15 Temmuz darbe girişiminin ardından tutuklanan birçok gazeteci ve yazarın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile yargılanması bu cezanın infaz hükümlerinin ne olduğu sorusunu da gündeme getirdi. Geçen günlerde yazar Ahmet Altan, akademisyen kardeşi Mehmet Altan ve gazeteci Nazlı Ilıcak´ın da "anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs" iddiasıyla çarptırıldığı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının çerçevesi, Türkiye´de cezaların infazına ilişkin temel kanun olan 5275 sayılı ?Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun? ile buna ilişkin tüzükte yer alıyor.
6 soruda, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının süresi, infaz hükümleri ve hükümlülere yönelik düzenlemeler şöyle:
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası nedir?
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile buna ilişkin tüzükte belirtilen şartlara göre infaz edilen ve hükümlünün ömrünün tamamını cezaevinde geçirmesini öngören ceza türü. Ağırlaştırılmış müebbet, Türkiye´de idam cezasının kaldırıldığı 2002 yılından sonra, bu cezanın yerine ikame edildi.
Kimler ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılabilir?
Ağırlaştırılmış müebbet hapis verilebilecek suçlar kanunda şöyle sıralanıyor:
- İnsanlığa karşı suçlar
- Kasten öldürme suçu
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu
- Devletin güvenliğine karşı suçlar
- Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlüler kaç yıl hapiste kalır?
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam ediyor. Ancak kişinin tavrına göre bu süre 30 yıl sürebiliyor. 5275 sayılı kanunun "şartlı salıverilme"yi düzenleyen 107. maddesinde "Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler" deniyor. Ancak birden fazla ağırlaştırılmış müebbete çarptırılan hükümlüler için ayrı bir düzenleme daha bulunuyor. Buna göre, birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan bir hükümlünün şartlı salıverilmesi için en az 40 yıl geçmesi gerekiyor. Ancak, ?Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar?, "Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar? ve ?Milli Savunmaya Karşı Suçlar?dan birinin örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmıyor.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılanlar hangi şartlarda kalıyor?
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını çekenler, hapisteki zamanlarını tek kişilik hücrelerde geçiriyor ancak bu uygulama kanunda "tek kişilik oda" ifadesiyle kelimelendiriliyor. Kanuna göre hükümlüye tek başına günde bir saat açık havaya çıkma ve spor yapma hakkı tanınıyor. 25. maddenin 3. fıkrasına göre, cezaevi idaresi "iyi hale" göre bu süreyi uzatabileceği gibi aynı ünitede kalan diğer hükümlülerle de temasta bulunmasına "sınırlı olarak" izin verebiliyor. Cezaevi idaresinin uygun görmesi halinde hükümlüye bir sanat veya meslek etkinliğini yürütme izni verilebiliyor.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılanların ziyaret ve telefon hakları neler?
Cezaevindeki diğer hükümlülere haftada bir telefon ve ziyaret hakkı verilirken ağırlaştırılmış müebbete çarptırılan hükümlüler bu haklardan 15 günde bir yararlandırılıyor. Hükümlülerin telefon görüşmeleri için 10 dakikadan uzun olmaması şartı koyuluyor. Öte yandan, diğer hükümlüler üçüncü dereceye kadar ?kan ve kayın hısımları? ile akraba olmamalarına rağmen adlarını vereceği üç kişi tarafından ziyaret edilebilirken, bu cezanın uygulandığı hükümlüleri sadece eşi, alt soyu, üst soyu ve vasisi ziyaret edebiliyor. Bu arada aynı anda birden çok ziyaretçiyle görüşme imkanı tanınmadığı için bu hükümlüler ailesini bir daha hiçbir zaman bir arada göremiyor.
Hükümlüler sağlık sorunları yaşarsa ne olur?
Kanun, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılanların sağlık sorunu yaşaması halinde gidilecek uygulamayı da düzenliyor. Buna göre, cezaevi revirinde verilemeyen sağlık hizmetinden faydalanacak hükümlüler, tam teşekküllü devlet ya da üniversite hastanelerinin tek kişilik ve yüksek güvenlikli mahkûm koğuşlarında kalıyor.