“Güçlü Devlet” ideali, son tahlilde elindeki çekicin büyüsüne kapılıp önüne çıkan her şeye çivi diyerek vurmaya kalkan bir iktidar tipi ortaya çıkartıyor.
Faşizmin diğer milliyetçilik türlerine göre ayırt edici vasfıdır bu: Devletin yüceltilmesi ve her şeyin önüne geçmesi.
Halbuki devlet milletin tecessüm etmiş iradesidir. Gücünü elindeki çekiçten değil, kendisini var eden iradeden alır. Bir vasıta, sizi maksadınıza ulaştıran bir cihaz; hepsi bu kadar. Bunun ötesine geçen her kutsallık atfı, gerçekte kurulu iktidarların yüceltilmesi ve dokunulmazlık kazanması için yapılır.
Devlet, milletin toplu iradesinin hukuk halinde tecessüm etmesidir.
Yeryüzünde kadim devlet geleneğine sahip birkaç milletten biriyiz. Pompalanan edebiyata inanmayın. Tarihimizin hiçbir döneminde devleti yücelten, ona kutsiyet atfeden bir anlayışa sahip olmadık. Kutsama çabalarının hepsi modern çağda, faşizmin telkinleriyle ve paranoya derecesine varan korkularla, iktidarların güç devşirmek için icat ettiği düşmanlarca beslendi.
Atalarımız sorunu “İl gider, töre kalır” diyerek; yani tercihini devletten değil hukuktan yana yaparak çözmüş. Söyledikleri şu: “Bizi güçlü kılan devlet değil, bir arada yaşatan ve düşmanlara karşı işbirliğimizi, direncimizi de kurallara bağlayan töremiz, yani hukukumuzdur.”
Güçlü devlet, akıllı, çevik ve tedbirli devlet anlamına gelmiyor. Sovyetler çok güçlü bir devletti. ABD’nin devlet cihazı zayıf ve çok başlı; aşırı derecede denetleniyordu. Hangisi ayakta kaldı?
Devlete kutsallık atfı her zaman iktidarı elinde tutanlara dokunulmazlık atfetmenin maskesi olarak kullanılır. Kutsal bir devletin dümenine yerleşenleri eleştirmek, denetlemek, dengelemek mümkün mü?
Tanzimat döneminin büyük devlet adamlarından Sadık Rıfat Paşa bu anlayışı daha 1837 yılında: “Halk devletler için yaratılmadı; tersine hükümetler halka hizmet için va’zedildi” diyerek eleştirmişti.
Devlet araç olmaktan çıkıp, kendisi bir amaç haline gelince bu sefer her şey tersine dönüyor; insanlar, onları bir arada yaşatan hukuk ve milletin yüksek menfaatleri devleti yaşatan sıradan araçlara dönüyor.
2017’deki Referandum kampanyası “Güçlü Devlet” ideali üzerine inşa edilmişti. Kastedilenin gücün temerküzü olduğunu, bir iktidar tekeli yaratıldığını çoğu kimse anlayamadı.
Gerçekten de çok güçlü, çok hızlı karar veren bir devlete sahip olduk. Devlet iktidarını kullananların tasarrufları denetlenemiyor. Özellikle devletin ekonomik iktidarı Sayıştay denetimi olmadan, Meclis tarafından murakabe edilmeden, yargının kararlarına rağmen iktidar siyasetinin tekeli altında işliyor. Güçlü devlete karşı temel haklar ve özgürlükler korunamayınca, mülkiyet hakkı ve güven ortamı yara alınca ekonomik refahın gelişeceği alan devletin karanlık gölgesi altında kayboluyor.
Türkiye’nin içinde debelendiği ekonomik kriz, Güçlü Devlet’in eseri. Güçlü devlet bütünüyle zayıf bir ekonomi doğurdu. Tek bir örnek: Bağımsız bir Merkez Bankası mı, bütün kurumları tekeline almış bir iktidar tekeli mi güçlü ekonomiyi ortaya çıkartır. Bağımsız Merkez Bankası güçlü devlete uyar mı?
Ekonomik krizin henüz hâlâ başındayız. Bu krizin çözümü için ilk adım, asgari düzeyde denetlenebilen, hukukla kayıtlanan bir devlet iktidarını oluşturmaya bağlı.
Kutsallık perdesi arkasında saklanan devlete ihtiyacımız yok. Modern çağda insan aklının ve tecrübelerinin geliştirdiği evrensel çapta geçerliliği olan şeffaf, hesap veren, denetlenen ve her eylemini hukukla kayıt altına almış bir devleti ortaya çıkarmadan bu ekonomik krizi çözecek ilk adımı bile atamayız.
Kaynak: Farklı Bakış
