Aydınlatma amacıyla kullanılan akkor ve halojen lambalar enerji savurgan (israf eden) aydınlatma cihazlarıdır.
Akkor ve halojen lambalar elektriğin sadece yüzde 5-10’ni aydınlatma amacıyla kullanır. Bu lambaların ömrü ortalama 2 yıldır. Flüoresan lambalar ise elektrik enerjisinin yüzde 25-40'ini ışığa çevirir.
Fosil yakıt (kömür ve doğal gaz gibi) kullanan termik santrallerde üretilen 1 kWh elektrik enerjisinin kullanılmasıyla yaklaşık 443 gram sera gazı CO2 salımı olur.
Kısaca aydınlatmada tüketilen her kWh elektrik enerjisi için 443 gram küresel ısınmaya neden olan sera gazı CO2 salımı olmaktadır.
2013 yılı verilerine göre Türkiye’de her bir konutta ortalama yıllık elektrik enerjisi tüketimi, 1528 kWh’dır. Bu elektriğin yaklaşık yüzde 29’i aydınlatmada tüketildiği tahmin edilmektedir.
Buna göre, konut başına ortalama 443 kWh/yıl elektrik enerjisi aydınlatma amacıyla kullanılmaktadır.
Türkiye’de yaklaşık 29 milyon 438 bin 169 olduğu kabul edilirse aydınlatma için tüketilen elektrik enerjisi miktarı ise yaklaşık 13 milyar kWh/yıldır.
Ofis, otel, gösteri merkezi, alışveriş merkezleri ve endüstri tesisleri gibi yerlerde toplam tüketilen elektrik enerjisinin sırasıyla yaklaşık yüzde 20-40, yüzde 27, yüzde 7-7.3, yüzde 30 ve yüzde 10 aydınlatma tüketilmektedir.
Türkiye’de, 2015 yılı verilerine göre, sokak, cadde, karayolu, alt-üst geçit, meydan, köprü, otoyol, tünel ve park-bahçe gibi yerlerde aydınlatma amacıyla kullanılan 7 milyon adet aydınlatma armatürü ile elektrik enerjisi tüketim miktarı 3 milyar 448 milyon 156 bin 387 kWh’dır.
Türkiye’de toplam elektrik enerjisinin yüzde 2’si sokak aydınlatmada kullanılmaktadır. Özellikle geceleri akılsız ve enerji yoğun sokak aydınlatma sistemleri ile elektrik enerjisi tüketimi miktarı maksimum seviyeye ulaşmaktadır.
Tünel gibi yerlerde ise sürekli akılsız ve enerji yoğun aydınlatma yapılmaktadır.
Türkiye’de tüketilen toplam elektrik enerjisi içinde aydınlatmanın payı yüzde 20 civarındadır. 2017 yılı verilerine göre Türkiye’de toplam elektrik enerjisi tüketimi 294,9 milyar kWh’dır.
Buna göre, anlatmada ydıtüketilen elektrik enerjisi miktarı yaklaşık 59,98 milyar kWh’dır.
Akkor lamba, halojen lamba, enerji tasarruflu floresan lamba ve LED lamba kullanım ömürleri, atık enerji miktarları ve elektrik enerjisi tüketimleri Şekil 1’de verilmiştir.
Şekil 1’de görüldüğü gibi 100 W’lık akkor lamba aydınlatma kullanma yerine 20 W kapasiteli LED lamba ile aynı kapasitede aydınlatma yapılabilmektedir.
Yani, LED lamba ile akkor lambaya göre yüzde 80 oranında elektrik enerjisi tasarrufu sağlanmaktadır.
Şekil 1. Aydınlatmada Kullanılan Lambaların Karşılaştırılması
LED lambaların kullanım süreleri (ömürleri) akkor ve halojen lambaya göre sırasıyla 27 ve 20 kat daha uzundur (Şekil 1).
Konutlarda aydınlatmada akkor lamba yerine LED lamba kullanılsa yıllık elektrik enerji tasarrufu 10,4 milyar kWh olacaktır.
Buna göre, 1400 MW kapasiteli yeni termik santrallerin kurulması ve yılda 4 milyon 607 bin (4,607 106) ton sera gazı CO2 salımı önlenecek, doğal kaynaklar korunacak ve fosil yakıtta dışa bağımlılık azalacaktır. Enerji arz güvenliği sağlanacaktır.
Aydınlatmada enerji savurganlığına son vermek için kamu kurum kuruluş binaları, okullar, AVM’ler, hastaneler, yurtlar, ofisler, oteller, ibadethaneler, gösteri merkezleri gibi yerlerde en büyük giderlerden birisi aydınlatmada kullanılan elektrik enerjisidir.
Yukarıda sıralanan yerlerin çoğunda aydınlatılmada enerji savurgan akkor ve halojen ampul kullanılmaktadır. Buralarda, akkor ve halojen lambalar yerine LED lambalar aydınlatmada kullanılsa elektrik enerjisi tüketimi ortalama 5 kat azalacak ve önemli miktarda elektrik enerjisi israfına son verilecek, doğal kaynakların tahrip edilmesi önlenecek, yeni termik santrallerin kurulması önlenecek ve sera gazı CO2 salımı azalacaktır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı binasında akıllı ve LED aydınlatma dönüşümü çalışması, 2018 yılı başlarında, başladı. Aydınlatmada elektrik enerji tüketimi 626 bin 710 kWh’dan 176 bin 290 kWh düşürülmesi planlandı, çalışma tamamlandığında yılda 450 bin 420 kWh elektrik enerjisi tasarruf edilecektir.
Bu çalışma ile 199 bin 536 kg/yıl sera gazı CO2 salımı önlendi. Bu çalışma yerli imkanlarla başarıyla tamamlandı.
Tüm kamu kurumlarına ve belediyelere ait binalarda LED aydınlatmaya geçilerek ortalama 1/5 oranında elektrik enerjisi tasarruf edilerek vatandaşa örnek olunabilirler.
Diğer yandan, Türkiye’de sokak, cadde, karayolu, alt-üst geçit, meydan, köprü, otoyol, tünel ve park-bahçe gibi yerlerin aydınlatılmasında akkor ve halojen lamba yerine LED lamba ve akıllık aydınlatma sistemi kullanılsa yaklaşık 460 MW kapasiteli yeni bir termik santral kurulmasını ve yılda 1 milyon 527 bin ton sera gazı CO2 emisyonu önlenir ve ekonomide ciddi tasarruf sağlanır.
Sadece sokak ve konut aydınlatmalarda akkor ve halojenli lambalardan LED lambalara geçiş yapılsa ve bu teşvik edilse 1860 MW kapasiteli yeni termik santral kurulması, yılda 6 milyon 124 bin ton sera gazı CO2 salımı önlenir ve;
önlenmesine yardımcı olunur.
Diğer yandan, Türkiye’de sokak, tünel, park-bahçe, köprü ve konut aydınlatma yanında, endüstri, oteller, sinemalar, eğlence merkezleri, alışveriş merkezleri, otoparklar, spor tesisleri, ibadethaneler, OSB’ler, ofisler, kamu kurum ve kuruluşları (belediyeler) binalarında, LED aydınlatmaya geçse ciddi miktarda elektrik enerji tasarrufu (verimliliği) sağlanır ve sera gazı CO2 salımı önlenir, enerji güvenliği artar ve enerjide dışa bağımlılık azalır.
İlaveten, aydınlatmada LED lamba kullanılması halinde;
Enerji tasarruflu floresan lambalar, cıva gibi tehlikeli kimyasal içerdiği için kullanım sonucu oluşan atık tehlikeli atık sınıfına girer.
Floresan ve enerji tasarruflu lambaların ayrı toplanıp özel olarak bertaraf edilmesi gereklidir. Çünkü floresan ve enerji tasarruflu lambalar cüzi miktarda olsa da cıva gibi çok tehlikeli kimyasal içerir.
LED ampul, bir veya 2 yıl içinde kendini amorti edebilir.
Amerika, sokak aydınlatması LED aydınlatma dönüşümüne geçerek yılda 8,5 milyon ton sera gazı CO2 salımının azaltılacağı ve 6 milyar dolar enerjiyi tasarruf etmeyi planlamaktadır.
AB ülkelerinin tamamı akkor ve halojenli ampulleri yasakladı ve LED lamba kullanımı zorunlu hale geldi.
Yeni uygulamayla stoklar tükeninceye kadar halojen lambaların satışına izin verilecektir. AB’de 2018 yılında LED lambalara geçişle, yıllık Portekiz’in elektrik tüketimine (48.0 TWh elektrik) eşdeğer enerji tasarrufu sağlayacak ve 2025 yılına kadar yaklaşık iki milyon üretilen emisyonlara eşdeğer olacak şekilde 2025’e 15,2 milyon ton CO2 emisyonu azalacaktır.
Bu, AB'nin petrol ithalatını 73,8 milyon varil azaltılacağı anlamına gelmektedir.
AB ülkelerinde halojen lambadan ömrü yaklaşık 20 yıl olan LED lambaya geçildiğinde kullanım süresince yaklaşık 115 Euro tasarruf sağlayacak ve bir yıl içinde maliyetini geri ödeyecektir.
Diğer yandan sokak, park-bahçe ve caddelerde akıllı aydınlatmaya geçildiği zaman geceleri ışık kirliliği ve göçmen kuşların telef olması önlenir.
Şehir aydınlatmada akıllı aydınlatma sistemine geçerek yüzde 30, LED lamba kullanarak toplamda yüzde 80 elektrik enerjisi tasarruf edilebilir, çevresel etkiler minimize edilir ve sera gazı salımı azaltılır.
Türkiye aydınlatmada LED lamba teknolojisini geliştirme ile ilgili yatırımlar teşvik edilmelidir.
Böylece pahalı ve çevresel risk oluşturan yeni termik santrallerin kurulması da önlenmiş olur.
Şehirlerde sokak aydınlatmalarında ve iç mekan aydınlatmalarında enerji verimli akıllı aydınlatma sistemleri için yatırımlar yapılmalıdır.
Devir enerji verimliliği devridir.