Suriye, 8 Aralık 2024 sabahına alışılmadık bir haberle uyandı. Milyonlarca Suriyeli, muhalif güçlerin Şam’a girişini ve saatler önce direnişle karşılaşmadan Humus’un kontrolünü ele geçirdiğini izledi.
Muhalif güçlerin başkentin mahallelerine doğru ilerlediği sırada, devrik lider Beşşar Esad’ın küçük bir yolcu uçağıyla ülkeden ayrıldığı haberi doğrulandı. Uçağın nihai varış noktası bilinmezken, uçak radarlardan kayboldu. Reuters, uçağın Tartus yakınlarında düşmüş olabileceğini öne sürdü. Ancak Rusya, Esad’ın Moskova’ya iltica ettiğini dünyaya duyurdu.
ZOR GÜNLER VE ULUSLARARASI GÖRÜŞMELER
Suriye rejimi, muhalif güçlerin Hama’ya yaklaştığı ve Şam’a ilerleme ihtimalinin arttığı son günlerinde zorlu süreçler yaşadı. Bu kritik dönemde uluslararası aktörlerle yoğun temaslarda bulunarak sonunu engellemeye çalıştı.
TÜRKİYE’YE YALVARIŞ
Diplomatik kaynaklara göre, Beşşar Esad, muhalif güçlerin saldırısının ilk günlerinden itibaren Türkiye’nin müdahalesini sağlamak için Ankara ile görüşmeler yapmaya çalıştı.
Esad, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile iyi ilişkilere sahip olan Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani'ye başvurdu. Aralık ayı başlarında Sudani ile bir telefon görüşmesi yaparak Türkiye ile müzakerelere yeniden başlama niyetini dile getirdi.
Esad, Sudani’ye Türkiye'ye ilk başta güvenmediğini ve Türkiye’nin kuzey Suriye’de muhalif güçlerle iş birliği içinde kendisine karşı askeri bir saldırı hazırlığında olduğunu düşündüğünü söyledi.
Sudani, Türkiye ile yaptığı görüşmelerde Ankara’nın müdahale niyetinde olmadığını gördü. Uluslararası atmosfer de Esad’a desteğin sona ermek üzere olduğunu gösteriyordu. Bu gelişmeler üzerine İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Türkiye’yi kuzey Suriye’de gerilimi azaltmaya ikna etmek için Ankara’ya gitti. Ancak İran’ın girişimleri sonuçsuz kaldı ve Türkiye, Suriye rejimini siyasi süreçlere katılmayı reddetmekle suçladı
IRAK’TAN DESTEK ARAYIŞI
Güvenlik kaynaklarına göre Suriye rejimi, Lübnan’daki Hizbullah’ın yalnızca sınır bölgelerinde sınırlı müdahalede bulunabileceğini fark edince desteği Irak’tan almaya çalıştı.
Suriye Dışişleri Bakanı Beşşar el-Sabağ, Irak Başbakanı ile yaptığı görüşmelerde Iraklı Şii milislerin rejimi desteklemek için Suriye’ye gönderilmesini önerdi. Ancak Irak hükümeti, uluslararası baskılardan kaçınmak için dış çatışmalardan uzak durmayı tercih ettiğini belirtti.
SON ASTANA TURU
7 Aralık 2024’te Katar’ın başkenti Doha’da, Ankara, Tahran ve Moskova'nın katılımıyla Astana sürecinin 23. ve muhtemelen son turu düzenlendi. Görüşmelere Katar, Suudi Arabistan, Ürdün ve Irak da katıldı.
İran, ateşkes ilan edilmesini, cephe hatlarının sabitlenmesini ve Suriye rejimi ile muhalif güçler arasında diyalog başlatılmasını önerdi. Ancak Türkiye, Şam’a giren muhalifleri kontrol etmenin imkansız olduğunu ve siyasi geçiş sağlanmadıkça müzakerelerin mümkün olmadığını belirtti
ESAD’IN KORUMA TEKLİFİ VE KAÇIŞI
Rusya, muhalif güçlerin Şam’a ulaşmasından bir gün önce Beşşar Esad’a ve ailesine koruma önerdi. Ancak Esad, siyasi geçiş sürecini kabul etmeyi reddederek savaşmaya devam edebileceğini söyledi. Fakat Şam çevresindeki askeri birlikler, Rusya’nın Esad’ın ayrılmasını desteklediğini hissederek savaşmayı bıraktı.
Güvenlik kaynaklarına göre, Beşşar Esad’ın küçük bir uçakla kaçışı gizli tutuldu ve rejimin Ulusal Güvenlik Başkanı General Kifah Melhem bile kaçıştan habersizdi
IRAK’A KAÇAN KİŞİ KİM?
Irak güvenlik kaynakları, muhaliflerin Bukemal sınır kapısını ele geçirmesinden hemen önce Suriye rejiminden üst düzey bir yetkilinin Irak’a geçtiğini belirtti. Kaynaklar, bu kişinin Beşar Esad’ın kardeşi Mahir Esad olabileceğini düşünüyor
ŞAM’DA GEÇİŞ SÜRECİ
Rusya, muhaliflerle güney operasyon odası üzerinden Şam’daki geçiş sürecini yönetmek için koordinasyon sağlıyor. Güney operasyon odasının lideri Ahmed Avde, muhaliflerin güneydeki eski komutanlarından biri olarak, Şam’a ilerleyip devlet hizmetlerinin devamını sağlamaya çalışıyor. Bu, Şam’da devlet kurumlarının çökmesini engelleme çabasının bir parçası olarak görülüyor.
