Saslanbek İsaev(*)
İnsanlar gibi devletler de yıllık hesaplarını yapar ve o hesaplar her zaman tutmaz veya ?kuş konar?, piyango çıkar. 2018 yılında Rusya´ya kuş da kondu, hayal kırıklığı da yaşandı.
2018 yılının Rusya için nasıl geçtiği değerlendirildiğinde, yılın ?kötü? ile ?iyi? arasında bir denge içinde geçtiği söylenebilir. İç siyasette Putin seçimleri kazandı ve bu seçimlerin meşruiyetine ilişkin bir tartışma yaşanmadı. Rusya Federasyonu Merkez Seçim Kurulu´nun başına Batı´nın sevdiği bir isim getirildi. Ella Pamfilova bu görevi devraldığında, seçimlerin kesinlikle şeffaf olacağının güvencesini verdi. Putin´e karşı çıkan adayların en güçlüsü olarak bilinen muhalif lider Aleksey Navalnıy kanunen seçimlere katılamadı; fakat onun temsil ettiği liberal muhaliflerin seçimlerdeki adayı Kseniya Sobçak oldu. Solun (sistem içi muhaliflerin) adayı olan Komünist Parti´den Pavel Grudinin ise Putin´e en çok yaklaşan aday olarak yarışı ikinci sırada bitirdi. Rusya´da seçimler Batı´nın itiraz edemeyeceği şekilde, Vladimir Putin´in başkan seçilmesiyle sonuçlandı. Putin yüzde 70´lere yakın oy oranıyla koltuğunu korudu ve bu 2018´in ilk başarısıydı.
İç siyasetteki bir başka başarı ise ilhakından sonra Kırım´ı Rusya´ya bağlayan köprü oldu. Levada Araştırma Merkezi´nin anketlerine göre, Ruslar Kırım köprüsünün açılışını en önemli başarı olarak gördü. Devletin propaganda aygıtı bunun için gerçekten çok uğraştı; Putin durmadan şantiye ziyaretleri yaptı, ilk betonu döktü, ve köprüden ilk geçen de Putin oldu. Kırım´a köprünün Rusya´ya maliyeti 250 milyar rubleden fazla ve bu maliyet hesabına Rusya´dan tamamen kopan Ukrayna da eklenmeli.
Rusya için dış ve iç siyasetteki bir başka önemli başarı ise futboldu. Rusya doping skandalı yüzünden Kış Olimpiyat Oyunları´na kendi bayrağıyla katılamadı. Fakat 2018´de spor coşkusunu kendi topraklarında futbol sayesinde yaşadı. Yine Levada Araştırma Merkezi´nin anketine göre, 2018 FIFA Dünya Kupası Rus halkının önem sıralamasında dördüncü oldu. Fakat olumlu gelişmeler sıralamasında ikinci sırayı almış görünüyor.
İç siyasette Putin´in seçilmesi, köprü açılışı ve futbol kupası dışında olumlu bir gelişme yaşanmadı. Hatta iç gündem açısından Rusya yılı eksik bakiyeyle kapattı. Seçim öncesi gündem olmayan emeklilik reformuyla emeklilik yaşının artırılması, KDV artışı ve benzin fiyatlarının artışı, seçim sonrası Putin´in oylarında rekor düşüşe sebep oldu. Batı´nın yaptırımları da bu düşüşün üstüne ateşe dökülen benzin gibi geldi. 2018´in getirdiği diğer olumsuzluklar ise Kemerovo´da yanan AVM, Kerç şehrindeki lise katliamı, Suriye´de düşen keşif uçağı gibi talihsiz olaylardı. Olağadışı gelişmeler Rusya´nın bürokratik yapısının bu durumlar karşısındaki hazırlıksızlığını, daha doğrusu bürokratların halkı umursamadığını ortaya çıkardı. Suriye´deki ?başarılı? insani yardım ve kurtarma operasyonları sürekli kamuoyuna duyuran Rusya, içerde yaşanan her olağandışı duruma hazırlıksız yakalandı. Bu da muhaliflerin ağır eleştirilere neden oldu.
Olağandışı durumlarda halkın yardımına yetişemeyen bürokrasi bir de skandal açıklamalarla yıl boyunca halkı tahrik etti. Bunlar arsında sembolik öneme sahip olanı, yerel hükümette gençlik politikalarından sorumlu genç bir bürokrat olan hanımefendinin, gençlerle yaptığı sohbette ?Devlet size hiçbir şey borçlu değil? demesiydi. Bu tarz skandal açıklamaların yanı sıra, bir valinin uykuya yatan bir ayıyı vurması, Karlov Vakfı´nın engelli çocuklar yerine bürokrat çocuklarını Türkiye´ye getirmesi gibi birçok skandal yaşandı. 2018 yılı halkla devlet arasındaki en zorlu yıl oldu ve halkın hakkını sokakta aradığı yıl olarak tarihe geçti. Sokak olayların sembolü ise İnguşetya oldu. İki ilin (cumhuriyetin) sınır kavgası İnguşların federal merkeze küsmesiyle sonuçlandı.
2018 yılının iç kamuoyu bakiyesi az da olsa eksikle kapanmışken, dış siyasette Rusya bakiyeyi yine az da olsa artıyla kapattı: Suriye´de Esed´in ülkenin çoğunluğunu kontrol altına almasına sebep oldu. Suriye iç savaşı Astana formatında siyasi çözüme doğru istikamet aldı. Türk akımı projesinin denizaltı kısmı bitti, S-400´den vazgeçilmedi, Kuzey Akımı-2 iptal edilmedi, Rusya´nın Soçi ve Moskova şehirleri yıl boyu batılı liderleri ağırladı, Hazar denizi paylaşım anlaşması yapıldı ve Hazar´a kıyısı olan devletlerin Hazar denizine yabancı askeri bir gücü sokamayacağı anlaşmada yer buldu. Rusya özel güvenlik şirketleri aracılığıyla ve resmi olarak Akdeniz´i aşarak Afrika´ya uzandı. Tabii ki dış siyasette de skandallar vardı ama Rusya bu skandallara aldırış etmedi. Skripal olayı ve Suriye´de yaşanan kimyasal silah kullanma vakalarını şiddetle reddetti; bu olayların kendisine karşı birer komplo olduğunu iddia etti. İç kamuoyu bu reddiyeleri kabul ederken, bu skandallar Rusya´nın dış ilişkilerde ?tuzlu çorbaya? bir avuç tuz gibi geldi.
Rusya için önemli bir ülke olan Ermenistan´daki devrim Rusya tarafından dikkatle izlendi; fakat Ukrayna´ya gösterilen tepki buraya gösterilmedi. 2018´de Ermenistan´a karışmayan Rusya´nın 2019´da ne tür sürprizler yapacağını tarih gösterecek; fakat şimdilik Rusya ?Ermenistan halkının seçimine saygıyla yaklaşıyoruz? demekle yetiniyor.
Rusya´nın 2018 yılını analiz edince ortaya şöyle bir tablo çıkıyor: Batı ile girdiği yarışta, Rusya´ya uygulanan yaptırımların ekonomik faturası halka yansımaya başladı. 2019´da daha da ağır yansıyacak bu yaptırımlara karşı hazırlığını 2018´de yapan Rusya, kamuoyunu devlet propagandasıyla iç sorunlardan dış kazanımlara yönlendirerek zaman kazandı. İç istikrar için tehlike yaratacak reformlar yapılırken, dış siyasetteki başarılar ön plana çıkarılarak, ekonomik sıkıntıların sebebinin dış siyasetteki başarılardan kaynaklandığı savunuldu. Futbol kupası sevinciyle dizlerinin üstünden ayağa kalkma gururu arasında kalan Ruslar, ceplerine yansıyan faturanın ağırlığını 2019 yılında hissedecek gibi görünüyor. Fakat 2019 yılında bu faturaya öfkeyle tepki gösterecek halka da devlet tarafından üst düzey bürokratların kurban olarak sunulacağı, Rus siyaset kulislerinde konuşuluyor. Rus medyasına göre, Rusya´nın güvenlik teşkilatı (FSB) şimdiden 17 dosya hazırlamış. Bu dosyalar illerin ve cumhuriyetlerin başındaki yöneticilere karşı hazırlanmış. Bunların yanı sıra, alt kademe bürokratların da dosyalarının çoktan hazır olduğu, yine basına sızan haberler arasında. Putin böylece, dış ?düşmanlar? karşısında 2018´i başarılı olarak tamamlarken, 2019´da da iç ?düşmanlarını? temizleyecek. ?İç düşmanlar? ise sadece bürokrasinin hırsızlarından ibaret değil. Dışarıdan sızan terör örgütlerinin varlığı da düşünüldüğünde, halk 2019´da Putin´e bu zorlu mücadelede destek verecek gibi görünüyor.
(*)Grozni ve İstanbul´da yaşayan araştırmacı gazeteci Saslanbek İsaev Rusya, Kafkasya ve Türkiye ilişkileri alanında uzmanlaşmıştır.
