Suriye’nin İdlib bölgesinde Heyetu’t Tahriru’ş Şam (HTŞ) ve müttefiki silahlı muhalif grupların ortaklaşa düzenlediği operasyon, üç gün içinde Suriye ordusunu ülkenin kuzeyindeki düzinelerce kasabadan ve hatta Suriye'nin ikinci büyük kenti Halep'ten uzaklaştırdı.
Fransız Le Parisien gazetesi, son yıllarda bir ilk olan bu saldırının koşullarını açıklığa kavuşturmak amacıyla aşağıdaki dört soruya yanıt verdi:
1.OPERASYON NASIL GERÇEKLEŞTİ?
İnsan Hakları Gözlemevi Başkanı Rami Abdurrahman'a göre operasyon Çarşamba günü, El Kaide'nin eski Suriye kolu Heyetu’t Tahriru’ş Şam (HTŞ) ve Türkiye destekli silahlı muhalif grupların Halep ve İdlib'de Şam yönetiminin elinde tuttuğu yerlere girmesi ve “neredeyse hiç direnişle karşılaşmaması” ile başladı.
Gözlemevi'ne göre sadece üç gün içinde Halep'in mahallelerinin “çoğu”, hükümet binaları ve hapishaneler başta olmak üzere yaklaşık 70 kasabanın yanı sıra İdlib ve Hama vilayetlerindeki stratejik mevzileri ve kilit öneme sahip Serakib şehrini ele geçirildi. Tahriru’ş Şam ve müttefik savaşçıların Cuma günü “iki bombalı intihar saldırısı” sonrasında şehrin kapılarına ulaştığını ve mahallelerin kontrolünü kademeli olarak ele geçirdiği belirtiliyor.
Gözlemevi'ne göre isyancılar ayrıca Şam'ı Halep'e bağlayan stratejik M5 otoyolunu ve Lazkiye'ye bağlantı sağlayan bir yol kavşağını kestiler ve Cumartesi sabahı Halep Uluslararası Havaalanı'nın kontrolünü de ele geçirdiler. Ancak Suriye ordusunun çekilirken Havalanı’nı YPG’ye yakın Suriye Demokratik Güçleri’ne bıraktığına dair farklı haberler de bölgeden gelmeye devam ediyor
2. SURİYE ORDUSUNUN SAVUNMA KAPASİTESİ VAR MI?
Rus haber ajanslarına göre Rus ordusu bu saldırılara karşılık olarak Cuma günü hava kuvvetlerinin Şam yönetimine destek amacıyla Suriye'deki HTŞ ve müttefiki grupları bombaladığını duyurdu. Reuters'ın iki askeri kaynağa dayandırdığı haberine göre Rusya'nın Suriye'deki varlığı Ukrayna'daki savaş nedeniyle son aylarda azalmış olsa da Kremlin önümüzdeki günlerde askeri yardımın ulaşacağı sözünü verdi.
Şam geçmişte Lübnan Hizbullah güçlerinin desteğine de güvenebiliyordu, ancak bu güçler son iki ayda Hizbullah'ın İsrail'e karşı açtığı savaş nedeniyle tükendi.
Gözlemevi'ne göre Suriye hava kuvvetleri son saatlerde İdlib bölgesine yoğun saldırılar düzenledi. “Çatışma Mekanizmaları” kitabının yazarı Miriam Ben Raad, HTŞ’nin ‘Şam’ın görünürdeki zayıflığından faydalandığını’ söyledi. Ona göre Suriye ordusunun önümüzdeki günlerde “kendini yeniden organize etmesi” beklenmelidir ve yaptığı şey “şimdilik stratejik bir geri çekilmedir”.
3. SİLAHLI GRUPLAR NEDEN ÖZELLİKLE BU ZAMANI SEÇTİ?
İdlib'de HTŞ tarafından ilan edilen “hükümetin” başkanı Muhammed el-Beşir, geçtiğimiz gün yaptığı açıklamada HTŞ’nin operasyonunun “Esad rejimin savaş cephelerindeki güçlerini harekete geçirerek sivil bölgeleri bombalamaya başlaması ve on binlerce sivilin yerinden edilmesine neden olmasının” ardından başlatıldığını açıklamıştı.
Aslında Le Parisien'in aktardığı bazı uzmanlara göre bu operasyon HTŞ ve isyancılar tarafından aylardır hazırlanıyordu. Adel Pacwan, Suriye'nin tarihi müttefiklerinin şu anda başka çatışmalarla meşgul olması nedeniyle operasyonun “çok elverişli” bir jeopolitik bağlamda gerçekleştiğini belirtiyor.
4. BÖLGEDEKİ TEPKİLER NE YÖNDE?
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov Cuma günü yaptığı açıklamada saldırıda “Suriye egemenliğinin” ihlal edildiğini belirterek bu durumu kınadı ve Suriyeli yetkilileri Halep'te “düzeni bir an önce yeniden tesis etmeye” çağırdı. Tahran, ABD ve İsrail tarafından hazırlanan bir komplo olarak nitelendirdiği saldırıyı kınadı ve konsolosluğuna “terörist unsurların” saldırdığını söyledi.
Moskova Cumartesi günü Rus ve İran diplomasi şeflerinin, Türk bakanla yapılan benzer bir telefon görüşmesinin ardından, Suriye'deki “tehlikeli tırmanışı” telefonda ele aldıklarını duyurdu. Rusya Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada Sergei Lavrov ve Abbas Arakçi arasındaki bu görüşmede “iki tarafın Suriye'de olup bitenlerden duydukları derin endişeyi dile getirdikleri” belirtildi.
Türkiye ise Cuma günü, Rus ve Suriye hava kuvvetlerinin bir dizi saldırısının ardından İdlib ve bölgesine yönelik “saldırıların” “durdurulması” çağrısında bulundu. Le Parisien'e göre, Suriye'nin kuzeyindeki bazı bölgeleri kontrol eden ve bazı isyancıları destekleyen Türkiye, Çarşamba günkü operasyona yeşil ışık yaktı.
