışı faaliyetleri önlemek için uygulama geliştirenlerle birlikte çalıştıklarını vurguladı.
