ABD’nin nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilip İran’la ticarete yeni yaptırım dayatması sonrası Fransa, İngiltere ve Almanya’nın bu yaptırımların etrafından dolanmak için kurduğu Ticareti Destekleme Enstrümanı’na ( INSTEX şirketi) altı Avrupa ülkesi daha katılıyor. Belçika, Danimarka, Finlandiya, Hollanda, Norveç ve İsveç’in de INSTEX üzerinden İran’la ticaret yapma kararı aldığı açıklandı.
Buna göre Avrupa şirketlerini İran’la ticarette Amerikan yaptırımlarından korumanın yanı sıra İran’la nükleer anlaşmayı ve ticareti meşru çerçevede devam ettirmeyi amaçlayan INSTEX’e Belçika, Danimarka, Finlandiya, Hollanda, Norveç ile İsveç’ in hissedar olarak katıldı. Ortak açıklamada, “Bu adım INSTEX’i daha da güçlendirmekte ve Avrupa ile İran arasında meşru ticareti kolaylaştırmak için Avrupa’nın çabalarını göstermektedir. Aynı zamanda, Kapsamlı Ortak Eylem Planı’na devam eden bağlılığımızın açık bir ifadesidir” denildi.
Açıklamada, 2015 yılında İran’la imzalanan ancak ABD’nin çekildiği nükleer anlaşma kast edilerek ‘Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın (JCPOA) tam ve etkili uygulanmasının son derece önemli olduğu’ belirtildi; İran’ın da JCPOA kapsamındaki taahhütlerine vakit kaybetmeden tam olarak uyması istendi.
Söz konusu anlaşma Temmuz 2015’te, P5 + 1 ülkeleri grubu (Çin, Almanya, Fransa, Rusya, İngiltere ve ABD) ile İran arasında imzalanmış; İran’ın nükleer tavizleri karşılığında bazı ekonomik yaptırımlar kaldırılmıştı. Fakat ABD Başkanı Donald Trump geçen yıl anlaşmadan çekildiklerini açıklamış, Avrupa Birliği ise ilişkileri sürdürmeyi tercih etmişti.
Tahran yönetimini nükleer anlaşmada tutmak isteyen Almanya, İngiltere ile Fransa, İran’la ticareti kolaylaştırmak ve Avrupalı şirketleri ABD’nin yaptırımlarından korumak için Ocak 2019’da INSTEX’ı kurmuştu.
