17 Haziran 2020 tarihinde, Fransa’daki bir ağır ceza mahkemesi, Esat ailesinin “yaramaz çocuğu” kabul edilen eski General Rıfat Esat’ı, “nitelikli organize işler”, “yasadışı yollarla zenginleşmek” ve “kara para aklamak” suçlardan dört yıl hapis cezasına mahkum etti; Paris ve Londra’daki mal varlıklarına el konulmasını kararlaştırdı.
Mahkemenin karar gerekçesinde, “sıra dışı tehlikeli gerçekler” ibaresi yer almasına rağmen, ihtiyarlıktan kaynaklı (82 yaşında) sağlığının kötü olması nedeniyle, sürgündeki bu “yaşlı kurt” hakkında yakalama kararı verilmedi.
Anlaşılan, kurdun sadece dişleri sökülmüştü. Zira Aralık 2019’dan beri iç kanama sebebiyle hastanede yatmaktaydı ki, bu da onun cezaevine konulmayacağı anlamına geliyor.
Rıfat, doğal olarak hakkındaki suçlamaları reddetti.
Amerikan yapımı meşhur “Godfather” (Baba) filmindeki mafyatik serüveni aratmayacak bir hayat tarzı olan Rıfat Esat’ı savunan dokuz avukat, mahkemenin “siyasi” ve hükmün ise “haksız” olduğunu ileri sürerek verilen karara hemen itiraz ettiler; buna karşılık savcılık ve SHERPA (hükümeti adına davaya müdahil olan kurum temsilcisi) ise verilen cezanın ağırlaştırılması için kararın temyiz edilmesini istedi.
Kabul edilmesi halinde, tekrar edilecek olan davanın sonuçlanması en az bir yıl sürecek.
Dilerseniz, Suriye-Lübnan-Fransa üçgeninde mafyacıbaşı Rıfat Esat’ın başrolde oynadığı “Suriyeli Baba” filminin başına dönelim.
Azledilmiş bu Tümgeneral’in hayat macerasından kesitler sunalım.
Vikipedi ansiklopedisinin Türkçe versiyonu, onun hakkında tek cümle yazmakla yetinmiş:
"Rıfat Ali el-Esad veya Rıfat Ali el-Esed (Arapça رفعت علي الأسد; doğumu 22 Ağustos 1937, Kardaha/Lazkiye, eski Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad’ın kardeşi ve görevdeki Devlet Başkanı Beşar Esad’ın amcası."
Bu bilgi doğrudur; ancak biz, verilenle yetinmeyelim; diğer kaynaklara da bakalım.
Tam künyesi Rıfat Ali Süleyman el Esed’dir.
Buradan devam edelim:
Lazkiye ilinin Kardaha köyünde doğan Rıfat, Hafız ve Cemil Esat kardeşlerin üçüncüsü ve en küçüğü.
Suriye ordusuna teğmen olarak katıldığı yıl 1958. 1963 yılına kadar, herhangi bir ciddi faaliyeti görülmüyor.
Aynı yıl (“8 Mart Devrimi” diye adlandırılan ) Baas Partisi’nin iktidara gelmesiyle birlikte, partili ulusalcı subaylar için “Birinci Baas (Diriliş) Eğitimi” başlığı altında eğitim devresi açılıyor.
Katılanlar, Beşli Askeri Komisyon üyelerinin (aile ve aşiretinden) akrabası ve hemşerisiydiler ki, onlardan biri de Rıfat idi.
Kurs devresinden sonra rekor denecek kısa bir süre içinde Harp Akademisi’ne girip aynı hızla mezun edildi.
İki yıl içinde Yekaterinburg Sovyet Askeri Akademisi’nde eğitime katılmasından sonra hızla yükselerek Bassa partisinin askeri kanadını oluşturan özel güvenlik biriminin başına getirildi.
3 Şubat 1966’daki darbeye katılan Rıfat Ali; 25-28 Şubat 1969’da abisi Hafız Esat’ın Hareket-ül Tashihiye (Düzeltme Hareketi) adı altında 1970’te gerçekleştirdiği darbede de rol aldı.
Aynı yıl düzenlenen eğitim devresinden sonra Qabun bölgesindeki Zırhlı ve Piyade Muhafız Alayı komutanı oluverdi.
Bir yıl sonra kendisinin seçip oluşturduğu 569. Tümen Komutanlığı’na yükselirken Suriye ordusunun gözde birimlerinden biri olan Seraye’l Difaa (Savunma Birlikleri) sorumlusu tayin edildi.
Bu birliklerin, genelde Lazkiye bölgesindeki Esat ailesinin uzak-yakın akrabalarından ve aşiret mensuplarından oluştuğu söylenir.
Bunu, Rus askeri uzmanları eşliğinde aldığı kurmaylık öğretisi/eğitimi kursları izledi.
1971 yılında aynı birim, Sovyet askeri eğitimi ve silahları sayesinde seçkin bir konuma geldi.
1975’te Anayasa Mahkemesi başkanı olmasının yanı sıra 1975-1980 yılları arasında kendisinin oluşturduğu Yüksek Öğretim Mezunları Birliği (Rabıtat-ul Hırricin el Ulya) başkanlığı yaptı.
Bu kuruluş, Baas Partisi’nin denetimi dışında halkla ilişkiler faaliyeti çerçevesinde konferans, forum ve benzeri etkinlikler düzenliyordu.
Görüldüğü kadarıyla Tümgeneral Rıfat, o zamandan beri kendisini iktidara getirecek bir kitle ve seçkinler zemini hazırlıyordu.
Belki de bu nedenle birçok çevre, abisinin halefi (ardılı) sıfatıyla başkanlık koltuğuna oturacak diye bakıyordu, hırslı ve ihtiraslı Rıfat’a.
O da kendisini bu makama öylesine hazırlamıştı ki, yurt dışından bazı şahsiyetlerle bile “kişisel özel ilişkiler” kuruyordu.
Mesela Lübnanlı Hıristiyanların önde gelenlerinden Franciye ailesinin veliahtı ve eski Cumhurbaşkanı Süleyman Franciye’nin oğlu Toni Franciye ile 1976’da buluşup, onunla derin ilişkiler içinde girmişti.
Toni, Lübnan siyasetinin önemli bir ismi ve memleketi Zağarta bölgesinin feodal kökenli savaş ağası (çünkü paramiliter Zağarta Kurtuluş Ordusu- El Maride’nin başkomutanı sayılırdı) idi.
Rıfat Esat, 1977’de hazırlamış olduğu “Sanayi ve Tarım Sektöründeki Dönüşümler” başlıklı teziyle “doktor” unvanını aldı ve tarih konusundaki doktorasını Şam Üniversitesi’ne sundu.
Bu tarihten sonra birçok kurum, kuruluş ve yerli-yabancı şahsiyetten ödül, madalya ve fahri başkanlık/üyelik unvanı aldı.
Örneğin dönemin Fransa Devlet Başkanı François Mitterand, kendisine “şövalye” nişanı taktı.
Ayrıca Sovyetler Birliği Bilim Akademisi’nden verilen siyaset bilimi doktora unvanına sahip oldu.
Rıfat Ali, Müslüman Kardeşler (İhvan) hareketinin Hama şehrinde örgütleyip öncülüğünü yaptığı silahlı kalkışmayı bastırmaya yönelik acımasız askeri operasyonu (1982) yönetti.
Silahlı isyancı ve silahsız sivil ayrımı yapmadan gerçekleşen katliam sonucunda binlerce (5 bin ile 40 arasında olduğu söylenen ama ortalama 15 ile 20 bin) insan hayatını kaybetti.
Benzer biçimde 1980’de Tedmur (Palmira) Cezaevi’ndeki mahkûmlara yönelik bir katliamdan da sorumlu tutuluyor.
Rıfat Esat, 1980'lerde gücünün zirvesindeyken çekilmiş bir fotoğrafı / Fotoğraf: Wikipedia
Rıfat, ülkesindeki son iç savaş sürecinde rejime muhalif bir oluşumda yer alırken, bu katliamlar hakkında maruz kaldığı eleştirileri inkar etti; ama o devirde Cumhurbaşkanı Yardımcısı olan Abdülhalim (o da aynı tarihte muhalif saflara geçmişti) tarafından yalanlandı.
Milli güvenlik işlerinden sorumlu devlet başkan yardımcılığına yükselen Rıfat Esat, 1984 yılında abisi ve Devlet Başkanı Hafız Esat’a başkaldırmasıyla da tanınıyor.
Öyle ki, bir yıl önce kalp krizine yakalanan abisi Başkan Esat, önlem olarak beş kişiden oluşan bir başkanlık konseyi kurmuştu, fakat kardeşi Rıfat’ın adı bu konseyde yoktu.
Konsey, Başkan Esat’a sadık kalan Sünni askeri-sivil şahsiyetlerden oluşmuştu.
Hafız Esat ile kardeşi Rıfat asker / Fotoğraf: Facebook
Mart 1984’te harekete geçen tank, zırhlı araçlar, hava ve helikopterlerle desteklenmiş 55 bin kişilik Özel Savunma Birlikleri, başkent Şam’ı kuşatmaya alarak darbe girişiminde bulundular.
Birçok istihbarat karargahı ve kışlayı basarak kontrolü ellerine aldılar; bazı askerleri tutukladılar ve teftiş noktaları kurdular.
İktidar yanlısı Özel Kuvvetler ile Cumhuriyet Muhafızlarını derdest ettiler. Ancak Başkan Esat, taht oyunundaki resti görüp; sarayını terk ederek Tümgeneral Rıfat’ın başkentteki (Mezze semti) evine gidip kendisiyle yüzleşti.
Anneleri de o evdeydi. Abi Esat, özetle şöyle dedi:
"Rejimi mi devirmek istiyorsun; unutma, rejim benim. Ne yapacaksan şimdi yap."
Uzun tartışma ve pazarlıklardan sonra ikisi uzlaştı. Darbe bitti; esasen Hafız’a bağlı 3. Zırhlı Tümen, Cumhuriyet Muhafızları, Özel Kuvvetler ilk elde darbe almalarına rağmen sonuna kadar direnip Başkan Esat’a desteklerini sürdürdüler.
Tümgeneral Rıfat Esat, abisi Hafız ile birlikte / Fotoğraf: Twitter
Başkan Hafız Esat, “yaramaz ve asi” kardeşi Rıfat’ı, Şubat 1985’te yurt dışına sürgün etti.
İlk elde Sovyetler Birliği’ne “ucu açık bir ziyaret” adı altında gitti. Rıfat’a sadakatleri süren askeri ve sivil bürokratlar tasfiye edildiler.
Avrupa’da altı ay kaldıktan sonra tekrar Suriye’ye döndü. Fakat abisiyle arasındaki ihtilaf bitmeyince, bu kez Fransa’ya gitti.
Başkan yardımcılığı pozisyonunu şeklen bile olsa 8 Şubat 1998’e kadar sürdürdü.
Üç yıl boyunca sesi soluğu çıkmayan sürgün mülteci (eski Tümgeneral) Rıfat, günlerini İspanya ve Fransa’da geçiriyor.
1992’de annesinin cenaze törenine katılmak üzere Suriye’ye dönen Rıfat Ali, başta abisi Hafız olmak üzere birçok yetkiliyle görüştü, yeni kararlaştırılmış olan siyasi ve ekonomik kararlar hakkındaki fikrini söyledi.
Rıfat Esat ile abisi Hafız'ın Le Point dergisinde kullanılan fotoğrafı
Önerileri kabul görmeyince, kesin olarak Fransa’ya döndü; ama cumhurbaşkanı yardımcılığı sıfatından vazgeçmedi.
1999’da Rıfat yandaşlarına yönelik şiddetli bir tasfiye operasyonu daha başlatıldı.
Yeğeni Beşar Esat’ın babası Hafız yerine başkan olacağına ilişkin haberlerin ardından yeniden harekete geçti.
Bunun üzerine o zamana kadar hâlâ “Devlet Başkan Yardımcısı” görevini şeklen de olsa koruyan Rıfat, bu makamından da azledildi.
O da 2001 yılında İspanya’da Marbella şehrine yerleşerek INN, Arab News Network türünden bazı televizyon ve radyo kanalları kurmaya başladı.
Hem İspanya hem de Fransa’da çok sayıda lüks nitelikli mülk edindi.
Aralarında beş yıldızlı bir otel olmak üzere onlarca işyeri/ticarethane, apart otel dairesi bulunuyor. Büyük bir çiftliği de var.
Rıfat Ali’nin malvarlıklarının toplamı fiyatı 250 milyon sterlini geçiyor. İngiltere’deki malikanesinin değeri 10 milyon sterlin.
Paris’in en lüks caddesi olan Avenue des Champs-Élysées’de bir köşkün sahibi.
“Ticaret icabı” Fransa-İspanya-İngiltere arasında mekik dokuyan Rıfat Ali, aralarında zehirli yemek olup olmadığını kontrol eden bir çeşnicibaşının da bulunduğu bir manga korumasıyla dolaşıyor.
2006 yılında bazı İspanyol gazetelerinin Rıfat’ın izinsiz silah ticareti yaptığı ve şaibeli yollarla mülk edindiği ve bazı yerel (belediye gibi) yöneticilere rüşvet vermek suretiyle işlerini hallettiği yolunda haberler yazmaları üzerine, İspanya mahkemeleri hareket geçtiler.
Rıfat Esat’tan rüşvet almak ve yasadışı ilişkiler kurmakla suçlananlar arasında Atletico Madrid spor takımının bir yöneticin ismi de söz konusu edildi.
Üç yıl süren davanın sonunda Rıfat hakkında beraat kararı verildi.
Aynı Rıfat, 1990-1991 döneminde kendisini 'yolsuzluk' ve 'kaçakçılık' yapmakla suçlayan 33 Fransız basın kuruluşuna (özellikle Le Point dergisi ve Le Figaro gazetesi) karşı dava açtı.
Tazminat davalarının hepsini kazandı. Sözgelimi bir keresinde Le Figaro, 100 bin avro tazminat vermeye mahkum edilince iflas bayrağı çekerek elindeki mülkleri kelepir fiyatına satmak zorunda kaldı.
1980’li ve 1990’lı yıllarda pek revaçta olan gayri resmi söylentilere göre; Arap dünyasında ve uluslararası alanda “uyuşturucu ticareti”ni yönetiyordu.
Mesela Lazkiye bölgesinde, kendisine ait özel bir limanı, bu ticaret işi için inşa ettiği söyleniyordu.
Liman, Suriye hükümetinin denetimi dışında kalıyordu. Bunun üzerine 1999’da abisi Hafız Esat’ın talimatıyla bu limana ciddi bir operasyon düzenlendi.
Kendisine yönelik yolsuzluk suçlamalarının olumlu veya olumsuz sonuçları bir yana; Rıfat’ın para ve benzeri dünya malına düşkünlüğü yeni bir durum değil.
Örneğin 1975’ten başlayan Lübnan’daki iç savaşa Arap devletlerinin onayı üzerine “Caydırıcı Güç” sıfatıyla müdahale eden Suriye ordusu ve istihbaratının birçok üst düzey yetkilisi gibi, Rıfat Esat da özellikle 1980-1983 yılları arasında bu savaşın nimetlerinden faydalanıp vurgundan edindiği paralarla yükünü tutmasını bildi.
2001’den itibaren fitili ateşlenen Suriye’deki iç savaş nedeniyle Beşar Esat’ın başında bulunduğu Suriye rejiminde çökme işaretleri başlayınca, amcası Rıfat Esat, kendisinin “alternatif bir şahsiyet ve güç odağı” olduğu yolunda bir algı yaratma kampanyası başlattı.
Yaygın söylentilerinden birine inanılırsa; Suudi Arabistan’ın eski kralı Abdullah’ın Rıfat’ın eşinin bacısını alması hasebiyle onunla bacanak sayılırlardı.
Rıfat, davet edildiği Suudi Arabistan’a giderek bacanağıyla “samimi” fotoğraflar çektirdi.
Bu münasebetle Suudi Arabistan’dan, kendi ticari kuruluşları veya yatırımları için (ortaklık mı!?) 300 milyon dolarlık bir kredi koparmayı başardı: Hem siyaset hem ticaret hesabı!
Aynı yöntemle 2015 yılında Libya’dan da 100 milyon dolar almıştı.
Amerikan istihbaratının bir yan kuruluşu sayılan Stratfor’a göre; Rıfat Esat, 2005’te Beyrut’ta bir bomba suikastı sonucu katledilen dönemin başbakanı Refik Hariri cinayetinin arkasındaki muhtemel ellerden biri Rıfat olup, bu eylemi yapmaktaki maksadının Suriye rejimini zor durumda bırakmak olduğu söylenmektedir.
Suriye liderliğine yükselebilmek için Irak Milli Kongresi’nin deneyiminden yararlanmak gayesiyle Rıfat, işgal sonrasında Irak’ta başbakanlık yapmış Ayyad Allawi ve ABD ile iş tutan diğer Iraklı devlet yetkilileriyle görüşme yapmıştı.
General Rıfat Esat komutasında eğitim görmüş milisler arasında Beşar Esat
İktidara talip ve müstahak olduğunu düşünme çabasıyla mıdır bilinmez; ama Rıfat’ın oğlu Ribal, 14 Haziran 2020 tarihli özel blog hesabında amcası oğlu Beşar Esat’ın ergenlik dönemindeki fotoğraflarını yayınlayarak şunları yazmıştı:
"Babam olan amcanın komutası altında askeri eğitim almıştın. Eğitim aldığın yer, Şövalye Kalesi’nin yakınındadır. O zamanlar sen genç şövalyeliği temsil ediyordun, o da senin komutanın oluyordu.
Bu arada şövalyelik (cengâverlik) yiğitlik, fedakârlık, sadakat ve vefa demektir. En azından komutanın Tümgeneral Rıfat’a hürmeten vefalı davranman gerekir. Zira o olmasaydı, bugün ne bizler ne de sen var olurduk."
Beşar Esat'ın ergenlik dönemi milis fotoğrafı
Nitekim mayıs ayı sonlarında Rıfat’ın oğlu Dureyd Esat, Facebook hesabı üzerinden şöyle yazmıştı:
"Babam, siyasi hayata dönüp, ülkedeki milli politik çevrelerin tümüyle birlikte kapsamlı bir siyasi girişim başlatarak herkesin katılımcı olacağı yepyeni bir Suriye inşa etmeyi tasarlıyor."
Tek eşle yetinme kuralını sıkı sıkıya öğütleyen Alevi inanç ve geleneğine aykırı biçimde dört kadınla evli olan Rıfat, bu akrabalık ilişkisi sayesinde Suriye’nin önde gelen aile ve aşiretlerin eniştesi olması hasebiyle arkasındaki güçlü desteğin farkındadır.
Emira, Sana, Lina el Hayr isimli eşleri köklü Alevi ailelere mensupken, dördüncü eşi Rica Bereket geleneksel Sünni bir ailenin kızıdır.
Rıfat’ın kızlarından üçü de yine önde gelen üç Alevi ailenin gelindir. Bu ailelerden biri son samanlarda basında sıkça adı duyulan Mahluf ailesidir.
***
İLGİLİSİNE NOT: Geçen hafta aynı bu sayfada yazmış olduğum “Bir Kürt diplomatı olarak Mevlanzade Rıfat” başlıklı yazıda, değerli iki okuyucum, iki maddi yanlışlığa dikkat çekti:
1) Sêid Veroj, Mevlanzade’nin babası Aburrahman Nacim Efendi’nin doğum tarihini 1833/1834 ve onun Diyarbakır’a geliş tarihini (Rêhnâme/Seyahatnâmeya Diyarbekirê isimli kaynağa dayanarak) 1882 olarak tespit edip iletti.
Böylece Mustafa Çoşkun’un Yüksek Lisans Tezi’nden alıntıladığım bu noktadaki bilgi, S. Veroj kardeşimiz sayesinde düzeltilmiş oldu.
Dileyen, Veroj tarafından Kürtçe kaleme alınan Portreyên Şophiştî-I, (sayfa: 45-56 ve 115-130, yayın yılı 2019) isimli çalışmasına bakabilir.
2) Bir diğer okuyucu kardeşim de “Ağustos 1930’da radikal Kürt milliyetçi örgütleri içinde Şeyh Said’in oğlu Selahaddin Efendi ile aynı komitede çalışmıştır" tespitine itiraz ederek şu düzeltmeyi yapmıştır:
"Ancak Şeyh Selahattin, 1928’de Irak’tan memlekete döndü. O tarihte birinin Erzurum’da diğerinin Suriye’de olduğu düşünülürse, ikisinin aynı komitede çalışması mümkün değildir."
Kendisine teşekkür ederim, doğru ve haklı bir itirazdır bu. Fakat bu “buluşma” raporu benim değil, İngiliz istihbaratınındır.
O sırada Lübnan, Suriye ve Irak’taki Kürtlerin siyasi faaliyetlerini engellemek için bahaneler arayan Fransız ve İngiliz istihbaratının böylesine düzmece, yalan yanlış raporlar düzenlemesinde şaşılacak bir şey yoktur. Benim eksikliğim, yazımda, işte bu noktaya dikkat çekmemiş olmaktır.
Kaynakça:
رفعت الأسد – المعرفة , رفعت الأسد – ويكيبيديا ve Rifaat al-Assad – Wikipedia. Bu üç kaynak, özellikle Rıfat Esat’ın hayat serüveninin ayrıntılarını yazmışlar.
Middle East Intelligence Bulletin, Dossier: Rifaat Assad, vol 2, no 5, June 2000.
"Exiled Assad's uncle wants to lead Syria transition". Al Arabiya. AFP. 14 November 2011.
Assad's cousin: West is right to back Syrian opposition, but it is backing the wrong one". Haaretz. 29 March 2012-İsrael.
"Syrian president's uncle under investigation for corruption and money laundering in France". The Telegraph. 28 June 2016.
Biens mal acquis »: Rifaat al-Assad, oncle du président syrien, mis en examen à Paris, SHERPA website, 28 2016 ; Fransız Le Point dergisi 9 Aralık 2019 ve aynı tarihli Paris Match dergisi.
"Spanish raids seize Assad uncle's assets in corruption inquiry". BBC. 4 April 2017.
"Rifaat al-Assad: Syrian President's uncle jailed in France for money laundering". BBC. 17 June 2020.
رفعت الأسد وفرنسا: هل يصلح القضاء ما أفسد دهر التواطؤ؟ , El Quds El Arabi, 18 Haziran 2020.
الحكم بسجن رفعت الأسد: محكمة فرنسية تدين عم الرئيس السوري بتهمة غسل الأموال BBC News 17 Haziran 2020.
ابن رفعت أسد ينشر صورا لمراهقة بشار ويطالبه بـ "الوفاء"! Orient Net, 14 Haziran 2020
الذاكرة شهادة عصر… زوجة رفعت الأسد الرابعة أو الخامس 21 Haziran 2020
رفعت الأسد من "قائد" في سوريا إلى محكوم بتهمة "الإثراء غير المشروع" في فرنسا, Independent Arabia, 21 Haziran 2020.
ملقب "بجزَّار حماة" ومولع بالصيد وصودرت ممتلكاته في فرنسا... من هو رفعت الأسد؟ AR News Grab Mayssa, 17 Haziran 2020
نجل رفعت الأسد: والدي يتطلع للعودة إلى الحياة السياسية El Şarq-ul Awsat gazetesi, 25 Mayıs 2020.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
