Dünyada yılda 500 milyar adet tek kullanımlık plastik poşet kullanılmaktadır.
Tek kullanımlık plastikler, doğada 450 yılda bozulabilmektedir.
Sürdürülebilir olmayan lineer ekonomilerde kullan at yaklaşımı aşırı tüketimi ve atık üretimini teşvik etmektedir.
Avrupa Birliği, 2021’de geçerli olmak üzere;
- Plastik içecek pipetleri,
- Kulak pamuğu çubukları,
- Biyobozunur olmayan tüm poşetleri,
- Plastikten yapılmış bıçak, çatal, kaşık, tabak ve bardakları,
- Genişletilmiş polistirenden yapılmış yiyecek ve içecek kutuları/kapları,
- Plastik balon çubukları,
- Plakaları,
- Plastikten yapılmış içecek karıştırma çubukları,
- Okso bozunur plastikten yapılan ürünleri,
gibi tek kullanımlık plastikleri yasakladı.
İngiltere dahil tüm AB ülkeleri bu kurala uyacaklar ve kendi mevzuatlarını bu esaslara göre hazırlayacaklar.
Bunların yanı sıra ıslak mendiller de dahil olmak üzere tüm plastik ve polistiren ürün üreten firmalar ürünlerinin üzerine, kullanımdan sonra ne şekilde ve hangi tür çöp kutusuna atılması gerektiğini yazmak zorunda olacaklar.
Plastik elyaf esaslı ıslak mendiller, doğada 100 yılda yok olmakta ve kanalizasyon sistemine, atık su terfi merkezlerine ve atıksu arıtma tesislerine ciddi ekonomik zararlar vermektedir.
AB ülkeleri, paketler ve bardaklar gibi tek kullanımlık plastiklerin kullanımını azaltmak için AB kurallarına göre kendi yöntemlerini seçebilecekler.
Ayrıca 2025 yılına kadar piyasaya sürenler, kullanılmış plastik şişeleri yüzde 25’i geri dönüştürülmüş malzemeden yapacak ve 2029 yılına kadar içecek şişelerinin en az yüzde 90'ını toplamak ve geri dönüştürmek zorunda kalacaklar.
AB Komisyonu’nun raporuna göre, tek kullanımlık ürünlerin yüzde 70’den fazlası denizlere/okyanuslara karışarak plastik atık kirliliğine neden olmakta ve deniz/okyanus yaşamını son derece olumsuz etkilemekte.
Zamanla boyutları küçülen ve mikroplastiklere dönüşen bazı plastik atıklar, besin zincirine karışıp yeniden insanların sofrasına gelerek, insan sağlığını da tehdit ediyor. Ve bu ürünler doğada ortalama 450 yılda yavaş yavaş bozunabildiği için okyanuslarda/denizlerde birikiyor.
AB ülkelernin tek kullanımlık plastik kullanımını yasaklama ve mücadele etme sebepleri;
- Denizlerin/okyanusların çöplük olmaya başlaması,
- Deniz/okyanus canlılarına ve habitatlarına ciddi zarar vermesi,
- Okyanuslara yılda 8 milyar dolar zarar vermesi,
- Ölü balina öyküleri (Filipinler kıyısında karaya çıkmış bir balinanın vücudunda 88 kilo plastik çıkması ve geçen yıl, 80 adetten fazla plastik poşet yedikten sonra Güney Tayland'da bir pilot balinanın ölmesi) gibi, gelecekte deniz/okyanuslarda canlılardan çok plastiklerin olma ihtimali,
- Plastiklerin besin zinciri yoluyla soframıza kadar ulaşması, inek sütünde dahi mikroplastik olması ihtimali,
- Çin ve Hindistan’ın kirli plastik atık ithalatını yasaklaması
- Lineer ekonomiden döngüsel ekonomiye geçiş yapılması etkili olmuştur.
Ölü balinanın midesinden çıkan plastiklerin ağırlığı 6 kilogramdı / Fotoğraf: Reuters
Diğer yandan, her yıl bir milyondan fazla deniz kuşunun mikroplastik yutması, boğulması sonucu ve yüz binden fazla köpekbalığı, kaplumbağa, balina, fok ve yunus plastik atıklardan dolayı ölmekte.
Okyanuslarda ve denizlerde mikroplastiklere dönüşen plastiklerin yüzde 90’nın deniz kuşları ve balıkların midelerinde biriktiği rapor ediliyor.
Dünya’da her yıl 5-15 milyon ton (ortalama 8 milyon üç yüz bin) atık plastik denizlere/okyanuslara karışıyor. AB Komisyonu'na göre, deniz çöpünün yüzde 80'inden fazlası plastik atıktır.
Araştırmalara göre, insanoğlu tarafından plastik atık tüketimi bu şekilde devam ederse 2050 yılında denizler/okyanuslardaki plastik atığın ağırlığı, tüm deniz canlıların toplam ağırlığını geçeği ve okyanuslarda ağırlıkça balıklardan daha fazla plastik atık olacağı tahmin ediliyor.
Sigara izmaritlerinin hammaddesi plastik elyaftır. Sigara izmariti, ikinci en çok kullanılan tek kullanımlık plastiktir. Bir sigara izmariti yere ve sahillere atıldığı zaman;
- 500 - 1000 litre arası suyu kirletiyor.
- Yola, yere, atıldığında bozulma süresi yaklaşık 12 yıl.
Fotoğraf: Twitter
Yeni AB direktifine göre, sigara izmaritlerini toplama maliyetleri, tütün şirketlerinden talep edilecek. Olta takımı üreticileri de denizde kalan plastik ağlarının bedelini ödemek zorunda kalacaklar.
Ayrıca, tütün filtreleri, plastik bardaklar, hijyenik havlular ve ıslak mendil gibi tek kullanımlık plastik üreticileri, kullanıcılara bu atıkları nasıl uygun bir şekilde geri kazanmaları ve bertaraf etmeleri gerektiğini, kolay anlaşılır bir şekilde açıklamalar yaparak kamu bilincinin artırılmasına yönelik yeni bir odaklanma alanı oluşturacaklar.
Bu mevzuatta, AB ülkelerinde kanalizasyon sistemlerine, terfi merkezlerine ve atıksu arıtma tesislerine yılda yüz milyonlarca dolar zarar veren ıslak mendiller belası da ele alınmıştır.
Fotoğraf: Reuters
AB Komisyonu, deniz çöpünün Avrupa Birliği'ne maliyetinin yılda 295 milyon dolardan 793 milyon dolara çıktığını tespit etti.
Dünya Ekonomik Forumu göre, okyanuslara ve denizlere ulaşan plastiğin yüzde 90'ının 10 büyük nehirden geldiği ve şu anda dünya okyanuslarında yüzyıllarca yılda bozulabilen 50 milyon ton plastik atık olduğu tahmin ediliyor.
AB mevzuatının yürürlüğe girmesi ve 2030 yılına kadar plastik atık kirliliğinin kontrol altına alınması ile yaklaşık 25 milyar dolarlık çevresel zararın önleneceği tahmin ediliyor.
Yeni direktif uygulamaya başladıktan sonra, yeni kurallar sadece plastik atık kirliliğini engellemekle kalmayacak, aynı zamanda Avrupa Birliği'ni daha sürdürülebilir bir plastik ve plastik alternatifi politikada dünya lideri yapacağı tahmin edilmektedir.
Science Advances'teki 2017 tarihli bir makalesine göre, dünya genelinde toplam plastik atık hacmi, 822 bin adet Eyfel Kulesi, 25 bin adet Empire State binası, 80 milyon adet mavi balina ve 1 milyar adet file eşdeğer olan 8,3 milyar metrik tona ulaştı.
Avrupa Birliği aday ülkesi olan Türkiye, tek kullanımlık plastiklerle ilgili, AB kurallarını esas alarak, kendi mevzuatını hazırlayarak yol haritasını ortaya koyabilir ve öncelikle tek kullanımlık plastik atık kirletilmesine, ekonomik değil, çevreyi korumak için dur diyebilir ve tek kullanımlık plastikler yerine alternatif biyobozunur ürünlerin geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olabilir.
