Dünyanın gözünün Ekim ayı ortalarındaki Çin Komünist Partisi’nin(ÇKP) 20. Kongresi’nde olduğunu söylemiştik. Bu Kongre, ABD ve Çin arasındaki ‘Yeni Soğuk Savaş’ın nasıl bir rota izleyeceği bakımından önemli elbette. İki güç de farklı yönetim sistemlerine ve ideolojilerine sahip. Dünyanın gidişatıysa bu iki süper güç arasındaki varoluşsal rekabetin ipoteği altındadır.
Çin 1949’dan bu yana “ÇKP” tarafından yönetiliyor. Dolayısıyla ÇKP Kongresi’nden çıkan sonuçlar Pekin’in yol haritası hakkında önemli ipuçları verecektir. ÇKP’nin 1 milyar 400 milyonluk bir nüfusu nasıl yönettiğiyse ayrı bir soru. ÇKP üyelerinin sayısıysa 95 milyonu aşıyor. Parti’nin Merkez Komitesi 376 kişiden, Politbürosu 25 kişiden, Politbüro Daimi Komitesi 7 kişiden oluşuyor. Piramidin tepesindeyse ÇKP Genel Sekreteri (Xi Cinping) yer alıyor. “Halk Kurtuluş Ordusu”ysa Çin Komünist Partisi’nin silahlı kanadı konumunda.
Bir fikir vermesi için hatırlatmak gerekirse, Çin’in en büyük eyaleti Guangdong’un nüfusu 126 milyon, Shandong’un 102, Henan’ın 99, Jiangsu’nun 85, Sichuan’ın ise 84 milyon. Guandong eyaletinin Gayrisafi Yurtiçi Hasılası 2 Trilyon Dolara yaklaşıyor. Her bir eyalet devlet olsaydı eğer, nüfus ve ekonomik bakımlardan dünya sıralamasındaki bütün pozisyonlar değişirdi.
Napolyon Bonaparte “Bırakın Çin uyusun, çünkü uyandığında dünyayı sarsacak” demişti. Çin uyandı ve Batılı elitler ‘Yükselen Çin’den söz ediyor. Batılı stratejistlere göre Çin’in yükselişi kutuplardaki buzulların erimesinin jeopolitik eşdeğeridir. Çin zaten yükselmiş bulunuyor. ABD için sorun, küresel düzenin çarklarını döndürecek ölçüde Çin’in yükselişini kontrol altına almak. Başka deyişle, ABD yukarıya doğru tırmanan Çin’i durdurmak istiyor.
Çin’i anlamanın anahtarı "ÇKP şifreleri”ni çözmekten geçiyor. “ÇKP’nin Oyun Kitabı”nın şifrelerini çözmekse o kadar kolay bir iş değil. Eski Soğuk Savaş’ta Amerikalılar Sovyetler Birliği’nin merkezi olan Moskova’daki “Kremlin Sarayı”na bakıyorlardı. “Kim kimdir”, “kim kim ile yakın duruyor”, “kimler şahin, kimler güvercin”, “yönetici elit arasında klikleşme var mı” gibi sorulara cevap arıyorlardı. Liderin toplantı masasında kimin nerede oturduğu bile çok önemliydi. Kremlin’in şifrelerini çözmek için her haber, her demeç, her cümle dikkatle izleniyor, satır aralarındaki saklı anlamlar üzerine sayfalar dolusu analizler döktürülüyordu. “Gerçek” ile “propaganda” arasındaki farkı anlamak da uzmanlık gerektiren bir uğraş idi.
Kremlin Sarayı’nda “neler olduğunu ve nasıl olduğunu bilmek” sadece casusların değil, entelektüellerin, bilim adamlarının da başlıca merak konusuydu. O kadar ki bir “Kremlinoloji” furyası başlamıştı. “Sovyetler Birliği”nin dağılması ve “Soğuk Savaş”ın son bulması sebebiyle “Kremlinoloji” kaybolan meslekler arasındaki yerini aldı. Şimdiyse Kremlinoloji’nin yerini “Pekinoloji” aldı. Araştırmacılar, analizciler, stratejistler “Pekinoloji”den “Çin’i izleme-anlama sanatı” diye bahsediyorlar. Kremlin için sorulan sorular şimdi Pekin için soruluyor.
Ekonomi Asya’ya kaymış bulunuyor, Çin ise dünyanın ikinci büyük ekonomisi. Bu “kaymalar jeopolitiği”, küresel sistem içindeki güçler farklı pozisyonlar almaya sürüklüyor. Çin ekonomik olarak finansal çevrelerin radarınaysa çoktan girmiş bulunuyor. “Pekinoloji” bu bağlamda “danışma” rolü de üstleniyor. Bu yüzden Çin’in nasıl yönetildiğini anlamak her zamankinden daha önemli hale geldi. Pekinoloji, Çin’i yöneten gücün siyasî davranışının incelenmesidir. Çin siyasi elitlerinin düşünsel eğimlerini bilmek ayrıca önemli. Siyasi elitlerse daha çok “Reformcular”, “Yeni Sol” ve “Konfüçyüsçüler” olarak etiketlenmiş gözüküyor.
Çin eski Soğuk Savaş döneminde de gizemli bir başlıktı. Batılı elitler için “Çin” çok cazip bir uğraştı. Ancak bu dönemde Çin başka bir rol oynuyordu. Çin’in yükselişi ve Amerika için ‘varoluşsal’ rakip halini almasıysa “Yeni Pekinoloji” furyası başlattı. Yapay zeka teknolojisinin de yardımıyla Yeni Pekinoloji adeta “veri-metin madenciliği” yapıyor. Amaç, Çin yönetiminin kodlarını çözmek. Tabii ki Yeni Pekinoloji, Çin kültür ve ideolojisinin incelenmesini de içeriyor.
“Kremlinoloji” eski Soğuk Savaş’ın ürünüydü. “Pekinoloji” ise ‘Yeni Soğuk Savaş’ın bir ürünü. Diğer yandan Çin’i ‘olduğu gibi” tanımak “iyi analiz” yapmanın bir yolu. Kuşkusuz “iyi analiz” mutlak olarak “iyi politika”yı doğurmayabilir, kötü analizse kesinlikle kötü politikayı doğurur.
